Aπό τον Μύθο στην Ιστορία.

Η αρχή του Ποντιακού Ελληνισμού παρουσιάζεται την επο­χή των μύθων της αρχαίας ελληνικής ιστορίας. Η αρχή της μυθολογίας είναι ο Φρίξος και η Έλλη, οι οποίοι ξεκίνησαν από τον Ορχομενό της Βοιωτίας, καβαλώντας ένα κριάρι και ταξίδεψαν για την Ανατολή. Ο Φρίξος μόνος του φτάνει στον Εύξεινο Πόντο, σε μια πόλη παραλιακή, την Κολχίδα, αφήνοντας πίσω την Έλλη, η οποία έπεσε στη θάλασσα. Αυτή η θάλασσα ονομάστη­κε Ελλήσποντος. Αυτή είναι η πρώτη σύνδεση του μητροπολιτικού Ελληνισμού με τον Πόντο.

Η δεύτερη σύνδεση με τον Πόντο, αλλά πιο δυναμική και προγραμματισμένη, έστω και μυ­θολογική, και όχι τυχαία, η πρώτη, έγινε με την Αργοναυτική Εκστρατεία. Πρόκειται για την πρώτη ομαδική ενέργεια των Ελλήνων πριν γίνει η αποικιστική εκστρατεία, ο Τρωικός πόλεμος. Ο στόχος ήταν η κατάκτηση της Ανατολής, ο αποικισμός και εποικισμός της.

Ο Εύξεινος Πόντος είχε μια παλιά ονομασία. Λεγόταν Άξενος Πόντος. Μερικοί το ερμηνεύ­ουν αφιλόξενος, γιατί στη θάλασσα εκείνη επι­κρατούν συχνές θύελλες, ενώ άλλοι λένε ότι Άξε­νος σήμαινε μαύρος. Πόντος θα πει θάλασσα, άρα μαύρη θάλασσα. Το Εύξεινος Πόντος, αντί του Άξενος Πόντος, που επικράτησε στην αρχαι­ότητα, ερμηνεύτηκε πως την ονόμαζαν εύξηνη (φιλόξενη) θάλασσα, για να την καλoπάρουν.

Στον αποικισμό - εποικισμό του Εύξεινου Πόντου συνετέλεσαν δύο, κυρίως, λόγοι: Η ανα­ζήτηση προϊόντων αλιείας, δημητριακών και με­ταλλευμάτων, καθώς και ο έλεγχος των δρόμων που οδηγούσαν από τα παράλια στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας.

 Έτσι, όταν οι Έλληνες πέτυ­χαν την εγκατάστασή τους στις ακτές του Εύξει­νου Πόντου, κατά τα μέσα του 8^ου π. Χ. αιώνα, δημιουργήθηκε μια σειρά από ελληνικές αποι­κίες στις παραλίες του Πόντου. Πρώτη η Ηρά­κλεια, αποικία των Μεγαρέων, έπειτα η Σινώπη, αποικία των Ιώνων της Μιλήτου, μετά τα Κοτύωρα (Ορντού), η Κερασούντα, η Τραπεζούντα, αποικίες των Σινωπέων, δηλαδή ιωνικές και αυ­τές. Στη συνέχεια η Φάσις, η Διοσκουριάς, το Ποντικάπαιον, η Ολβία, η Θεοδοσία, η Οδησ­σός κ. τ. λ. Περίπου 75 αποικίσεις και εποικίσεις γύρω στον Εύξεινο Πόντο. Τέλος, το 562 π. Χ., οι Ίωνες της Φώκαιας ίδρυσαν την Αμισό (Σαμ­ψούντα).

Στα κατοπινά χρόνια, οι άποικοι συνέχισαν να επικοινωνούν με τη μητροπολιτική Ελλάδα, ιδίως με το ιωνικό στοιχείο της Μιλήτου, από όπου κατάγονταν. Η νοσταλγία που έχουν όλοι οι ξενιτεμένοι, τους έφερνε νοερά πιο κοντά στην παλιά πατρίδα και έτσι δημιουργούσαν έντονη συνείδηση της ελληνικότητάς τους και της εθνικής τους ενότητας με τους ελλαδικούς κατοίκους, συνείδηση που παρέμεινε αναλλοίωτη, αν όχι μεγαλωμένη σε όλη τη διάρκεια των κατοπινών αιώνων, ως τη στερνή ώρα του ξεριζωμού, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922. Μέσα από αυτά τα γεγονότα γεννήθηκαν οι Έλληνες του Πόντου. Έτσι δη­μιουργήθηκε ο Ποντιακός Ελληνισμός, ο οποίος έζησε και μεγαλούργησε επί πολλούς αιώνες στη βόρεια Μικρά Ασία. Έτσι, λοιπόν, ήρθαν στην Ανατολή, εκτός από τα ήθη και έθιμα των Ελλήνων, το ελληνικό πνεύμα, η ελληνική σκέψη, η ελληνική δημοκρατική οργάνωση των πόλεων - κρατών, η ελληνική διοικητική μηχανή, οι ελληνικοί νόμοι, η ελληνική γλώσσα και η θρησκεία.

Για αιώνες ολόκληρους, οι ελληνικές αποικίες στον Εύξεινο Πόντο θα ακμάζουν και θα ανθούν, χωρίς να επηρεάζονται ακόμη και από την περσική κυριαρχία που επιβλήθηκε τον 6° π. Χ. αιώνα. Σε αυτή την κατάσταση θα τις συναντήσουν το 401 π. Χ. οι Μύριοι του Ξενοφώντα. Εκεί, στην Τραπε­ζούντα, καθώς και στις άλλες ελληνικές πόλεις του Εύξεινου Πόντου, θα δεχτούν την περιποίηση, για έναν μήνα, των πατριωτών τους και θα εφοδιαστούν με τρόφιμα και πλωτά μέσα για να γυρίσουν στη μητροπολιτική Ελλάδα.

Στην αρχαιότητα, στον χώρο του Πόντου, μαζί με άλλης Έλληνες αποίκους, που ζούσαν στα πα­ράλια, μέσα άλλης οχυρωμένες πόλεις άλλης, υπήρχαν και άλλοι λαοί και φυλές ντόπιων, που ζούσαν στο εσωτερικό, άλλης οι Χάλυβες, οι Μοσσύνοικοι, οι Δρίλες, οι Μάκρωνες, οι Τζάνοι, οι Σκύνηθοι, οι Κερκίτες και οι Ταόχοι, άλλης τα μέρη άλλης χώρας των Καρδούχων (Κούρδων).

Όσο για τους Λαζούς ή Κόλχους, τους κα­τοίκους της Λαζικής (Κολχίδας), που ζούσαν στην περιοχή της σημερινής Ριζούντας (ανα­τολικά από την Τραπεζούντα), όχι μόνον δεν είχαν καμιά σχέση με τους Έλληνες, αλλά ούτε και ντόπιοι ήταν. Πρόκειται για μια φυλή, που κατά τον Ηρόδοτο και τον Διόδωρο Σικελιώτη, αποτελούν υπολείμματα αιγυπτιακής καταγωγής. Νεότεροι ιστορικοί τους θεωρούν συγγενείς των Γεωργιανών, γιατί μιλούν μια γλώσσα που μοιά­ζει με τη γεωργιανική.

Στη δυτική περιοχή του Πόντου ζούσαν οι Τιβαρινοί και ακόμη πιο δυτικά οι Παφλαγόνες. Η Παφλαγονία, που στα αρχαία χρόνια κάλυπτε την περιοχή ανάμεσα στον Πόντο, τη Βιθυνία και Γαλα­τία, στα βυζαντινά χρόνια προ­σαρτήθηκε στον Πόντο, με τις πόλεις Σινώπη, Πάφρα κ. τ. λ.

Οι ελληνικές πόλεις που δημιουργήθηκαν με τον ερχο­μό των Ελλήνων στον Πόντο, στην αρχή ήταν ανεξάρτητες. Αργότερα αναγκάστηκαν να δεχθούν την επικυριαρχία των γύρω εθνών. Από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, εξάλλου, οι Έλληνες άρχισαν να εξαπλώνονται προς τον νότο και έτσι ιδρύθηκαν, στα πα­ράλια και στο εσωτερικό, και άλλες πόλεις, όπως η Αμάσεια, η Νικόπολη, η Νεοκαισάρεια κ. τ. λ.

Από τα παραπάνω συνοπτι­κά αναφερόμενα γίνεται φανε­ρό ότι είχαν μπει τα θεμέλια για τη δημιουργία μιας άλλης Ελλάδας, εκεί στην Ανατολή.

Αναστάσιος Ν. Τροχόπουλος