ΔΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΔΙΚΗ ΤΩΝ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ

Η αρχική απόφαση της Επαναστατικής Επιτροπής ήταν να προχωρήσει αμέσως και να

Νικόλαος  Πλαστήρας

τιμωρήσει παραδειγματικά τους υπεύθυνους της Μικρασιατικής συμφοράς. Ωστόσο υπήρξαν πάρα πολλοί ανασταλτικοί παράγοντες, τόσο από τον πολιτικό κόσμο του εσωτερικού όσο και από το εξωτερικό, που εργάζονταν για την αναβολή μιας κεραυνοβόλου δίκης και την παραπομπή των ενόχων σε τακτικά δικαστήρια, αφού θα έμεναν προφυλακισμένοι μέχρι να ψηφιστεί από την Εθνοσυνέλευση το μελλοντικό σύνταγμα της χώρας. Την άποψη αυτή δέχθηκε και η Επαναστατική Επιτροπή, υποχωρώντας στις ποικίλες πιέσεις, και τη διατύπωσε σε απόφασή της στις 15 Σεπτέμβρη 1922.

 Όπως ήταν φυσικό, οι ριζοσπαστικοί κύκλοι θεώρησαν την απόφαση σαν εγκατάλειψη των βασικών αρχών της Επαναστατικής Επιτροπής. Ο Αλέξ. Παπαναστασίου, ο Π. Αραβαντινός και ο Γ. Βραχηνός επισκέφθηκαν τον φερόμενο ως αρχηγό της «Επανάστασης», Νικόλαο Πλαστήρα, ο οποίος τους πληροφόρησε ότι υπήρχε έντονο διάβημα των ξένων και ιδιαίτερα των Γάλλων, υπέρ των υποδίκων πολιτικών.

 Μπροστά στη λαϊκή πίεση η Επαναστατική Επιτροπή υποχρεώθηκε να δηλώσει ότι «η Επανάστασις θεωρεί εχθρούς της πατρίδος όλους ανεξαιρέτως τους πρωτοστατήσαντας παράγοντας του Κωνσταντινισμού και επιβεβλημένην την παραδειγματικήν τιμωρίαν των». Έτσι στις 5 Οκτώβρη 1922 δημοσιευόταν απόφαση της Επαναστατικής Επιτροπής που συνιστούσε ανακριτική επιτροπή στην οποία παραπέμπονταν οι ένοχοι της μικρασιατικής καταστροφής, επειδή «εκρίνετο αναγκαία και επείγουσα η διακρίβωσις των υπευθύνων της Εθνικής Συμφοράς, στρατιωτικών και μη και η ταχίστη τιμωρία αυτών».

 Στην επίσπευση της δίκης συνέτειναν οι αλλεπάλληλες λαϊκές κινητοποιήσεις, αλλά και οι κινήσεις του Θ. Πάγκαλου, ο οποίος σχεδίαζε να καταλάβει προσωπικά την εξουσία εκμεταλλευόμενος τις διαθέσεις των μαζών για ριζοσπαστικές λύσεις. Απάντηση σ’ αυτές τις παρασκηνιακές κινήσεις του Πάγκαλου είναι και το από 5 Οκτώβρη 1922 διάγγελμα τη Επαναστατικής Επιτροπής προς τον ελληνικό λαό, στο οποίο διακηρύσσονται οι βασικές αρχές της «Επαναστάσεως». Οι ιστορικοί που έζησαν τα γεγονότα της εποχής και ιδιαίτερα ο αείμνηστος Γιάννης Κορδάτος, πιστεύουν ότι τα σημαντικότερα από τα έγγραφα της Επιτροπής συντάσσονταν από τον Γεώργιο Παπανδρέου. Την εικασία αυτή επιβεβαίωσε παλαιότερα προς τον γράφοντα ο δικηγόρος πολιτικός σύμβουλος της ΠΕΕΑ κατά την κατοχή, και τέως βουλευτής Χίου της ΕΔΑ Κώστας Δεσποτόπουλος, ο οποίος βρισκόταν τότε κοντά στην Επαναστατική Επιτροπή. Ιδού το διάγγελμα της 5 Οκτώβρη:

«Η Επαναστατική Επιτροπή έχουσα την αντίληψιν έχει επιτευχθή πλήρης σαφήνεια ως προς τον πολιτικόν χαρακτήρα και τους σκοπούς της Επαναστάσεως, θεωρεί επιβεβλημένον όπως προβή, εις τας ακολούθους δηλώσεις:

Η Επανάστασις έχει ταχθεί υπεράνω των κομμάτων. Αυτό σημαίνει ότι η Επανάστασις ούτε κομματίζεται, ούτε φατριάζει. Και θα τηρήση μέχρι των εκλογών, κατά τας οποίας θα εκφρασθή ελευθέρως η κυρίαρχος θέλησις του ελληνικού λαού και δικαιοσύνην, και ευνομίαν, και τάξιν. Αλλά δεν σημαίνει ότι η Επανάστασις δεν' ακολουθεί ορισμένην εθνικήν πολιτικήν, αφού η ύπαρξις της Επαναστάσεως αποτελεί πολιτικήν. Και η πολιτική της εθνικής σωτηρίας, την οποίαν διέγραψεν η Επανάστασις, δεν συνίστατο μόνον εις εξαναγκασμόν της παραιτήσεως του Κωνσταντίνου, αλλά - χωρίς βεβαίως να θίγη τας βάσεις του πολιτεύματος - και εις την κατάλυσιν ολοκλήρου του κωνσταντινικού

-αυλικού, πολιτικού και στρατιωτικού - συγκροτήματος, το οποίον έταξε τον Βασιλέα υπεράνω της Πατρίδος, κατέλυσε τας λαϊκάς ελευθερίας και τοιουτοτρόπως επροκάλεσε την μεγάλην εθνικήν συμφοράν.

Επίσης η πολιτική της Επαναστάσεως συνίσταται εις την προσπάθειαν προς πλήρη ανασύνδεσιν των συμμαχικών σχέσεων της Ελλάδος, προς τας Μεγάλας Δυνάμεις, επειδή πιστεύει ότι μόνον τοιουτοτρόπως είναι δυνατή η εθνική σωτηρία. Συνεπώς, η Επανάστασις ευρίσκεται αντιμέτωπος και θεωρεί εχθρούς της Πατρίδος όλους ανεξαιρέτως τους πρωτοστατήσαντας παράγοντας του κωνσταντινισμού, εις τους οποίους οφείλεται. η διάρρηξις των συμμαχιών, η μεγάλη τραγωδία του Γένους.

Τέλος η πολιτική της εθνικής σωτηρίας συνίσταται εις την προσπάθειαν προς έξαρσιν του εθνικού φρονήματος και συναδέλφωσιν. Αλλ’ η συναδέλφωσις θα ήτο αρχή ανήθικος αν επρόκειτο να σημάνη λήθην ή μετάθεσιν των τρομερών ευθυνών, σύγχυσιν των αθώων και ενόχων.

Η Επανάστασις αποβλέπει εις την συναδέλφωσιν του πλανηθέντος λαού, ο οποίος υπέστη υπό των αναξίων αρχόντων τας σκληράς θυσίας αίματος, χρήματος και τιμής. Αλλά θεωρεί επιβεβλημένην την παραδειγματικήν ποινικήν τιμωρίαν των «εχθρών της πατρίδος», εις τους οποίους οφείλεται η κατάρρευσις του Μικρασιατικού Μετώπου, καθώς και η διεθνής καταδίκη της Θράκης - η οποία δυστυχώς είχε προηγηθή της Επαναστάσεως - καθώς  και τον οριστικόν, ηθικόν και πολιτικόν θάνατον των πρωτουργών της καταστροφής... Συνεπώς είναι κοινή απαίτησις ο πάνδημος στιγματισμός των μεγάλων ενόχων.

Γονατάς, Πλαστήρας, Σακελλαρόπουλος, Χατζηκυριάκος, Φωκάς».

Γιάννης  Κορδάτος

Η ανακοίνωση αυτή, την οποία ο Κορδάτος κρίνει ως δήλωση υποτέλειας προς τους Αγγλογάλλους, δεν μπόρεσε να κατευνάσει τις λαϊκές μάζες, ούτε να αναστείλει το αίτημα της δίωξης των υπευθύνων. Έτσι, το πρώτο δεκαήμερο Οκτώβρη, άρχισε η ανάκριση εναντίον των κρατουμένων υπευθύνων από ανακριτική επιτροπή υπό την προεδρία του Θ. Πάγκαλου και μέλη τους συνταγματάρχες I. Καλογερά και Χρ. Λούφα και στις 24 του ίδιου μήνα βγήκε το πόρισμα της Επιτροπής με το οποίο παραπέμπονταν στο Έκτακτο Στρατοδικείο για να δικαστούν οι Δημήτριος Γούναρης, Νικόλαος Στρατός, Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, Νικόλαος Θεοτόκης, Γεώργιος Μπαλτατζής, Ξενοφών Στρατηγός, Μιχαήλ Γούδας και ο αντιστράτηγος Χατζανέστης, τελευταίος διοικητής των Δυνάμεων Μικράς Ασίας με κατηγορία την έσχατη προδοσία. 

Σύμφωνα με το διάταγμα της παραπομπής τους δεν χωρούσε κανένα ένδικο μέσο στην απόφαση του Εκτάκτου Στρατοδικείου, η οποία και θα έπρεπε να εκτελεστεί μόνο κατόπι διαταγής της Επαναστατικής Επιτροπής.

Τάσου Βουρνά: Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΞΕΡΙΖΩΜΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ