Η υγιεινή κατάστασις στη Ματσούκα

Σ' όλη την Περιφέρεια, που ο πληθυσμός της αποτελούνταν από 30-35 χιλιάδες Χριστιανούς και Τούρκους δεν υπήρχε ούτε ένας ιατρός.

Ματσούκα σήμερα...

Οι αρρώστειες εκτός από τις επιδημικές ήσαν άγνωστες. Καρκίνος, σκωληκοειδίτης, ψυχικά και νευρολογικά νοσήματα, ελονοσία, ήσαν πράγματα τελείως άγνωστα στην Ματσούκα. 
Μόνο κατά τα τελευταία 20-30 χρόνια προ του 1900 παρουσιάσθηκαν ολίγες περιπτώσεις «βερεμιού» τουρκική λέξις, φυματιώσεως και αυτό μόνον επί ξενιτευμένων, λόγω της κακής διατροφής και των ταλαιπωριών της ξενιτιάς. Επίσης την ίδια εποχή παρουσιάσθησαν και μεμονωμένα κρούσματα αφροδισίων νοσημάτων πάλιν επί ξενιτευμένων. Οι ατυχείς δε εκείνοι άνθρωποι περιέπιπταν εις την γενικήν περιφρόνησιν και ανυποληψίαν. Όλους δε τους πάσχοντας γενικά από αφροδίσια τους έλεγαν «μαλιασμέντς», «τα μάλιας» έλεγαν όλα τα αφροδίσια, χωρίς διάκρισιν και ο πάσχων ελέγετο "μαλέας". 
Επίσης την ίδια εποχή παρουσιάσθησαν ελάχιστα και μεμονωμένα κρούσματα ελονοσίας επί των ξενιτευμένων κυρίως εις τα παράλια του Καυκάσου της Ρωσίας κυρίως στο Σαχούμ. Η ελονοσία στην Ματσούκαν ελέγετο «ψύχος» πιθανότατα από το ρίγος που παρουσίαζε μετά του πυρετού.

Οι επιδημικές ασθένειες όμως ήσαν γνωστές αν και υπό διαφορετικά ονόματα. Ήσαν δε αυτές:

Ο «γουρζουλάς», πανώλη. Δεν ξέρω από πού προήλθεν η ονομασία, και καθ' όσον γνωρίζω ούτε στην εποχή του πατέρα μου παρουσιάσθηκε στον τόπο. Μόνο ο παππούς μου από την μητέρα μου, μας διηγούνταν, ότι παρουσιάσθηκε στα παιδικά του χρόνια και όλοι οι κάτοικοι του χωριού κατέφυγον εποχή καλοκαιριού στα πυκνά δάση, όπου δεν άναβαν φωτιά, μη τύχη και ιδή ο «γουρζουλάς» τον καπνόν και τους επισκεφθή, ετρέφονταν δε με καρπούς αγρίων δένδρων και με την βοήθεια των Καλογήρων της μονής Σουμελά, όταν δε επέστρεψαν κατά το φθινόπωρο βρήκαν όλα τα σπαρτά τους καταφαγωμένα από άγρια ζώα, τσακάλια, αγριογούρουνα και αρκούδες. 
Ήμουνα όμως πολύ μικρός, δια να τον ρωτήσω πώς συνετηρήθησαν τον χειμώνα, αφού κατεστράφηκε η παραγωγή τους. Όπως συμβαίνει και αλλού επροσωποιούσαν τις ασθένειες. Ο γουρζουλάς ήτο ένας άνδρας, που όποιον χτυπούσε στο δεξί πλευρό επιζούσε και όποιον στο αριστερό δεν γλύτωνε.

Άλλη επιδημική νόσος ήταν η «βρασιά», η ευλογία, αλλά ούτε και κρούσματα ευλογιάς θυμάμαι επί των ημερών μου, ούτε και ξέρω πώς την καταπολεμούσαν. Μου φαίνεται όμως πως εγκαταλείπονταν οι ασθενείς στο Θεό, και στην αντίδραση του οργανισμού. Πάντως όλοι εμείς οι μικροί είχαμε εμβολιασθή «εκοτσακιάζαμε» κατά της ευλογίας και θυμάμαι πως είδα μερικούς ευλογιοκομένους. Γνωστή όμως ήταν η επιδημία της Ιλαράς, που την έλεγαν «λοιμική». Ούτε γι αυτήν υπήρχαν φάρμακα μονάχα δίαιτα υπήρχε με ελαφρά τροφή. Απέφευγαν όμως να πλένουν με ζεστό νερό τα ρούχα του αρρώστου, που συνήθως παρουσιάζετο στα παιδιά. Τώρα ποίαν σχέσιν είχε η ασθένεια με το βραστό νερό, ούτε εγώ ξέρω, ούτε και κείνοι που το κάναν γνώριζαν.

Γνωστή επίσης αλλά πολύ σπάνια ήτο η επιδημία του Τύφου, «ζήλος», χωρίς διάκριση, κοιλιακού, εξανθηματικού ή παρατύφου. Και γι αυτόν δεν είχαν φάρμακα, εκτός από ένα καθαρτικό με «σουναμπεκί» σπόρος ενός αγνώστου για μένα φυτού και την δίαιτα, που συνίστατο στην ελαφριά τροφή.

Της χολέρας ήτο γνωστό το όνομα ως «χουλιάρα» που προκαλούσε τον τρόμον. Σ' όλα τα 30 χρόνια όμως, που έζησα εκεί, δεν παρουσιάσθηκε ποτέ. Άκουσα όμως να λένε πως κάποτε παρουσιάσθηκε στην Ρωσία και ένα χωριανό μου ξενιτευμένον εκεί, τον έκαψαν ζωντανό ακόμα στον ασβέστη.

Ούτε πλευρίτιδες υπήρχαν, ούτε τι θα πει εγχείρησις ήξεραν. Πάντως είχαν πολύ κακή ιδέα για τα νοσοκομεία, τα "σποτάλια" που υπήρχαν μόνο στην Πόλη . Και όταν μάθαιναν πως κάποιον ξενιτευμένον τον πήγαν στα "σποτάλια" στην Πόλη τον είχαν ξεγραμμένον. Δεν ξέρω αν το Τουρκικό  Κράτος είχε νοσοκομείο στην Τραπεζούντα. Πάντως αν υπήρχε, θα υπήρχε μόνον στρατιωτικό, διότι αν υπήρχε και πολιτικό κάτι θα άκουγα.

Αλκιβιάδης Σουμελίδης στο "Ακρίτειον"

Μόνον στα 1909-10 ιδρύθηκε το μόνον ελληνικο νοσοκομείον, με ιδρυτήν τον Εθνικόν ευεργέτην Π. Ακρίταν, το "Ακρίτειον" νοσοκομείον, που παρ' όλη την απέχθεια του  λαού για  το "σποτάλι" ήταν ευλογία του Θεού για τον τόπον.

Περικλής  Τριανταφυλλίδης

Εκπαιδευτικός

Σ.Σ. Προσπαθήσαμε να μην κάνουμε επεμβάσεις στο αρχικό κείμενο , αφού πρόκειται για ένα είδος απομνημονευμάτων, τα οποία δεν μεταβάλλονται "επ' ουδενί λόγω"