ΕΤΣΙ ΑΡΧΙΖΕΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΝΤΥΠΩΝ ΤΩΝ ΠΟΝΤΙΩΝ

Εκτός από τους χορούς και τα τραγούδια, το καλό θέατρο και την αξιόλογη λογοτεχνία τους, οι Πόντιοι μπορούν και θα πρέπει να είναι υπερήφανοι και για τα έντυπα που κυκλοφόρησαν στον ευρύτερο Πόντο, πριν από την καταστροφή, και στην Ελλάδα και σε άλλες περιοχές του κόσμου, μετά την αναγκαστική ανταλλαγή των πληθυσμών.
Οι πρώτες πληροφορίες για τα έντυπα των Ποντίων δημοσιεύθηκαν σε περιοδικά που κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα από το 1927 και μετά. Ήταν, όμως, πολύ περιορισμένες κι έτσι ελάχιστοι ήταν εκείνοι που γνώριζαν και γνωρίζουν ότι στον μικρασιατικό Πόντο, στη νότια Ρωσία, στην Κωνσταντινούπολη, στην Ελλάδα και σε χώρες όπου ζουν Πόντιοι, κυκλοφόρησαν γύρω στις διακόσιες εφημερίδες και πάνω από πενήντα περιοδικά. Οι αριθμοί δεν είναι τελικοί, αφού η έρευνα ακόμη συνεχίζεται. Την πρώτη και πιο αξιόλογη καταγραφή των εφημερίδων και περιοδικών, που κυκλοφόρησαν στην περιοχή του Πόντου, έκανε το 1940 στο ετήσιο σύγγραμμα «Αρχείον Πόντου» ο Χρυσόστομος Μυρίδης. Ακολούθησαν και άλλοι, που ο καθένας πρόσθετε κάτι καινούργιο, αλλά πάντοτε ο τομέας αυτός παρέμενε σχεδόν παρθένος.

Από τις έρευνες αποκαλύπτεται ότι ένας πολύ μεγάλος αριθμός εφημερίδων και περιοδικών

κυκλοφόρησε από το 1880 ως το 1923 στον Πόντο και τη νότια Ρωσία.

Το 1880 βγαίνει στον ευρύτερο χώρο της Μαύρης Θάλασσας, το πρώτο ελληνικό έντυπο, το εβδομαδιαίο περιοδικό της Τραπεζούντας Εύξεινος Πόντος.

Μετά το σταμάτημα έκδοσης του πρώτου έντυπου (Εύξεινος Πόντος, 1882) και την ανατολή και δύση μέσα σε δύο χρόνια (1884-1886) του 2ου έντυπου, που ήταν το εβδομαδιαίο περιοδικό Αστήρ του Πόντου, μεσολαβεί σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα ως την εμφάνιση - στην Οδησσό της Ουκρανίας - της εφημερίδας Κόσμος, που κυκλοφόρησε το 1906 και είχε μακρό βίο, αφού σταμάτησε η έκδοσή της το 1913, αλλάζοντας, στο μεταξύ, τον τίτλο της σε Νέος Κόσμος.

Οι εφημερίδες στον Πόντο έχουν πολλά πολιτικά θέματα, από την εσωτερική και εξωτερική επικαιρότητα. Οι περισσότερες ειδήσεις είναι πολιτικές, πολιτικά τα κύρια άρθρα, πολιτικά τα σχόλια. Μερικές, όπως η Εποχή και ο Φάρος της Ανατολής, που έβγαιναν στην Τραπεζούντα, δεν δίσταζαν να τα βάλουν και με το οθωμανικό κράτος και τους εκπροσώπους του. Τα περιοδικά, αντίθετα, αρκετές φορές έγραφαν συγκροτημένους ύμνους για τον πολυχρονεμένον σουλτάνον και τους διαδόχους αυτού.

Στις ειδήσεις που δημοσιεύονται στα έντυπα, που κυκλοφορούσαν πριν από εκατό περίπου χρόνια στον Πόντο, περιέχονται σημαντικές πληροφορίες για την καθημερινή ζωή των Ποντίων. Οι πληροφορίες αυτές δεν απασχόλησαν τους έως τώρα μελετητές της ιστορίας του ποντιακού ελληνισμού, οι οποίοι ενδιαφέρθηκαν, κυρίως, για τα ήθη και έθιμα, αρκετοί για τη βυζαντινή περίοδο του Πόντου, ενώ λίγοι είναι εκείνοι που καταπιάστηκαν συστηματικά με τα μεγάλα ζητήματα του ποντιακού ελληνισμού, όπως είναι η γενοκτονία, οι κρυπτοχριστιανοί, το αντάρτικο του Πόντου, το τόσο γνωστό και συνάμα άγνωστο θέατρο των Ποντίων, τα δημοτικά τους τραγούδια, η γλωσσολογική εξέταση της ποντιακής διαλέκτου.

Πάνος  Καϊσίδης

Δημοσιογράφος- Συγγραφέας

Απόσπασμα από την εισήγηση του στο Ε' παγκόσμιο συνέδριο Ποντιακού Ελληνισμού  το 2002 στη Θεσσαλονίκη.