Ακρόπολη της Κερασούντας (Παΐρ)

Γιώργης  Κωνσταντινίδης

Την περιοχή της βυζαντινής Ακρόπολης της Κερασούντας, οι Έλληνες κάτοικοί της την ονόμαζαν «Παΐρ’» (βουνοπλαγιά). Έλεγαν «θα ανεβαίνομε ’ς σο Παΐρι». Ο μοναδικός δρόμος που οδηγούσε στην Ακρόπολη ήταν εκείνος από τη συνοικία Τσιναλάρια. Τον κατασκεύασε, λιθόστρωτο, επί δημαρχίας του, ο καπετάν Γιώργης Κωνσταντινίδης. Προς το τέλος του δρόμου, υπάρχουν σκάλες, που φτάνουν μέχρι την Πύλη, που γειτονεύει, μπαίνοντας από τα δεξιά, με το τεράστιο αρχαίο φρούριο. Εκεί υπάρχει καταπράσινο οροπέδιο, διακοσίων, περίπου, στρεμμάτων. Ο δάσκαλος Θεόδωρος Μ. Παπαθεοδωρίδης, στο βιβλίο του «Αξέχαστα από τον Πόντον Κερασούντος και Περιφερείας (Ανατολικής Τζενικίας)», 1953, αναφέρει ότι ήταν μαγευτική η συμμετρική δεντροφύτεψη στον χώρο εκείνον.
Το φρούριο εκτείνεται γύρω από την Ακρόπολη, στο βορειοανατολικό της μέρος. Τα τείχη αρχίζουν με μεγάλους ογκόλιθους από τον γκρεμό και υψώνονται τεράστια με μικρότερες πέτρες προς τα πάνω.
Στο βορειοανατολικό σημείο βρίσκεται το «Κουΐν των πεθαμένων, δηλαδή ο λάκκος, που είναι ένας τεράστιος λαξευτός βράχος, σε κυκλικό σχήμα, που επικοινωνούσε, άλλοτε, υπόγεια, με τα πηγάδια κάτω στην Κερασούντα. Από εκεί προμηθεύονταν νερό, σε καιρό πολέμου, οι στρατιώτες που φυλούσαν το φρούριο. Επάνω στην Ακρόπολη δεν υπήρχε νερό.
Πολύ όμορφα περιγράφει τις τοποθεσίες αυτές ο Θεόδωρος Μ. Παπαθεοδωρίδης, στο πιο πάνω αναφερόμενο βιβλίο του:
Τρέχομεν κατόπιν και μπαίνομε μέσα στην «Κάμαρα της Βασίλισσας». Άλλο αρχαιολογικό μνημείο κοντά στο Κουγή των πεθαμένων. Αυτό είναι ένα λαξευτό δωμάτιο με θολωτή στέγη μέσα σε βράχο που μας την αφήνει η παράδοση με το όνομα «Κάμαρα της Βασίλισσας».
Επισκεπτόμαστε κατόπιν τον Προφήτην Ηλία. Είναι ένα σύγχρονο παρεκκλησάκι όπου κάνομε την προσευχή μας και κατεβαίνομε από τις δυσπρόσιτες βορεινές πλευρές της Ακρόπολης όπου ανακαλύπτοντας άλλους λαξευτούς βράχους σαν στόμια φούρνων γεμάτους από πέτρες και χώματα ή σκεπασμένους από αγκάθια και χόρτα, φθάνομε στην ελληνική συνοικία Λιμένης που μαζί με τις άλλες τρεις γειτονικές συνοικίες Υψηλό, Τσιρόνι και Κούκαρη επίσης αμιγείς ελληνικές, αγκαλιάζει γύρω τριγύρω ύστερα από τα χάδια της θάλασσας τους πρόποδες της Ακρόπολης που είναι μια μικρή χερσόνησος.
Εκεί ανάμεσα από τα σπίτια της Λιμένης κατεβαίνοντας προς την παραλία μας φράζει το δρόμο ένα άλλο αρχαιολογικό μνημείο «το Κάστρο πορτ» όπως το ονομάζουν σήμερα. Το Κάστρο πορτ είναι μια τεράστια πόρτα που αφήνει ελεύθερη την έξοδο προς τη θάλασσα μέσα σε ισχυρότατο και αξιοθαύμαστο φρούριο κτισμένο με κολοσσιαίους πελεκημένους λίθους που κινούν την περιέργεια του επισκέπτη για τον τρόπο της λιθοδόμησης και τον τρόπο της μετακίνησής τους.
Το φρούριο εκτείνεται επάνω στην βραχώδη παραλία με μυστηριώδεις μετασχηματισμούς και ανάμεσα από τα σπίτια της Λιμένης φθάνει ανατολικά ως τον ναό της Μεταμορφώσεως και δυτικά ως το σπίτι του Καπετάν Γιώργη Πασά (σ.σ. Κωνσταντινίδη, ισόβιου δήμαρχου της Κερασούντας).

Κερασούντα

Ενώ περιφερόμαστε έξω από το φρούριο επάνω στους βράχους της παραλίας, διακρίνομε κανονικούς τετραγωνικούς ή παραλληλεπιπεδικούς λάκκους διαφόρων διαστάσεων, που τους προβάλλομε με το μάτι με τις διαστάσεις των λίθων και των τειχών του φρουρίου. Συζητώντας αναμεταξύ μας καταλήγομε στο συμπέρασμα ότι οι λίθοι κόπηκαν από τους λάκκους εκείνους των βράχων γιατί το μέγεθος τους αντιστοιχεί με το μέγεθος αυτονών μα μας τυραννάει η σκέψη: Με τι τρόπο κόπηκαν και πώς τους ανέβαζαν σε τόσα ύψη;
Κατάπληκτοι από τα μυστηριώδη αυτά τείχη και απογοητευμένοι από τη μη επίλυση των αποριών μας ανεβαίνομε λίγο επάνω προς τις πλευρές της Ακρόπολης όπου συναντούμε άλλο αρχαιολογικό μνημείο «το θέαμα». Τούτο είναι λαξευτό πηγάδι με άφθονο και θαυμάσιο νερό που υδρεύει με υδραγωγείο αρκετό μέρος της πόλεως (σ. σ. Κερασούντας). Στο επάνω μέρος της εσωτερικής του επιφάνειας διακρίνονται σαν στόμια φούρνων μυστηριώδεις τρύπες που συνδέονταν ίσως άλλοτε με την Ακρόπολη. Γύρω από το θέαμα σώζονται λαξευτά αρχαία καθίσματα, (σ. σ. «Το θέαμα» είναι το αρχαίο θέατρο της Κερασούντας, από το οποίο πήραν τις πέτρες οι Τούρκοι για να φτιάξουν προβλήτα στο λιμάνι).
Βυζαντινά κάστρα υπάρχουν και άλλα στην περιοχή της Κερασούντας, όπως το Γεδίκ Καυά Καλεσί και το κάστρο της Αρητιάδας, μικρού νησιού απέναντι από την πόλη.

Πάνος  Καϊσίδης
Δημοσιογράφος- Συγγραφέας