Στην περιοχή της Τεφρικής, της σημερινής πόλης Ντεβρίκ του νομού Σεβάστειας του Πόντου, βρισκόταν ένα από τα εβδομήντα κάστρα, που, σύμφωνα με τον Αμασεινό γεωγράφο Στράβωνα, έχτισε ο Μιθριδάτης ΣΤ', ο Ευπάτορας, για να κρύψει τους θησαυρούς του, την περίοδο των 27 ετών, που πολεμούσε κατά των Ρωμαίων, από το 90 έως το 63 πριν από τον Χριστό. Κοντά στην άλλοτε Τεφρική σώζονται ερείπια οχυρώσεων, τα οποία πολλοί ταυτίζουν με το παλαιό κάστρο. Η πόλη Τεβρίκ, άλλοτε Τεφρική, είναι χτισμένη σε υψόμετρο 1.030 μέτρων, σε βραχώδες ύψωμα, κοντά από το οποίο περνάει ο ποταμός Τσάτα ιρμάκ. Στο ύψωμα αυτό σώζονται λείψανα τειχών, τα οποία αποτελούσαν άλλοτε ένα ισχυρό φρούριο.
Μετά τον θάνατο του αρχηγού τους, του Σέργιου Τυχικού, οι Παυλικιανοί αντέδρασαν στο μέτρο της θανατικής ποινής, που με παρότρυνση του πατριάρχη Νικηφόρου πήρε ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Α'(έτη βασιλείας του 811-813) εναντίον τους και με αρχηγό τον Καρβέα κατέφυγαν στην αραβοκρατούμενη Μελιτηνή (σημερινή Μαλάτεια), όπου ίδρυσαν τους οικισμούς Αργαούς και Αμάρα, στα βορειοδυτικά, και κατόπιν, λίγο βορειότερα, το οχυρό της Τεφρικής (σημερινό Τεβρίκ, στην περιοχή της Σεβάστειας του Πόντου), που έγινε η έδρα των ηγετών των Παυλικιανών.
Ο αδελφός της αυτοκράτειρας Θεοδώρας, ο Πετρωνάς, στρατηγός του θέματος Θρακησίων, εξεστράτευσε εναντίον των Παυλικιανών και των Αράβων το έτος 856. Δεν κατόρθωσε, όμως, να καταλάβει το κάστρο της Τεφρικής. Ωστόσο, σκότωσε χιλιάδες Παυλικιανούς και συνέλαβε πολλούς αιχμαλώτους.
Εναντίον των Παυλικιανών, μέσα στα επόμενα χρόνια, έκαναν εκστρατείες ο Βάρδας και ξανά ο Πετρωνάς, αλλά ηττήθηκαν έξω από το κάστρο της Μελιτηνής (Μαλάτειας).
Οι Παυλικιανοί αιχμαλώτισαν πολλούς στρατιώτες του αυτοκράτορα.
Το 870 ή 871, ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Βασίλειος Α'επιτέθηκε ο ίδιος και κατέστρεψε μερικές από τις εστίες των αιρετικών Παυλικιανών, αλλά εκείνοι τον νίκησαν κάτω από τα ισχυρά τείχη της Τεφρικής. Οι Παυλικιανοί επιτέθηκαν, στη συνέχεια, και λεηλάτησαν πόλεις και χωριά, φτάνοντας μέχρι την Άγκυρα.
Μετά από αυτό, ο αυτοκράτορας Βασίλειος Α', προκειμένου να τελειώνει με τους αιρετικούς Παυλικιανούς, που διασπούσαν την ενότητα του κράτους του, επιτέθηκε το 872 εναντίον τους. Την αρχηγία του βυζαντινού στρατού είχε ο δομέστικος Χριστόφορος, με αρκετούς στρατηγούς. Στη μεγάλη μάχη που έγινε κοντά στον Βαθυρρύακα νικήθηκαν οι Παυλικιανοί. Αμέσως μετά, ο αυτοκρατορικός στρατός κατέλαβε την Τεφρική, κατέστρεψε το ισχυρό της κάστρο και όλα τα φρούρια της περιοχής. Οι αυτοκρατορικοί συνέλαβαν τον
αρχηγό των Παυλικιανών, τον Χρυσόχειρα, και του έκοψαν το κεφάλι. Όταν ο αυτοκράτορας επιχείρησε το έτος 873 να καταλάβει και το κάστρο της Μελιτηνής, νοτιοανατολικά της Τεφρικής, προς το κουρδικό Ντιαρμπεκίρ και το Χαρπούτ, δεν τα κατάφερε.
Τα κάστρα έπαιξαν σημαντικό ρόλο και στην επικράτηση και την άμυνα των Παυλικιανών απέναντι στον Βυζαντινό αυτοκράτορα. Οι Παυλικιανοί ήταν αιρετικοί που δίδασκαν ότι υπάρχουν ο Θεός του καλού, που δημιούργησε και κυβερνά τον ουράνιο κόσμο, το πνεύμα, και ο διάβολος Σαταναήλ, που δημιούργησε και κυβερνά τον επίγειο κόσμο, τον υλικό. Επίσης δίδασκαν ότι ο Χριστός δεν γεννήθηκε από την Παναγία, αλλά ότι υπήρχε μαζί με τον πατέρα στον ουρανό. Επομένως δεν πέθανε στον σταυρό. Έδιναν μεγάλη βαρύτητα στις Επιστολές του Απόστολου Παύλου και γιαυτό ονομάστηκαν, ίσως, Παυλικιανοί ή από κάποιον Αρμένιο Παύλο, που ήταν ο πρώτος ηγέτης τους. Επίσης, ήταν εναντίον του αυτοκράτορα και της ορθόδοξης Εκκλησίας.
Το κίνημά τους ξεκίνησε ως θρησκευτικό δογματικό, ουσιαστικά, όμως, ήταν κοινωνικό — πολιτικό, γιαυτό και έγινε δεκτό από τους απλούς ανθρώπους των πόλεων και κυρίως των χωριών, που πλήρωναν βαρύτατους φόρους και δεν είχαν στον ήλιο μοίρα, για να θησαυρίζει ο αυτοκράτορας και να διατηρεί ισχυρό στρατό, χρήσιμο για τους διαρκείς του πολέμους.
Ο αδελφός της αυτοκράτειρας Θεοδώρας, ο Πετρωνάς, στρατηγός του θέματος Θρακησίων, εξεστράτευσε εναντίον των Παυλικιανών και των Αράβων το έτος 856. Δεν κατόρθωσε, όμως, να καταλάβει το κάστρο της Τεφρικής. Ωστόσο, σκότωσε χιλιάδες Παυλικιανούς και συνέλαβε πολλούς αιχμαλώτους.
Εναντίον των Παυλικιανών, μέσα στα επόμενα χρόνια, έκαναν εκστρατείες ο Βάρδας και ξανά ο Πετρωνάς, αλλά ηττήθηκαν έξω από το κάστρο της Μελιτηνής (Μαλάτειας).
Οι Παυλικιανοί αιχμαλώτισαν πολλούς στρατιώτες του αυτοκράτορα.
Το 870 ή 871, ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Βασίλειος Α'επιτέθηκε ο ίδιος και κατέστρεψε μερικές από τις εστίες των αιρετικών Παυλικιανών, αλλά εκείνοι τον νίκησαν κάτω από τα ισχυρά τείχη της Τεφρικής. Οι Παυλικιανοί επιτέθηκαν, στη συνέχεια, και λεηλάτησαν πόλεις και χωριά, φτάνοντας μέχρι την Άγκυρα.
Μετά από αυτό, ο αυτοκράτορας Βασίλειος Α', προκειμένου να τελειώνει με τους αιρετικούς Παυλικιανούς, που διασπούσαν την ενότητα του κράτους του, επιτέθηκε το 872 εναντίον τους. Την αρχηγία του βυζαντινού στρατού είχε ο δομέστικος Χριστόφορος, με αρκετούς στρατηγούς. Στη μεγάλη μάχη που έγινε κοντά στον Βαθυρρύακα νικήθηκαν οι Παυλικιανοί. Αμέσως μετά, ο αυτοκρατορικός στρατός κατέλαβε την Τεφρική, κατέστρεψε το ισχυρό της κάστρο και όλα τα φρούρια της περιοχής. Οι αυτοκρατορικοί συνέλαβαν τον
αρχηγό των Παυλικιανών, τον Χρυσόχειρα, και του έκοψαν το κεφάλι. Όταν ο αυτοκράτορας επιχείρησε το έτος 873 να καταλάβει και το κάστρο της Μελιτηνής, νοτιοανατολικά της Τεφρικής, προς το κουρδικό Ντιαρμπεκίρ και το Χαρπούτ, δεν τα κατάφερε.
Τα κάστρα έπαιξαν σημαντικό ρόλο και στην επικράτηση και την άμυνα των Παυλικιανών απέναντι στον Βυζαντινό αυτοκράτορα. Οι Παυλικιανοί ήταν αιρετικοί που δίδασκαν ότι υπάρχουν ο Θεός του καλού, που δημιούργησε και κυβερνά τον ουράνιο κόσμο, το πνεύμα, και ο διάβολος Σαταναήλ, που δημιούργησε και κυβερνά τον επίγειο κόσμο, τον υλικό. Επίσης δίδασκαν ότι ο Χριστός δεν γεννήθηκε από την Παναγία, αλλά ότι υπήρχε μαζί με τον πατέρα στον ουρανό. Επομένως δεν πέθανε στον σταυρό. Έδιναν μεγάλη βαρύτητα στις Επιστολές του Απόστολου Παύλου και γιαυτό ονομάστηκαν, ίσως, Παυλικιανοί ή από κάποιον Αρμένιο Παύλο, που ήταν ο πρώτος ηγέτης τους. Επίσης, ήταν εναντίον του αυτοκράτορα και της ορθόδοξης Εκκλησίας.
Το κίνημά τους ξεκίνησε ως θρησκευτικό δογματικό, ουσιαστικά, όμως, ήταν κοινωνικό — πολιτικό, γιαυτό και έγινε δεκτό από τους απλούς ανθρώπους των πόλεων και κυρίως των χωριών, που πλήρωναν βαρύτατους φόρους και δεν είχαν στον ήλιο μοίρα, για να θησαυρίζει ο αυτοκράτορας και να διατηρεί ισχυρό στρατό, χρήσιμο για τους διαρκείς του πολέμους.
Πάνος Καϊσίδης
Δημοσιογράφος - Συγγραφέας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου