Η καταστροφή των καστρόπυργων

Ένας μεγάλος αριθμός φρουρίων, καστρόπυργων και κά­στρων στον Πόντο, με το πέρασμα των αιώνων, έχει καταστραφεί, όπως συνέβη και σε άλλες περιοχές του κόσμου, εξαιτίας της αδιαφορίας των Τούρκων για την κληρονομιά που τους άφησαν οι Έλληνες, οι Ρωμαίοι και οι Βυζαντι­νοί. Μόνον κατά τις τελευταίες δεκαετίες ενδιαφέρθηκαν οι Τούρκοι για τα μνημεία που υπάρχουν στο τουρκικό έδα­φος. Το ενδιαφέρον αυτό ξεκινά, τις περισσότερες φορές, από σχέδια για τουριστική εκμετάλλευση των μνημείων, όπως της μονής της Παναγίας Σουμελά, η οποία, όμως, λόγω, ακριβώς, αυτών των σχεδίων, κινδυνεύει να χάσει τη φυσιογνωμία της.

Τα κάστρα στον Πόντο ήταν ήδη κατεστραμμένα κατά την πρώτη δεκαετία του 19ου αιώνα, όπως γράφουν περιη­γητές που τα επισκέφθηκαν τότε.

Το 1813 - 1814, ο Άγγλος περιηγητής Μακ Ντόναλντ Τζον Κίνεϊρ (Mac Donald John Kinneir) πέρασε από τη Σαμψούντα, για την οποία γράφει στο βιβλίο του «Ταξίδι στη Μικρά Ασία, την Αρμενία και το Κουρδιστάν κατά τα έτη 1813 -1814» (Voyage dans l' Asie Mineure, Γ Armenie et le Kourdistan, dans les annees 1813 — 1814):

«Η σύγχρονη πόλη — η Αμισός, Σαμψούντα — είναι μικρή ... Ένα ερειπωμένο τείχος την περιβάλλει. Ο τύπος των τό­ξων στις πύλες του τείχους, μερικά αρχαία γλυπτά κομμά­τια, ανακατεμένα με άλλες πέτρες, με κάνουν να υποθέσω ότι ανεγέρθηκε από τους Τούρκους. Από την πλευρά της θάλασσας, όμως, αναγνωρίζει κανείς τα ίχνη ενός τείχους, πολύ πιο αρχαίου, αν και εξωτερικά είναι σκεπασμένο από τα κύματα ...».

Ο Κωνσταντίνος Παπαμιχαλόπουλος γράφει για τη Σαμψούντα στο βιβλίο του «Περιήγησις εις τον Πόντον», Αθήνα, 1903:

«... Ελάχιστα σώζονται ερείπια τειχών, υδραγωγείων, σπηλαίων, κάστρου, προκυμαίας του λιμένος και άλλα τινά ανάξια λόγου συντρίμματα».

Τώρα κάτι κάνουν οι Τούρκοι αρχαιολόγοι

Κανείς δεν πρέπει, ωστόσο, να παραβλέψει και τη σοβαρή επιστημονική εργασία, που γίνεται σε διάφορα μνημεία από Τούρκους αρχαιολόγους, που παρουσίασαν, μάλιστα, και σημαντικό έργο μέχρι σήμερα. Το ενδιαφέρον των Τούρ­κων αρχαιολόγων, όμως, εκδηλώνεται κυρίως για τα αρχαία μνημεία της Μικράς Ασίας και όχι του Πόντου. Κανείς δεν ξεχνά ότι εκείνα τα μνημεία είναι σημαντικά και κανείς δεν θα είχε την απαίτηση από τους Τούρκους αρχαιολόγους να στρέψουν την προσοχή τους προς τα κάστρα, τα φρούρια και τα καστρόπυργα του Πόντου.

Η απαίτηση των Ποντίων, που γνωρίζουν — γιατί η πλειοψηφία έχει βαθιά μεσάνυχτα — στρέφεται προς το ελληνι­κό κράτος, που δεν έδωσε την οικονομική δυνατότητα σε Έλληνες αρχαιολόγους να επισκεφθούν και να μελετήσουν την κληρονομιά αυτή των Ποντίων. Την κληρονομιά που απόμεινε, γιατί τα περισσότερα μνημεία έχουν καταστραφεί και όσα άντεξαν μέχρι σήμερα στον χρόνο, περιμένουν, δυ­στυχώς, τη βέβαιη εξαφάνισή τους.

Είναι, όμως, και οι ευθύνες της ηγεσίας των Ποντίων, που λόγω άγνοιας, κυρίως, δεν δίνει καμία σημασία στα μνημεία που υπάρχουν στον Πόντο και τα οποία, εννοείται, θα έπρε­πε να προστατέψουν οι ίδιοι οι Πόντιοι, αφού σε όλα τα κα­ταστατικά των φορέων των Ποντίων αναφέρεται στην αρχή και ρητά ότι σκοπός τους είναι η διατήρηση των παραδόσε­ων και η προβολή της ιστορίας του ποντιακού ελληνισμού.

Άγιος Χριστόφορος -Πιστοφάντων Σαντάς

Κάποιες μελέτες, και μάλιστα σημαντικές, έγιναν για τα κτί­ρια των πλουσίων και των αστών Ποντίων, στις μεγάλες πόλεις του Πόντου. Οι μελέτες αυτές δεν είχαν καμιά υποστήριξη από τους φορείς των Ποντίων, έγιναν με ίδιες δαπάνες. Οι ελάχιστοι Πόντιοι μελετητές, που ενδιαφέρθηκαν για τα νεο­κλασσικά κτίρια στον Πόντο, καλό θα είναι να μελετήσουν και όσα κλασικά και ρωμαϊκά και βυζαντινά υπάρχουν. Από τις δύο τελευταίες κατηγορίες υπάρχουν πολλά. Μην περιμένουν, για την ώρα,από αρχαιολόγους, που είναι και οι ειδικοί.

Είναι κρίμα να χαθούν τα κάστρα της Τραπεζούντας, του Τορούλ (Άρδασσας), της Σινώπης, της Σαμψούντας, της Κερασούντας κ. τ. λ. Θα πει κανείς, μήπως στην Ελλάδα φρόντισε κανείς για τα κάστρα και τα τείχη, που τα γκρέμι­σαν για να κάνουν πολυκατοικίες;

 Η Ελλάδα της ασυδοσίας της δεκαετίας του 1960 αποτελεί κακό παράδειγμα, που θα πρέπει να αποφεύγεται.

Πάνος  Καϊσίδης

Δημοσιογράφος- Συγγραφέας