Ο Πολυχρόνης Ενεπεκίδης για τη γενοκτονία

Στο βιβλίο του «Γενοκτονία στον Εύξεινο Πόντο -Διπλωματικά έγγραφα από τη Βιέννη» (1909-1918), που εξέδωσε η Εύξεινος Λέσχη Θεσσαλονίκης το 1996, ο έγκριτος ερευνητής της ιστορίας καθηγητής Πολυχρόνης Ενεπεκίδης αναφέρει:

Η γενοκτονία αλά τούρκα είναι βουβή, πονηρή, ανατολίτικη, δεν έχει θεωρητικά background (σ. σ. βάθος, φόντο, εδώ θεωρητικά γνωρίσματα, χαρακτηριστικά), αλλά μάλλον πρακτικά, πλιατσικολογικά. Οι καλούμενες εκτοπίσεις, εξορίες των κατοίκων ολόκληρων χωριών, οι εξοντωτικές εκείνες οδοιπορίες μέσα στο χιόνι των γυναικόπαιδων και των γερόντων - οι άνδρες βρίσκονταν ήδη στα τάγματα εργασίας ή στο στρατό - δεν οδηγούν φυσικά σε κανένα Ausschwitz με τους διαβολικά οργανωμένους μηχανισμούς της φυσικής εξόντωσης του ανθρώπου — όχι! Ήταν όμως ένα Ausschwitz εν ροή. (σ. σ. Άουσβιτς, το μεγαλύτερο γερμανικό - ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης Εβραίων, Πολωνών, κομμουνιστών και γύφτων, που ιδρύθηκε το 1940 στο Όσβιετσιμ, 60 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Κρακοβίας της νότιας Πολωνίας.
Από τους κρατούμενους στα τέσσερα στρατόπεδα, που αποτελούσαν το συγκρότημα του Άουσβιτς, υπολογίζεται ότι θανατώθηκαν περίπου τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι, από τους οποίους οι περισσότεροι ήταν Εβραίοι).
Οι άνθρωποι (σ. σ. στις πορείες των Τούρκων) πέθαιναν καθ’ οδόν, δεν περπατούσαν για να φτάσουν κάπου  όχι, περπατούσαν για να πεθάνουν από τις κακουχίες, την παγωνιά, την πείνα, τον εξευτελισμό του ανθρώπινου. Αυτό ήταν το διαβολικό σύστημα, πονηρά οργανωμένο. Δεν υπήρχε στο τέρμα κανένα Ausschwitz, γιατί για τους περισσότερους δεν υπήρχε τέρμα. Το ταξίδι προς το θάνατο ήταν ο θάνατος, όχι το τέρμα του ταξιδιού.

Κάνει εντύπωση στον ερευνητή των διπλωματικών αυτών αρχείων (σ. σ. διπλωματικά έγγραφα της Βιέννης) η διαπίστωση ότι οι εξοντωτικές πορείες - τις λένε εκτοπισμούς για στρατιωτικούς λόγους - γίνονται στα χρόνια 1916— 1917 και 1918 γύρω στα Χριστούγεννα, περνούν στον Γενάρη και στον Μάρτη κάποτε, αρκεί να έχει χιόνι ακόμη.

Ενώ οι επιθέσεις των (σ. σ. Ελλήνων) ανταρτών - αν αυτό είναι η αιτία των πορειών θανάτου - γίνονται κατά προτίμηση τους θερινούς μήνες, οι κυρώσεις και η αντεκδίκηση γίνεται τον χειμώνα με ένα ως δύο μέτρα το χιόνι. Δηλαδή η γενοκτονία μπορεί να περιμένει, γίνεται κατά το μετεωρολογικό δελτίο, πρέπει να έχει πέσει πολύ χιόνι και βαρυχειμωνιά. Επίσης σατανικός είναι και ο τρόπος της ανακοίνωσης ότι τα χωριά πρέπει να εκκενωθούν για στρατιωτικούς δήθεν λόγους. Οι κάτοικοι πρέπει να αιφνιδιαστούν, δεν πρέπει να το γνωρίζουν εγκαίρως για να ετοιμαστούν, να πάρουν τα ζεστά τους παλτά, χρήματα, τρόφιμα. Κι έτσι, μέσα στη γενική τραγωδία υπάρχουν στιγμές για πλούσιο γέλιο που παγώνει όμως γρήγορα στο πρόσωπο του μελλοθάνατου οδοιπόρου...

(Στα χωριά) τους κατοίκους τους μαζεύουν με την παραπλάνηση, τους λένε ότι θα τους μιλήσει ο μουτεσαρίφης (σ. σ. στρατιωτικός διοικητής μιας πόλης και της γύρω από αυτήν περιοχής), οι κάτοικοι έρχονται, τους βάζουν μέσα στους κοντινούς στρατώνες και την άλλη μέρα το πρωί, έτσι όπως είναι, σχεδόν γυμνούς, τους σπρώχνουν στους αχανείς δρόμους προς το άγνωστο. Τα σπίτια, τις εκκλησίες, τα σχολεία τους πρώτα τα λεηλατούν κι έπειτα τα καίνει. Την άλλη μέρα μπορεί ν’ αγοράσει κανείς κοσμήματα, οικοσυσκευές και δισκοπότηρα στα γειτονικά παζάρια, περιγράφουν ατέλειωτες εκθέσεις σ. σ. των Αυστριακών διπλωματών, που υπηρετούσαν εκείνη την περίοδο στον Πόντο).
Αυτά γίνονται συστηματικά τον χειμώνα. Τους καλοκαιρινούς μήνες συνήθως σκοτώνουν τους λιποτάκτες που παραδόθηκαν ή τους παρέδωσαν, και απαγχονίζουν, έπειτα από συνοπτική διαδικασία, τους συνεργάτες των Ρώσων, τους αντάρτες και τους αιχμαλώτους. Αλλά η εργασία της γενοκτονίας επαφίεται στον στρατηγό χειμώνα που εργάζεται με φτηνή ταρίφα και με αυτόματη βεβαίωση της ξένης αιτίας θανάτου. Μια εποχή του έτους, ο χειμώνας, ανακηρύσσεται σε φονιά.