Ενώ εργασία πυρετώδης και συστηματική διενεργείται εν τη Δύσει προς εξερεύνησιν και περιγραφήν ου μόνον των κατοικουμένων μερών της Γης, αλλά και αυτών των ακατοικήτων και ένεκα του αφορήτου καύσωνος, είτε ένεκα των αιωνίων πάγων απροσπελάστων χωρών, μικρά σχετικώς εργασία επιτελείται υφ' ημών προς εξερεύνησιν της δεδοξασμένης πατρίου γης, και ελαχίστη προσοχή δίδεται δια τας μακράν του κέντρου χώρας, ωσεί μη είχον και αυταί τας παραδόσεις των, την ευκλεά ιστορίαν, τα αρχαιοπρεπή ήθη, ωσεί μη είχαν να επιδείξουν και αυταί μετ' εθνικής υπερηφανείας μέρη, ενεά λαμπραί σελίδες της πατρίου ιστορίας εξετυλίχθησαν και γεγονότα σπουδαιότατα διεδραματίσθησαν.
Η δε χώρα ή μάλλον περιφρονηθείσα, ή μάλλον, αγνοηθείσα, ή ούτε εν τρίτοις, ούτε εν τοις τετάρτοις κατά το δή λεγόμενον τεθείσα ως προς την εξέτασιν και αναδίφησην της πατρίου ιστορίας και γεωγραφίας είναι τολμώ να είπω η Χαλδία, η δεδοξασμένη αύτη γενέθλη του αργύρου, την ιστορίαν της οποίας πέπλος σκοτεινός εισέτι περικαλύπτει. Αιτία δε τούτου μοι φαίνεται αφ’ ενός μεν έλλειψις πηγών αξιόπιστων περί της αρχαίας καταστάσεως της χώρας, του τρόπου και του χρόνου καθ’ όν τα βάρβαρα φύλα τα κατοικούντα αυτήν υπεχώρησαν εις τους αποίκους Έλληνας κτλ. αφ’ ετέρου δε και η απόστασις της χώρας από του κέντρου και η έλλειψις συγκοινωνίας, καθισταμένης ούτω δυσχερούς, αν μη αδυνάτου της ενταύθα επισκέψεως, πλην εις ολίγους μόνον επιπολαίως ως τα πολλά εξετάσαντας και περιγράψαντας τα καθ’ ημάς.
Και τόσον περιεφρονήθη η Χαλδία (και ο Πόντος εν γένει δύναμαι να είπω), ώστε εις όλους σχεδόν τους εκδοθέντας χάρτας της Μ. Ασίας παρίσταται όλως φαντασιωδώς και μετά σπουδαιοτάτων και ουσιωδεστάτων σφαλμάτων. Ούτως εις χάρτην τινά της Μ. Ασιας, κατά τον του δεινού γεωγράφου Κείπερτ σχεδιασθέντα συγχέεται ο Βόαοις μετά του Χαρσιώτου και πλείσται άλλαι ανακρίβειαι παρατηρούνται, ενώ και ο σοφός της Γεωγραφίας καθηγητής εν τη Μ. του Γένους Σχολή κ. Β. Μυστακίδης εν τω εσχάτως εκδοθέντι υπ’ αυτού χάρτη της Μ. Ασίας τοποθετεί το Δορουλ (την Αρδασαν προφανώς, αφού Τορούλ ούτε πόλις ούτε κώμη υπάρχει, αλλά μόνον περιφέρεια, υποδιοίκησις) εις απόστασιν μιλίων από του Κάνιος, διερχομένου διά μέσου της Αρδάσης.
Και αυτό δε το σπουδαιότερον γεγονός του Πόντου κατά την αρχαιότητα, ο λαμπρός τίτλος δόξης, όν διεκδικεί η χώρα αύτη εις την μακράν, ένδοξον και πριπετειώδη ιστορίαν της κλασσικής περιόδου, η διάβασις λέγω του ενδόξου μυριαγωγού Ξενοφώντος μετά της ευαρίθμου μεν ηρωικωτάτης όμως στρατιάς του παραμένει μέχρι σήμερον ζήτημα άλυτον, αγνοείται δε πόθεν ακριβώς διέσχισε την Χαλδίαν και τον Πόντον ο νοσταλγών εκείνος στρατός, και πόθεν έμπλεως χαράς και αγαλλιάσεως εχαιρέτησε το προάγγελον της σωτηρίας του υγρόν στοιχείον.
Αλλ εκτός της γεωγραφίας και η ιστορία της Χαλδίας μεγάλα παρουσιάζει χάσματα, εκάστοτε δε εις τα περί αυτής γραφόμενα επαναλαμβάνονται τα στερεότυπα «τα δ’ επέκεινα τερατώδη και τραγικά, ποιηταί και μυθογράφοι νέμονται, και ουκέτ' έχει πίστιν ουδέ σαφήνειαν» (Πλ: Θησεύς), ουδείς δε εξ όσων τουλάχιστον γνωρίζομεν επελήφθη σοβαράς και ενδελεχούς μελέτης περί της ιστορίας αυτής, ώστε αναδιφών τας διαφόρους περί Χαλδίας πραγματευομένας διατριβάς, τα σωζόμενα χειρόγραφα, τους κώδικας, κτλ. συλλέγων δε επιτοπίως πληροφορίας περί των ερειπωμένων πύργων και φοουρίων, να συνθέση ιστορίαν συνεχή, πλήρη και αξίαν λόγου. Η δε εργασία αύτη πολλού κόπου και χρόνου, αλλά πλειοτέρων γνώσεων δεομένη δεν επεχειρήθη εισέτι και ...ας ελπίσωμεν, ίσως επιτεύχθη ποτέ.
Εκ τούτου λοιπόν εννοείται πόσον μικρά περί της Χαλδίας γνωρίζομεν εξ ειδήσεων εγκατεσπαρμένων εις περιοδικά και πραγματείας· το δε πρό τινων ετών εκδοθέν σχεδίασμα περί της Χαλδίας του φιλοπόνου και αξιέπαινου φίλου κ. Ιωάννου Ελευθεριάδου αδυνατεί καθό απλούν σχεδίασμα ν' αναπληρώση τοιαύτην ουσιώδη έλλειψιν.
Αλλά και η γλώσσα των κατοίκων η περιλάλητος Ποντική ή Τραπεζουντιακή διάλεκτος, περί της οποίας εσχάτως τοσούτος πάταγος εξηγέρθη, ελάχιστα ηρευνήθη και εξητάσθη φιλολογικώς, γλωσσολογικώς, καίτοι τυγχάνει ως γνωστόν μία των αρχαιοτέρων και πλουσιωτέρων διαλέκτων της ελληνικής γλώσσης, πλήθος δε γλωσσικών αυτής μνημείων, ασμάτων, παροιμιών κτλ. απαραμίλλων κατά τό κάλλος, την αφέλειαν, την λαμπρότητα, διατελεί εισέτι άγνωστον · εάν δε εδημοσιευθησάν τινα περί αυτής, ταύτα είνε μονογραφίαι, σκιαγραφούσαι απλώς το ζήτημα, αλλ’ ουδόλως αναλύονται συστηματικώς και διαλευκαίνουσαι αυτό. Εις ταύτα δε ας προσθέσωμεν τα αρχαιοπρεπή ήθη και έθιμα των κατοίκων, τα πλείστα απόκοτα ή συνέχεια των εθίμων των ειδωλολατρών ημων προγόνων, τάς δεισιδαιμονίας κ. α. Πάντα ταύτα μαρτυρούντα διαπρυσίως την καταγωγήν ημών δύνανται εξερευνώμενα πολλά ζητηματα του οικογενειακού βίου των αρχαίων να διαφωτίσωσιν επαρκώς.
Παντελής Μελανοφρύδης
Απόσπασμα από την εισαγωγή
 |
| Με τα εγγόνια του Ελένη & Γιώργο |
Και τόσον περιεφρονήθη η Χαλδία (και ο Πόντος εν γένει δύναμαι να είπω), ώστε εις όλους σχεδόν τους εκδοθέντας χάρτας της Μ. Ασίας παρίσταται όλως φαντασιωδώς και μετά σπουδαιοτάτων και ουσιωδεστάτων σφαλμάτων. Ούτως εις χάρτην τινά της Μ. Ασιας, κατά τον του δεινού γεωγράφου Κείπερτ σχεδιασθέντα συγχέεται ο Βόαοις μετά του Χαρσιώτου και πλείσται άλλαι ανακρίβειαι παρατηρούνται, ενώ και ο σοφός της Γεωγραφίας καθηγητής εν τη Μ. του Γένους Σχολή κ. Β. Μυστακίδης εν τω εσχάτως εκδοθέντι υπ’ αυτού χάρτη της Μ. Ασίας τοποθετεί το Δορουλ (την Αρδασαν προφανώς, αφού Τορούλ ούτε πόλις ούτε κώμη υπάρχει, αλλά μόνον περιφέρεια, υποδιοίκησις) εις απόστασιν μιλίων από του Κάνιος, διερχομένου διά μέσου της Αρδάσης.
Και αυτό δε το σπουδαιότερον γεγονός του Πόντου κατά την αρχαιότητα, ο λαμπρός τίτλος δόξης, όν διεκδικεί η χώρα αύτη εις την μακράν, ένδοξον και πριπετειώδη ιστορίαν της κλασσικής περιόδου, η διάβασις λέγω του ενδόξου μυριαγωγού Ξενοφώντος μετά της ευαρίθμου μεν ηρωικωτάτης όμως στρατιάς του παραμένει μέχρι σήμερον ζήτημα άλυτον, αγνοείται δε πόθεν ακριβώς διέσχισε την Χαλδίαν και τον Πόντον ο νοσταλγών εκείνος στρατός, και πόθεν έμπλεως χαράς και αγαλλιάσεως εχαιρέτησε το προάγγελον της σωτηρίας του υγρόν στοιχείον.
Αλλ εκτός της γεωγραφίας και η ιστορία της Χαλδίας μεγάλα παρουσιάζει χάσματα, εκάστοτε δε εις τα περί αυτής γραφόμενα επαναλαμβάνονται τα στερεότυπα «τα δ’ επέκεινα τερατώδη και τραγικά, ποιηταί και μυθογράφοι νέμονται, και ουκέτ' έχει πίστιν ουδέ σαφήνειαν» (Πλ: Θησεύς), ουδείς δε εξ όσων τουλάχιστον γνωρίζομεν επελήφθη σοβαράς και ενδελεχούς μελέτης περί της ιστορίας αυτής, ώστε αναδιφών τας διαφόρους περί Χαλδίας πραγματευομένας διατριβάς, τα σωζόμενα χειρόγραφα, τους κώδικας, κτλ. συλλέγων δε επιτοπίως πληροφορίας περί των ερειπωμένων πύργων και φοουρίων, να συνθέση ιστορίαν συνεχή, πλήρη και αξίαν λόγου. Η δε εργασία αύτη πολλού κόπου και χρόνου, αλλά πλειοτέρων γνώσεων δεομένη δεν επεχειρήθη εισέτι και ...ας ελπίσωμεν, ίσως επιτεύχθη ποτέ.
Εκ τούτου λοιπόν εννοείται πόσον μικρά περί της Χαλδίας γνωρίζομεν εξ ειδήσεων εγκατεσπαρμένων εις περιοδικά και πραγματείας· το δε πρό τινων ετών εκδοθέν σχεδίασμα περί της Χαλδίας του φιλοπόνου και αξιέπαινου φίλου κ. Ιωάννου Ελευθεριάδου αδυνατεί καθό απλούν σχεδίασμα ν' αναπληρώση τοιαύτην ουσιώδη έλλειψιν.
Αλλά και η γλώσσα των κατοίκων η περιλάλητος Ποντική ή Τραπεζουντιακή διάλεκτος, περί της οποίας εσχάτως τοσούτος πάταγος εξηγέρθη, ελάχιστα ηρευνήθη και εξητάσθη φιλολογικώς, γλωσσολογικώς, καίτοι τυγχάνει ως γνωστόν μία των αρχαιοτέρων και πλουσιωτέρων διαλέκτων της ελληνικής γλώσσης, πλήθος δε γλωσσικών αυτής μνημείων, ασμάτων, παροιμιών κτλ. απαραμίλλων κατά τό κάλλος, την αφέλειαν, την λαμπρότητα, διατελεί εισέτι άγνωστον · εάν δε εδημοσιευθησάν τινα περί αυτής, ταύτα είνε μονογραφίαι, σκιαγραφούσαι απλώς το ζήτημα, αλλ’ ουδόλως αναλύονται συστηματικώς και διαλευκαίνουσαι αυτό. Εις ταύτα δε ας προσθέσωμεν τα αρχαιοπρεπή ήθη και έθιμα των κατοίκων, τα πλείστα απόκοτα ή συνέχεια των εθίμων των ειδωλολατρών ημων προγόνων, τάς δεισιδαιμονίας κ. α. Πάντα ταύτα μαρτυρούντα διαπρυσίως την καταγωγήν ημών δύνανται εξερευνώμενα πολλά ζητηματα του οικογενειακού βίου των αρχαίων να διαφωτίσωσιν επαρκώς.
Παντελής Μελανοφρύδης
Απόσπασμα από την εισαγωγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου