Οι Έλληνες της περιοχής Τραπεζούντας, οι οποίοι στα χρόνια 40 -60 του 19ου αιώνα άρχισαν να καταφεύγουν στην περιοχή του Βατούμ, ήταν πιστοί στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Μετά την εγκατάσταση στο Βατούμ άρχισαν να σχεδιάζουν την οικοδόμηση εκκλησίας και σχολείου, για να μπορούν τα παιδιά τους να σπουδάζουν στα ελληνικά. Η σκέψη αυτή άρεσε στους ιθύνοντες κύκλους της περιοχής και στους ντόπιους διανοούμενους.
Για να πραγματοποιηθεί όμως η σκέψη αυτή έπρεπε οι Έλληνες να αποκτήσουν δικό τους ιερατικό κλήρο. Η αντιπροσωπεία της ελληνικής κοινότητας του Βατούμ αποφάσισε να ζητήσει βοήθεια από τους συμπατριώτες τους και ιδιαίτερα από τον Καρακασίδη. Όταν ο Καρακασίδης πληροφορήθηκε αυτό το ζήτημα, διαφώνησε με την πρόταση της ελληνικής αντιπροσωπείας και χάρισε το δικό του οικόπεδο. Αφού δέχθηκε την πρόταση του κ. Καρακασίδη, η ελληνική κοινότητα του Βατούμ άρχισε την οικοδόμηση της Εκκλησίας το 1865.
Πρέπει να τονίσουμε ότι τα οικοδομικά υλικά για το κτίσιμο της Εκκλησίας τα έφερναν από το λατομείο της Τσιχισντζίρης, που τα είχαν ανοίξει οι Έλληνες της Τραπεζούντας την τρίτη δεκαετία του 19ου αιώνα.
Για τη μεταφορά του οικοδομικού υλικού δεν είχαν πρόβλημα, γιατί όλοι οι κάτοικοι συμμετείχαν ενεργά στην οικοδόμηση της Εκκλησίας. Όλα τα μέλη της ελληνικής κοινότητας του Βατούμ πίστευαν ότι αυτή η πράξη αποτελεί εθνική δραστηριότητα και εθνικό σκοπό.
Με την έναρξη των εργασιών η ελληνική κοινότητα πήρε επίσημο φιρμάνι από το σουλτάνο, παρόλα αυτά η οικοδόμηση της Εκκλησίας σταμάτησε αναγκαστικά δύο φορές. Οι μουσουλμάνοι είχαν την υπόνοια ότι οι Έλληνες υπό την προστασία της Εκκλησίας χτίζουν φρούριο. Η ελληνική κοινότητα αναγκάστηκε να διαθέσει πολύ χρόνο και μεγάλη υπομονή, για να αποδείξει την αλήθεια στους Οθωμανούς.
Η οικοδόμηση της Εκκλησίας ολοκληρώθηκε το 1870 και αφιερώθηκε στη μνήμη του Αγίου Νικολάου. Να σημειώσουμε ότι η οικοδόμηση αυτής της Εκκλησίας κόστισε στους Έλληνες περίπου 700 οθωμανικές λίρες. Γι' αυτά τα έξοδα η κοινότητα έπρεπε να πληρώνει κάθε χρόνο 15% στους Οθωμανούς. Την εποχή αυτή στο Βατούμ ζούσαν 200 ελληνικές οικογένειες.
Ένας αυτόπτης μάρτυρας περιέγραφε ως εξής την είσοδο των ρωσικών στρατευμάτων στο Βατούμ το 1878. Την πρώτη μέρα οι Έλληνες κρέμασαν μπροστά στην Εκκλησία την καμπάνα και άρχισαν να τη χτυπούν, κάτι που δεν είχαν δικαίωμα να κάνουν στην περίοδο της Οθωμανοκρατίας. Στην εορταστική παρέλαση πήγαιναν μπροστά οι ιερείς με τα λάβαρα της Εκκλησίας και με σταυρούς. Στις 25 Αυγούστου του 1878 από την πόλη έφταναν στο ρωσικό στρατόπεδο οι χτύποι της καμπάνας για πρώτη φορά μετά από πολλούς αιώνες. Η μοναδική καμπάνα της ελληνικής Εκκλησίας του Αγίου Νικολάου χωρίς σταματημό καλούσε τους χριστιανούς για προσευχή ύστερα από αιώνες.
Στις αρχές του Νοεμβρίου του 1879 έφτασε στην Τιφλίδα μια πολυάριθμη αντιπροσωπεία από το Βατούμ, για να εκφράσει επίσημα την αφοσίωσή της προς τη ρωσική κυβέρνηση. Επικεφαλής της αντιπροσωπείας από το Βατούμ ήταν ο ιερέας της ελληνικής εκκλησίας του Αγίου Νικολάου Πέτρος Χαράλαμπος.
Πραγματικά η ελληνική εκκλησία του Βατούμ έγινε το κέντρο, γύρω από το οποίο συγκεντρώνονταν οι Έλληνες. Όταν στις αρχές του 90 του 19ου αιώνα η ελληνική κοινότητα αποφάσισε να δημιουργήσει μια ελληνική οδό, οι Έλληνες χάρισαν δικά τους χωράφια και κάθε μέσο για την κατασκευή της.
Εφόσον υπήρχε ελληνική εκκλησία και σχολείο οι περισσότεροι Έλληνες μπόρεσαν να εκπαιδευτούν στη μητρική τους γλώσσα. Για παράδειγμα, το 1890 στην πόλη Βατούμ ζούσαν συνολικά 1995 Έλληνες, αριθμός που αποτελεί το 11% του πληθυσμού της πόλης. Από αυτούς 908 άνδρες και 179 γυναίκες είχαν κάποια μόρφωση, ενώ 1389 άτομα μιλούσαν τη μητρική τους γλώσσα.
Η υπεύθυνη στάση της Εκκλησίας στα ζητήματα της μόρφωσης του ελληνικού πληθυσμού έδωσε τη δυνατότητα στην κοινότητα να ιδρύσει το 1883 εκκλησιαστικό σχολείο για αγόρια. Το 1892, για πρώτη φορά στο Βατούμ, με δημιουργική πρωτοβουλία της Εκκλησίας, ιδρύθηκε το σχολείο για τα κορίτσια. Βάση έγινε το σχολείο, που υπήρχε από το 1861. Η μόρφωση, που πήραν τα παιδιά σ’ αυτά τα σχολεία, μετέτρεψε την πόλη Βατούμ σε πνευματικό κέντρο και στις αρχές του 20ου αιώνα οι Έλληνες άρχισαν να εκδίδουν ελληνικές εφημερίδες. Αυτές ήταν οι εξής:
1. Χαραυγή - εβδομαδιαία: το νούμερο 1 εκδόθηκε την 1 Μαΐου 1917. Παύθηκε την 1 Απριλίου 1918, εξαιτίας της κατάληψης του Βατούμ από τον Οθωμανικό στρατό.
2. Κομμουνιστής - Κυκλοφόρησε από το 1921 έως το 1926. Το γραφείο της σύνταξης μετέφεραν από την πόλη Βατούμ στο Ροστόφ -να - Δονού.
3. Επαναστατικά τραγούδια-συλλογή των επαναστατικών τραγουδιών.
4. Αργοναύτης
5. Ελεύθερος Πόντος και άλλες.
Οι γνωστοί Έλληνες του Βατούμ κατέβαλαν προσπάθειες και τα κεφάλαια για να ολοκληρωθεί η εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Έχουμε πληροφορίες ότι ο 40χρονος Τιμολέων, γιος του Περικλή Τρανταφυλλίδη, που ήταν γνωστός γιατρός σ’ όλη την Ευρώπη, χάρισε χρήματα για την ολοκλήρωση της ελληνικής εκκλησίας και για την οικοδόμηση του ελληνικού σχολείου. Στον κατάλογο μαζί με αυτόν βρίσκονται τα ονόματα του κ. Λαμπριανίδη, του κ. Σπανάκη, του γιου του γνωστού μεταλλωρύχου Τσεϊματζίδη, του κ. Χιώτη και του κατόχου πολλών αργυρωρυχείων στη δυτική Γεωργία κ. Συμεωνίδη.
Τέλος μπορούμε να πούμε ότι όλες οι φιλανθρωπικές υποθέσεις του ελληνικού πληθυσμού του Βατούμ ξεκίνησαν από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου.
Στη Σοβιετική περίοδο η εκκλησία, για 10 χρόνια περίπου, ήταν κλειστή. Μετά το δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο οι κάτοικοι της πόλης Βατούμ, η Ε. Χ. Κοτίδη και η πριγκίπισσα Τ.Μ.Νακασίντζε έστειλαν γράμμα στον έξαρχο της Γεωργίας και ζητούσαν να επαναλειτουργήσει ο ναός. Λίγο καιρό μετά πήραν ιδιαίτερη άδεια του Στάλιν, ο οποίος επέτρεφε να ανοίξουν την Εκκλησία στο Βατούμ.
Είναι γνωστό σ’ εμάς ότι ο Έξαρχος Καλλίστρατος Τσιντσάντζε είχε διδάξει στο θρησκευτικό σχολείο του Γόρι, όταν ο Στάλιν φοιτούσε σ' αυτό. Έτσι το 1946 επαναλειτούργησε η εκκλησία του Αγίου Νικολάου και στην ιερή λειτουργία ήταν παρών ο ίδιος ο Έξαρχος της Γεωργίας.
Σωκράτης Αγγελίδης
Διδάκτορας της Ιστορίας- Ανατολικολόγος
(Ιστορία των Ελληνικών Εκκλησιών & Σχολείων της Ατζαρίας 1820-1885)
 |
| Τραπεζούντα |
Πρέπει να τονίσουμε ότι τα οικοδομικά υλικά για το κτίσιμο της Εκκλησίας τα έφερναν από το λατομείο της Τσιχισντζίρης, που τα είχαν ανοίξει οι Έλληνες της Τραπεζούντας την τρίτη δεκαετία του 19ου αιώνα.
Για τη μεταφορά του οικοδομικού υλικού δεν είχαν πρόβλημα, γιατί όλοι οι κάτοικοι συμμετείχαν ενεργά στην οικοδόμηση της Εκκλησίας. Όλα τα μέλη της ελληνικής κοινότητας του Βατούμ πίστευαν ότι αυτή η πράξη αποτελεί εθνική δραστηριότητα και εθνικό σκοπό.
Με την έναρξη των εργασιών η ελληνική κοινότητα πήρε επίσημο φιρμάνι από το σουλτάνο, παρόλα αυτά η οικοδόμηση της Εκκλησίας σταμάτησε αναγκαστικά δύο φορές. Οι μουσουλμάνοι είχαν την υπόνοια ότι οι Έλληνες υπό την προστασία της Εκκλησίας χτίζουν φρούριο. Η ελληνική κοινότητα αναγκάστηκε να διαθέσει πολύ χρόνο και μεγάλη υπομονή, για να αποδείξει την αλήθεια στους Οθωμανούς.
Η οικοδόμηση της Εκκλησίας ολοκληρώθηκε το 1870 και αφιερώθηκε στη μνήμη του Αγίου Νικολάου. Να σημειώσουμε ότι η οικοδόμηση αυτής της Εκκλησίας κόστισε στους Έλληνες περίπου 700 οθωμανικές λίρες. Γι' αυτά τα έξοδα η κοινότητα έπρεπε να πληρώνει κάθε χρόνο 15% στους Οθωμανούς. Την εποχή αυτή στο Βατούμ ζούσαν 200 ελληνικές οικογένειες.
Ένας αυτόπτης μάρτυρας περιέγραφε ως εξής την είσοδο των ρωσικών στρατευμάτων στο Βατούμ το 1878. Την πρώτη μέρα οι Έλληνες κρέμασαν μπροστά στην Εκκλησία την καμπάνα και άρχισαν να τη χτυπούν, κάτι που δεν είχαν δικαίωμα να κάνουν στην περίοδο της Οθωμανοκρατίας. Στην εορταστική παρέλαση πήγαιναν μπροστά οι ιερείς με τα λάβαρα της Εκκλησίας και με σταυρούς. Στις 25 Αυγούστου του 1878 από την πόλη έφταναν στο ρωσικό στρατόπεδο οι χτύποι της καμπάνας για πρώτη φορά μετά από πολλούς αιώνες. Η μοναδική καμπάνα της ελληνικής Εκκλησίας του Αγίου Νικολάου χωρίς σταματημό καλούσε τους χριστιανούς για προσευχή ύστερα από αιώνες.
Στις αρχές του Νοεμβρίου του 1879 έφτασε στην Τιφλίδα μια πολυάριθμη αντιπροσωπεία από το Βατούμ, για να εκφράσει επίσημα την αφοσίωσή της προς τη ρωσική κυβέρνηση. Επικεφαλής της αντιπροσωπείας από το Βατούμ ήταν ο ιερέας της ελληνικής εκκλησίας του Αγίου Νικολάου Πέτρος Χαράλαμπος.
 |
| Βατούμ |
Εφόσον υπήρχε ελληνική εκκλησία και σχολείο οι περισσότεροι Έλληνες μπόρεσαν να εκπαιδευτούν στη μητρική τους γλώσσα. Για παράδειγμα, το 1890 στην πόλη Βατούμ ζούσαν συνολικά 1995 Έλληνες, αριθμός που αποτελεί το 11% του πληθυσμού της πόλης. Από αυτούς 908 άνδρες και 179 γυναίκες είχαν κάποια μόρφωση, ενώ 1389 άτομα μιλούσαν τη μητρική τους γλώσσα.
Η υπεύθυνη στάση της Εκκλησίας στα ζητήματα της μόρφωσης του ελληνικού πληθυσμού έδωσε τη δυνατότητα στην κοινότητα να ιδρύσει το 1883 εκκλησιαστικό σχολείο για αγόρια. Το 1892, για πρώτη φορά στο Βατούμ, με δημιουργική πρωτοβουλία της Εκκλησίας, ιδρύθηκε το σχολείο για τα κορίτσια. Βάση έγινε το σχολείο, που υπήρχε από το 1861. Η μόρφωση, που πήραν τα παιδιά σ’ αυτά τα σχολεία, μετέτρεψε την πόλη Βατούμ σε πνευματικό κέντρο και στις αρχές του 20ου αιώνα οι Έλληνες άρχισαν να εκδίδουν ελληνικές εφημερίδες. Αυτές ήταν οι εξής:
1. Χαραυγή - εβδομαδιαία: το νούμερο 1 εκδόθηκε την 1 Μαΐου 1917. Παύθηκε την 1 Απριλίου 1918, εξαιτίας της κατάληψης του Βατούμ από τον Οθωμανικό στρατό.
2. Κομμουνιστής - Κυκλοφόρησε από το 1921 έως το 1926. Το γραφείο της σύνταξης μετέφεραν από την πόλη Βατούμ στο Ροστόφ -να - Δονού.
3. Επαναστατικά τραγούδια-συλλογή των επαναστατικών τραγουδιών.
4. Αργοναύτης
5. Ελεύθερος Πόντος και άλλες.
 |
| Εκκλησία Αγίου Νικολάου στο Βατούμ |
Τέλος μπορούμε να πούμε ότι όλες οι φιλανθρωπικές υποθέσεις του ελληνικού πληθυσμού του Βατούμ ξεκίνησαν από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου.
Στη Σοβιετική περίοδο η εκκλησία, για 10 χρόνια περίπου, ήταν κλειστή. Μετά το δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο οι κάτοικοι της πόλης Βατούμ, η Ε. Χ. Κοτίδη και η πριγκίπισσα Τ.Μ.Νακασίντζε έστειλαν γράμμα στον έξαρχο της Γεωργίας και ζητούσαν να επαναλειτουργήσει ο ναός. Λίγο καιρό μετά πήραν ιδιαίτερη άδεια του Στάλιν, ο οποίος επέτρεφε να ανοίξουν την Εκκλησία στο Βατούμ.
Είναι γνωστό σ’ εμάς ότι ο Έξαρχος Καλλίστρατος Τσιντσάντζε είχε διδάξει στο θρησκευτικό σχολείο του Γόρι, όταν ο Στάλιν φοιτούσε σ' αυτό. Έτσι το 1946 επαναλειτούργησε η εκκλησία του Αγίου Νικολάου και στην ιερή λειτουργία ήταν παρών ο ίδιος ο Έξαρχος της Γεωργίας.
Διδάκτορας της Ιστορίας- Ανατολικολόγος
(Ιστορία των Ελληνικών Εκκλησιών & Σχολείων της Ατζαρίας 1820-1885)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου