Όταν από τα τέλη του 14ου αιώνα έγινε φανερό πως ήταν αδύνατη η ανακοπή της κατακτητικής ορμής των Οθωμανών, πολλοί Ελληνες της Ανατολής βρέθηκαν στην ανάγκη να αναζητήσουν νέες πατρίδες. Οι δρόμοι, που έμεναν ανοικτοί και έδιναν ελπίδες, ήταν εκείνοι που οδηγούσαν προς τη Δύση και τον Βορρά.
Οι παραΐστριες χώρες αποτέλεσαν τόπο προορισμού και εγκατάστασης πολλών φυγάδων, επειδή η θρησκεία των ανθρώπων ήταν κοινή και το πνεύμα ήταν φιλόξενο. Μέσα στο μεγάλο ρεύμα των Ελλήνων του Πόντου υπάρχουν εξέχουσες μορφές δασκάλων και κληρικών, οι οποίοι προσκαλούνται από τους ηγεμόνες της Μολδοβλαχίας να μεταλαμπαδεύσουν τα ελληνοχριστιανικά γράμματα στον τόπο τους.
Το Βουκουρέστι και το Ιάσιο είναι δυό πρωτεύουσες που ανταγωνίζονται η μια την άλλη. Στον ευγενή αυτόν ανταγωνισμό σπεύδουν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους διακεκριμένοι δάσκαλοι που κατάγονται από τον Πόντο και παίρνουν ανώτερη μόρφωση σε διάφορα εκπαιδευτήρια της Δύσης και της Ανατολής.
Βέβαια εξέχουσες προσωπικότητες είναι πρώτα απ’ όλα οι «γόνοι των ηγεμονικών οίκων» - Υψηλαντών και Μουρούζων, που κατάγονται από τον Πόντο, αλλά η αναφορά μου δεν θα περιέχει σχετικά με τους δύο αυτούς οίκους των επώνυμων Ελλήνων.
Ενας αξιόλογος Πόντιος στη χώρα του Ίστρου είναι ο Σεβαστός Κυμινίτης. Θεωρείται ο αξιολογότερος λόγιος του 17ου αιώνα. Γεννήθηκε το έτος 1630 στο χωριό Κύμινα της Τραπεζούντας, όπου διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα. Πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου συνέχισε σπουδές στη Μεγάλη Σχολή του Γένους.
Επέστρεψε στην πατρίδα του το 1682, όπου ίδρυσε το περιώνυμο Φροντιστήριο, θεμελιώνοντας έτσι την ανάπτυξη των Γραμμάτων και της Παιδείας στην Τραπεζούντια χώρα. Με τη διδασκαλία και τα έργα του καταπολέμησε διάφορες προσηλυτιστικές ενέργειες ετεροδόξων και ανέδειξε πολλούς αξιόλογους μαθητές.
Ενας άλλος είναι ο Γεώργιος Υπομενάς. Γεννήθηκε στην Τραπεζούντα, όπου έμαθε τα πρώτα γράμματα. Σπούδασε στην Ακαδημία του Βουκουρεστίου και συνέχισε σπουδές ιατρικής και φιλοσοφίας στην Πάδουα της Ιταλίας. Διακρίθηκε για τις επιδόσεις του και ανακηρύχθηκε διδάκτωρ στο πανεπιστήμιο της ίδιας πόλης, της Πάδουας.
Επέστρεψε στο Βουκουρέστι και δίδαξε στην Ακαδημία, εργαζόμενος παράλληλα σαν γιατρός. Απέκτησε μεγάλη φήμη για τη σοφία και την παιδεία του. Πέθανε το 1745, δωρίζοντας την πλούσια βιβλιοθήκη του στο Φροντιστήριο Τραπεζούντας. Εγραψε διάφορα συγράμματα και επιγράμματα κι επίσης την Πραγματείαν εις την Αριστοτέλους ερμηνείαν.
Γεώργιος Χρυσογόνος. Γεννήθηκε στην Τραπεζούντα στα τέλη του 17ου αιώνα. Τα πρώτα γράμματα τα διδάχτηκε στην πατρίδα του και αργότερα σπούδασε στο Βουκουρέστι θεολογία, φιλοσοφία και ελληνικά. Αναδείχθηκε δάσκαλος στην Αυθεντική Ακαδημία, όπου δίδαξε για πολλά χρόνια. Απέκτησε την εύνοια των ηγεμόνων και επιμελήθηκε την έκδοση συγραμμάτων του ηγεμόνα Νικολάου Μαυροκορδάτου.
Συνετέλεσε ουσιαστικά στην απόφαση των Ελλήνων της Βιέννης να οικοδομήσουν την εκκλησία της κοινότητάς τους. Εγραψε ποιήματα - επιγράμματα - ιαμβικό εγκωμιαστικό για τον ηγεμόνα, σε γλώσσα του Ομήρου.
Πέθανε στο Βουκουρέστι. Το επιτύμβιο στον τάφο του μεταξύ άλλων γράφει: Το μακρόν ελπίσιν όδε Γεώργιος ύπνον διάγει. Μουσών διήρκησε έρως πηγαίαν
Ενας άλλος αξιόλογος στη χώρα την παραΐστρια από τον Πόντο είναι ο Ιωάννης Κομνηνός ή Ιερόθεος Δίστρας. Δίστρα είναι μια πόλη πάνω στον Δούναβη, εκεί που ακουμπά ο Δούναβης στη σημερινή Ουγγαρία. Γεννήθηκε στην Ηράκλεια της Στράτης, στην παλιά Πέρινθο, από γονείς που κατάγονταν από την Τραπεζούντα. Φέρετε σαν ο τελευταίος από αρρενογονία απόγονος του βασιλικού οίκου των Κομνηνών της Τραπεζούντας.
Τα πρώτα γράμματα τα διδάχθηκε στην Ηράκλεια και συνέχισε τις σπουδές στη σχολή της Κωνσταντινούπολης.
Συμπλήρωσε τις σπουδές του φιλοσοφίας και ιατρικής στην Ιταλία. Περιηγήθηκε σχεδόν όλες τις χώρες της Ευρώπης και εγκαταστάθηκε στο Βουκουρέστι, όπου δίδαξε στην Αυθεντική Ακαδημία και εργάστηκε σαν αρχίατρος του Ηγεμόνα. Ηταν γνώστης της ελληνικής, της λατινικής, της εβραϊκής, της αραβικής και άλλων πολλών γλωσσών.
Επέλεξε το λειτούργημα του κληρικού και χειροτονήθηκε επίσκοπος της αρχαίας Αίγισου (έτσι ονομαζόταν η Δίστρα - σήμερα ονομάζεται Τούλσα). Πέθανε στο Βουκουρέστι το έτος 1719.
Το συγγραφικό του έργο είναι πολύ πλούσιο. Εγραψε το Προσκυνητάριο του Αγίου Ορους - Βίος του Αυτοκράτορα Ιωάννη Κατακουζηνού - Μεταμόρφωσις του παλαιού ανθρώπου. Συνέταξε ακολουθία στον Πατριάρχη Νίκωνα της Κωνσταντινούπολης και διόρθωσε τα συγράμμματα του Συμεώνος Θεσσαλονίκης.
Ο Λάζαρος Σκρίβας. Γεννήθηκε στα Φυτίανα Χαλδίας, όπου διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα. Συνέχισε τις σπουδές του στη μεγάλη Σχολή της Κωνσταντινούπολης, όπου αργότερα έγινε δάσκαλος της φιλοσοφίας και της φιλολογίας. Ωσπου ήρθε στο Βουκουρέστι, όπου δίδαξε στην Αυθεντική Ακαδημία και ανέλαβε τη σχολαρχία της ίδιας Ακαδημίας.
Εργάστηκε σαν γραμματέας του ηγεμόνα της Βλαχίας. Εγραψε πολλά επιγράμματα και μετέφρασε από βλαχικό ιδίωμα τη σύγχρονη ιστορία του τόπου. Συνέταξε τα επιτύμβια πολλών Τραπεζουντίων, που θάφτηκαν στο Βουκουρέστι. Πέθανε το έτος 1751. Εδω πρέπει να κάνουμε τη σημείωση ότι το «Σκρίβας» βγαίνει από την λατινική λέξη «scripta».
Αυτό το επώνυμο πρέπει να είναι πρόσθετο. Βέβαιο είναι ότι στην πατρίδα του είχε άλλο επώνυμο.
Αλλος που έχω να αναφέρω είναι ο Παναγιώτης Σινωπεύς. Γεννήθηκε στη Σινώπη του Πόντου και διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα στην Τραπεζούντα. Συνέχισε τις σπουδές του στη σχολή της Κωνσταντινούπολης και στο Βουκουρέστι, όπου έγινε και δάσκαλος της Ακαδημίας.
Εργάστηκε σαν διορθωτής κειμένων στο ελληνικό τυπογραφείο. Πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου δίδασκε ελληνικά σε δυτικούς διπλωμάτες, τους οποίους ακολούθησε στη Βενετία. Ασπάστηκε τον καθολικισμό και μέχρι το τέλος της ζωής του περιπλανήθηκε σε χώρες και σε ιδέες.
Ηλίας Κανδήλογλου (Κανδήλης). Γεννήθηκε στην Τραπεζούντα, όπου έμαθε τα πρώτα γράμματα και φοίτησε στο Φροντιστήριο. Είχε ιδιαίτερη κλίση στην καλλιγραφία (για τον καιρό εκείνο η καλλιγραφία ήταν μια πολύ σπουδαία τέχνη). Πήγε στο Βουκουρέστι, όπου σπούδασε φιλολογία - θεολογία - μαθηματικά - λατινικά και μολδαβικά στην Αυθεντική Ακαδημία.
Το έτος 1768 ανέλαβε διευθυντής στο Φροντιστήριο της Τραπεζούντας και μετά 6 χρόνια (1784) πήγε στη Χερσώνα, όπου ίδρυσε δικό του ανώτερο ιδιωτικό σχολείο και δίδαξε σ’ αυτό το σχολείο. Αργότερα ασχολήθηκε με το εμπόριο και απέκτησε μεγάλο πλούτο. Δημιούργησε βιβλιοθήκη με 600 τόμους και με δαπάνες του έκτισε τον ναό της Αγίας Σοφίας στη Χερσώνα.
Πέθανε στην Τραπεζούντα, δωρίζοντας τη βιβλιοθήκη του και μεγάλο χρηματικό ποσόν στο Φροντιστήριο της Τραπεζούντας. Κατόπιν επιθυμίας του, ο γιός του Νικόλαος (μονάκριβος γιός) ενεχείρησε στον Αλέξανδρο Υψηλάντη ποσό 5.000 ρουβλίων, μεγάλο ποσό για εκείνο τον καιρό, για τους μεγάλους σκοπούς της Φιλικής Εταιρείας.
Γεράσιμος Δομνηνός. Γεννήθηκε στην Τραπεζούντα, όπου έμαθε τα πρώτα γράμματα και σπούδασε στο Φροντιστήριο, με δάσκαλο τον προηγούμενο, τον Ηλία Κανδήλη. Ταξίδεψε πολλές φορές στις παραδουνάβιες χώρες και τη Νότια Ρωσία, για να καλλιεργήσει δεσμούς φιλίας και να ζητήσει οικονομική ενίσχυση για τη μονή Σουμελά. Ήταν δηλαδή σαν πρεσβευτής.
Συνέταξε αξιόλογο κώδικα και σοφό κανονισμό λειτουργίας του Φροντιστηρίου (γιατί έπασχε πάρα πολύ). Εκλέχτηκε Αρχιερέας Ουτίτσης και Βαλι. Θα με ρωτήσετε πού είναι αυτά. Είναι η σημερινή Ιλυρία, οι χώρες αυτές και Υπέρτιμος πάσης Σερβίας. Πέθανε στην Κωνσταντινούπολη το 1832. Είδε κι έμαθε για την ελευθέρωση του πρώτου κομματιού της πατρίδας μας.
Θεόδωρος Χατζηπέτρου. Καταγόταν από την Τραπεζούντια χώρα. Θεωρείται ο δεύτερος σε σοφία λόγιος και δάσκαλος της Ακαδημίας Βουκουρεστίου. Εγραψε μεταξύ άλλων Εγκώμια στα Χριστούγεννα και το Πάσχα, όπου υπάρχουν (δυό στίχους θ’ αναφέρω πάλι): Πάλιν χαράς ευαγγέλια, πάλιν ελευθερίας πηδήματα, πάλιν δουλείας..., πάλιν σωφροσύνης φωνή. Επέστρεψε στην Τραπεζούντα, όπου δίδαξε στο Φροντιστήριο μέχρι το τέλος της ζωής του.
Γεώργιος Τραπεζούντος - Ιερομόναχος. Καταγόταν από τον Πόντο. Πρωτομαθήτευσε στην πατρίδα του και σπούδασε φιλοσοφία και θεολογία. Απέκτησε ιδιαίτερες γνώσεις στην ελληνική γλώσσα. Προσκλήθηκε στην Ηγεμονική Ακαδημία του Βουκουρεστίου, όπου δίδαξε τα «ακροαματικά του Αριστοτέλη». Συνέγραψε λόγους πανηγυρικούς - κανόνες - τροπάρια κι ακολουθία στον Αγιο Χαράλαμπο.
Θεόδωρος Τραπεζούντας, υιός Συμεώνος. Τόπος καταγωγής του είναι η Τραπεζούντα, όπου διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα. Συνέχισε σπουδές ελληνικών στην Κωνσταντινούπολη και διαδέχτηκε τον Σεβαστό Κυμινίτη στη διεύθυνση του Φροντιστηρίου. Δίδαξε στη Σινώπη και στην Ηγεμονική Ακαδημία του Βουκουρεστίου για λίγο διάστημα. Προσκλήθηκε και δίδαξε στην Ακαδημία και του Ιασίου, όπου ασθένησε και πέθανε. Ο τάφος του γράφει: Τύμβος ώδε κρύπτει Θεόδωρον του Συμεώνος. Μουσών Πιερίδων ξύνον είδε τρόφιμον. Φωνάς διδάξων Ελλάδος Ουγγρο-βλάχος...
Βασίλειος Φαρασόπουλος
Το Βουκουρέστι και το Ιάσιο είναι δυό πρωτεύουσες που ανταγωνίζονται η μια την άλλη. Στον ευγενή αυτόν ανταγωνισμό σπεύδουν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους διακεκριμένοι δάσκαλοι που κατάγονται από τον Πόντο και παίρνουν ανώτερη μόρφωση σε διάφορα εκπαιδευτήρια της Δύσης και της Ανατολής.
Βέβαια εξέχουσες προσωπικότητες είναι πρώτα απ’ όλα οι «γόνοι των ηγεμονικών οίκων» - Υψηλαντών και Μουρούζων, που κατάγονται από τον Πόντο, αλλά η αναφορά μου δεν θα περιέχει σχετικά με τους δύο αυτούς οίκους των επώνυμων Ελλήνων.
Ενας αξιόλογος Πόντιος στη χώρα του Ίστρου είναι ο Σεβαστός Κυμινίτης. Θεωρείται ο αξιολογότερος λόγιος του 17ου αιώνα. Γεννήθηκε το έτος 1630 στο χωριό Κύμινα της Τραπεζούντας, όπου διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα. Πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου συνέχισε σπουδές στη Μεγάλη Σχολή του Γένους.
Επέστρεψε στην πατρίδα του το 1682, όπου ίδρυσε το περιώνυμο Φροντιστήριο, θεμελιώνοντας έτσι την ανάπτυξη των Γραμμάτων και της Παιδείας στην Τραπεζούντια χώρα. Με τη διδασκαλία και τα έργα του καταπολέμησε διάφορες προσηλυτιστικές ενέργειες ετεροδόξων και ανέδειξε πολλούς αξιόλογους μαθητές.
Ενας άλλος είναι ο Γεώργιος Υπομενάς. Γεννήθηκε στην Τραπεζούντα, όπου έμαθε τα πρώτα γράμματα. Σπούδασε στην Ακαδημία του Βουκουρεστίου και συνέχισε σπουδές ιατρικής και φιλοσοφίας στην Πάδουα της Ιταλίας. Διακρίθηκε για τις επιδόσεις του και ανακηρύχθηκε διδάκτωρ στο πανεπιστήμιο της ίδιας πόλης, της Πάδουας.
Επέστρεψε στο Βουκουρέστι και δίδαξε στην Ακαδημία, εργαζόμενος παράλληλα σαν γιατρός. Απέκτησε μεγάλη φήμη για τη σοφία και την παιδεία του. Πέθανε το 1745, δωρίζοντας την πλούσια βιβλιοθήκη του στο Φροντιστήριο Τραπεζούντας. Εγραψε διάφορα συγράμματα και επιγράμματα κι επίσης την Πραγματείαν εις την Αριστοτέλους ερμηνείαν.
Γεώργιος Χρυσογόνος. Γεννήθηκε στην Τραπεζούντα στα τέλη του 17ου αιώνα. Τα πρώτα γράμματα τα διδάχτηκε στην πατρίδα του και αργότερα σπούδασε στο Βουκουρέστι θεολογία, φιλοσοφία και ελληνικά. Αναδείχθηκε δάσκαλος στην Αυθεντική Ακαδημία, όπου δίδαξε για πολλά χρόνια. Απέκτησε την εύνοια των ηγεμόνων και επιμελήθηκε την έκδοση συγραμμάτων του ηγεμόνα Νικολάου Μαυροκορδάτου.
Συνετέλεσε ουσιαστικά στην απόφαση των Ελλήνων της Βιέννης να οικοδομήσουν την εκκλησία της κοινότητάς τους. Εγραψε ποιήματα - επιγράμματα - ιαμβικό εγκωμιαστικό για τον ηγεμόνα, σε γλώσσα του Ομήρου.
Πέθανε στο Βουκουρέστι. Το επιτύμβιο στον τάφο του μεταξύ άλλων γράφει: Το μακρόν ελπίσιν όδε Γεώργιος ύπνον διάγει. Μουσών διήρκησε έρως πηγαίαν
Ενας άλλος αξιόλογος στη χώρα την παραΐστρια από τον Πόντο είναι ο Ιωάννης Κομνηνός ή Ιερόθεος Δίστρας. Δίστρα είναι μια πόλη πάνω στον Δούναβη, εκεί που ακουμπά ο Δούναβης στη σημερινή Ουγγαρία. Γεννήθηκε στην Ηράκλεια της Στράτης, στην παλιά Πέρινθο, από γονείς που κατάγονταν από την Τραπεζούντα. Φέρετε σαν ο τελευταίος από αρρενογονία απόγονος του βασιλικού οίκου των Κομνηνών της Τραπεζούντας.
Τα πρώτα γράμματα τα διδάχθηκε στην Ηράκλεια και συνέχισε τις σπουδές στη σχολή της Κωνσταντινούπολης.
Συμπλήρωσε τις σπουδές του φιλοσοφίας και ιατρικής στην Ιταλία. Περιηγήθηκε σχεδόν όλες τις χώρες της Ευρώπης και εγκαταστάθηκε στο Βουκουρέστι, όπου δίδαξε στην Αυθεντική Ακαδημία και εργάστηκε σαν αρχίατρος του Ηγεμόνα. Ηταν γνώστης της ελληνικής, της λατινικής, της εβραϊκής, της αραβικής και άλλων πολλών γλωσσών.
Επέλεξε το λειτούργημα του κληρικού και χειροτονήθηκε επίσκοπος της αρχαίας Αίγισου (έτσι ονομαζόταν η Δίστρα - σήμερα ονομάζεται Τούλσα). Πέθανε στο Βουκουρέστι το έτος 1719.
Το συγγραφικό του έργο είναι πολύ πλούσιο. Εγραψε το Προσκυνητάριο του Αγίου Ορους - Βίος του Αυτοκράτορα Ιωάννη Κατακουζηνού - Μεταμόρφωσις του παλαιού ανθρώπου. Συνέταξε ακολουθία στον Πατριάρχη Νίκωνα της Κωνσταντινούπολης και διόρθωσε τα συγράμμματα του Συμεώνος Θεσσαλονίκης.
Ο Λάζαρος Σκρίβας. Γεννήθηκε στα Φυτίανα Χαλδίας, όπου διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα. Συνέχισε τις σπουδές του στη μεγάλη Σχολή της Κωνσταντινούπολης, όπου αργότερα έγινε δάσκαλος της φιλοσοφίας και της φιλολογίας. Ωσπου ήρθε στο Βουκουρέστι, όπου δίδαξε στην Αυθεντική Ακαδημία και ανέλαβε τη σχολαρχία της ίδιας Ακαδημίας.
Εργάστηκε σαν γραμματέας του ηγεμόνα της Βλαχίας. Εγραψε πολλά επιγράμματα και μετέφρασε από βλαχικό ιδίωμα τη σύγχρονη ιστορία του τόπου. Συνέταξε τα επιτύμβια πολλών Τραπεζουντίων, που θάφτηκαν στο Βουκουρέστι. Πέθανε το έτος 1751. Εδω πρέπει να κάνουμε τη σημείωση ότι το «Σκρίβας» βγαίνει από την λατινική λέξη «scripta».
Αυτό το επώνυμο πρέπει να είναι πρόσθετο. Βέβαιο είναι ότι στην πατρίδα του είχε άλλο επώνυμο.
Εργάστηκε σαν διορθωτής κειμένων στο ελληνικό τυπογραφείο. Πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου δίδασκε ελληνικά σε δυτικούς διπλωμάτες, τους οποίους ακολούθησε στη Βενετία. Ασπάστηκε τον καθολικισμό και μέχρι το τέλος της ζωής του περιπλανήθηκε σε χώρες και σε ιδέες.
Ηλίας Κανδήλογλου (Κανδήλης). Γεννήθηκε στην Τραπεζούντα, όπου έμαθε τα πρώτα γράμματα και φοίτησε στο Φροντιστήριο. Είχε ιδιαίτερη κλίση στην καλλιγραφία (για τον καιρό εκείνο η καλλιγραφία ήταν μια πολύ σπουδαία τέχνη). Πήγε στο Βουκουρέστι, όπου σπούδασε φιλολογία - θεολογία - μαθηματικά - λατινικά και μολδαβικά στην Αυθεντική Ακαδημία.
Το έτος 1768 ανέλαβε διευθυντής στο Φροντιστήριο της Τραπεζούντας και μετά 6 χρόνια (1784) πήγε στη Χερσώνα, όπου ίδρυσε δικό του ανώτερο ιδιωτικό σχολείο και δίδαξε σ’ αυτό το σχολείο. Αργότερα ασχολήθηκε με το εμπόριο και απέκτησε μεγάλο πλούτο. Δημιούργησε βιβλιοθήκη με 600 τόμους και με δαπάνες του έκτισε τον ναό της Αγίας Σοφίας στη Χερσώνα.
Πέθανε στην Τραπεζούντα, δωρίζοντας τη βιβλιοθήκη του και μεγάλο χρηματικό ποσόν στο Φροντιστήριο της Τραπεζούντας. Κατόπιν επιθυμίας του, ο γιός του Νικόλαος (μονάκριβος γιός) ενεχείρησε στον Αλέξανδρο Υψηλάντη ποσό 5.000 ρουβλίων, μεγάλο ποσό για εκείνο τον καιρό, για τους μεγάλους σκοπούς της Φιλικής Εταιρείας.
Γεράσιμος Δομνηνός. Γεννήθηκε στην Τραπεζούντα, όπου έμαθε τα πρώτα γράμματα και σπούδασε στο Φροντιστήριο, με δάσκαλο τον προηγούμενο, τον Ηλία Κανδήλη. Ταξίδεψε πολλές φορές στις παραδουνάβιες χώρες και τη Νότια Ρωσία, για να καλλιεργήσει δεσμούς φιλίας και να ζητήσει οικονομική ενίσχυση για τη μονή Σουμελά. Ήταν δηλαδή σαν πρεσβευτής.
Συνέταξε αξιόλογο κώδικα και σοφό κανονισμό λειτουργίας του Φροντιστηρίου (γιατί έπασχε πάρα πολύ). Εκλέχτηκε Αρχιερέας Ουτίτσης και Βαλι. Θα με ρωτήσετε πού είναι αυτά. Είναι η σημερινή Ιλυρία, οι χώρες αυτές και Υπέρτιμος πάσης Σερβίας. Πέθανε στην Κωνσταντινούπολη το 1832. Είδε κι έμαθε για την ελευθέρωση του πρώτου κομματιού της πατρίδας μας.
Θεόδωρος Χατζηπέτρου. Καταγόταν από την Τραπεζούντια χώρα. Θεωρείται ο δεύτερος σε σοφία λόγιος και δάσκαλος της Ακαδημίας Βουκουρεστίου. Εγραψε μεταξύ άλλων Εγκώμια στα Χριστούγεννα και το Πάσχα, όπου υπάρχουν (δυό στίχους θ’ αναφέρω πάλι): Πάλιν χαράς ευαγγέλια, πάλιν ελευθερίας πηδήματα, πάλιν δουλείας..., πάλιν σωφροσύνης φωνή. Επέστρεψε στην Τραπεζούντα, όπου δίδαξε στο Φροντιστήριο μέχρι το τέλος της ζωής του.
Γεώργιος Τραπεζούντος - Ιερομόναχος. Καταγόταν από τον Πόντο. Πρωτομαθήτευσε στην πατρίδα του και σπούδασε φιλοσοφία και θεολογία. Απέκτησε ιδιαίτερες γνώσεις στην ελληνική γλώσσα. Προσκλήθηκε στην Ηγεμονική Ακαδημία του Βουκουρεστίου, όπου δίδαξε τα «ακροαματικά του Αριστοτέλη». Συνέγραψε λόγους πανηγυρικούς - κανόνες - τροπάρια κι ακολουθία στον Αγιο Χαράλαμπο.
Θεόδωρος Τραπεζούντας, υιός Συμεώνος. Τόπος καταγωγής του είναι η Τραπεζούντα, όπου διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα. Συνέχισε σπουδές ελληνικών στην Κωνσταντινούπολη και διαδέχτηκε τον Σεβαστό Κυμινίτη στη διεύθυνση του Φροντιστηρίου. Δίδαξε στη Σινώπη και στην Ηγεμονική Ακαδημία του Βουκουρεστίου για λίγο διάστημα. Προσκλήθηκε και δίδαξε στην Ακαδημία και του Ιασίου, όπου ασθένησε και πέθανε. Ο τάφος του γράφει: Τύμβος ώδε κρύπτει Θεόδωρον του Συμεώνος. Μουσών Πιερίδων ξύνον είδε τρόφιμον. Φωνάς διδάξων Ελλάδος Ουγγρο-βλάχος...
Βασίλειος Φαρασόπουλος
Απόσπασμα απο την εισήγηση του στο Δ' Παγκόσμιο Συνέδριο Ποντιακού Ελληνισμού
Θεσσαλονίκη Ιουνης 1997
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου