Προσπάθειες των εθνοτήτων τον ρωσοκρατούμενου Καυκάσου για στρατιωτική οργάνωση και συνεργασία

Στην περίοδο 1917-1921 οι Έλληνες του Καρς υφίστανται τις τα­λαιπωρίες που προκαλούν οι μεγάλες αναστατώσεις της περιοχής. Στον Αντικαύκασο, μαζί με τις 150.000 Ελλήνων^[1], κατοικούσαν και άλλες εθνικές ομάδες, από τις οποίες οι τρεις μεγαλύτερες -οι Γεωρ­γιανοί, οι Αρμένιοι και οι Αζερμπαπτζανοί- πλησίαζαν τα 2.000.000 η καθεμιά.

Θέα από το κάστρο του Καρς

 Η Φεβρουαριανή Επανάσταση, με το να τονώσει τα εθνικά κινήματα από τη μια μεριά και να παραλύσει τον έλεγχο της ρωσικής κεντρικής εξουσίας από την άλλη, είχε ως αποτέλεσμα ν’ ανοίξει μια παρατεταμένη περίοδος αναταραχών και χάους. Οι προσπάθειες των τριών εθνοτήτων, μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, για την εθνική τους αποκατάσταση, είτε υπό ομοσπονδιακή μορφή είτε με τη μορφή αυτόνομων δημοκρατών, δεν καρποφόρησαν, εξαιτίας ανυπέρβλητων εγγενών δυσκολιών και της διαρκώς μεταβαλλόμενης κατάστασης.

 Κα­τ’ αρχήν και οι τρεις εθνότητες ήταν διασκορπισμένες μερικές φορές στις ίδιες περιοχές του Καυκάσου. Τα σύνορα λοιπόν, σε πολλές περι­πτώσεις, δεν ήταν δυνατόν να καθοριστούν σαφώς. Ακόμη, το αναμε­ταξύ τους μίσος συχνά εκδηλωνόταν εντονότερο απ’ ό,τι έναντι των Τούρκων ή των Ρώσων. Μια πρώτη προσπάθεια ενοποίησης επιτεύχτηκε στις 15/28 Νοεμβρίου 1917 στην Τιφλίδα και οδήγησε στη συγκρό­τηση του λεγάμενου Επιτροπάτου (Κομισαριάτο) της Υπερκαυκασίας. 

Το Επιτροπάτο αυτό είχε ως σκοπό την προώθηση και τον συντονισμό των εθνικών φιλοδοξιών και των τριών εθνοτήτων του Καυκάσου Επίσης, στην ίδια σύσκεψη, αποφασίστηκε και η συγκρότηση εθνικών μεραρχιών, οι οποίες θα προστάτευαν τις εθνότητες από την αναμενό­μενη τουρκική απειλή, ύστερα από την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από τον Καύκασο τον Οκτώβρη του 1917 και θα προσπαθούσαν να διατηρήσουν τα ρωσοτουρκικά σύνορα του 1878.

Πιθανόν, οι διοργανωτές αυτής της στρατιωτικής δύναμης να είχαν υπ’ όψη τους και την αλληλοσυμπαράσταση των εθνοτήτων σε ενδεχόμενο αγώνα κατά των Μπολσεβίκων.

Ιωάννης Φ. Καζταρίδης

[1]  Ο Αιλιανός, ό.π., σ. 88, υπολογίζει τον ελληνικό πληθυσμό του Καυκάσου στα μέσα του 1917 σε 195.000 ψυχές, με βάση τα στοιχεία που συγκέντρωσε το Α' Συνέδριο των Ελλήνων της Ρωσίας (Ταϊγάνιο, 29 Ιουνίου/12 Ιουλίου 1917).

 Για τo Συνέδριο αυτό Πρβλ. Ε.Παυλίδη, Ο Ελληνισμός της Ρωσίας, Αθήνα 1953, σ. 96-98, Πρβλ. Εφημ. «Αργοναύτης», Βατούμ, τα φύλλα της 5-3-1917, 30-4-1917, 14-1-1918. Για τον αριθμό των Ελλήνων της Αρμενίας βλ. AYE/A/5/VI, 252,10527, 25 Σεπ/8 Οκτ. 1919, Σταυριδάκης προς Υπουργό Εξωτερικών, στο οποίο ο ελληνικός πληθυσμός της περιοχής ανερχόταν τότε σε 30-35.000 άτομα. 

Τον ίδιο αριθμό Ελλήνων στην περιοχή αυτή δέχεται και ο Α.Α.Πάλλης, βλ. Ε.Ι.Ε., Αρχείο ΑΛ.Πάλλη, Φ. Β' 102, την Έκθεση για τους Έλληνες του Πόντου και της Ρωσίας  προς την Μερλιέ, Δ/ρια του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών.