Το χρέος του ιστορικού.

Οι  σύγχρονοι Έλληνες ιστορικοί αντλούν συνήθως υλικό και τεκμηριώσεις από έργα του ΙΘ'  αιώνα και των αρχών του εικοστού, περίοδο που εξαιτίας των πολιτικοκοινωνικών συνθηκών — ξενοκίνητοι μονάρχες, σκοταδισμός κ.λπ. — δεν επέτρεπε τη συστηματική και κατά βάθος έρευνα των πηγών με αντικειμενικότητα και ειλικρίνεια.
Εξαρτημένοι ή επηρεασμένοι από την εκάστοτε εξουσία ανυμνούν τους «Μεγάλους» του μύθου, ηγεμόνες και πολιτικούς ηγήτορες. Η θεώρηση γεγονότων και προσώπων του παρελθόντος από τους ιστοριογράφους της εποχής μας διαταράσσεται συχνά από  προκαταλήψεις, «ιδεολογικούς» προσανατολισμούς, απολιθωμένες πολιτικοκοινωνικές αντιλήψεις, ψευδοεθνικιστικούς φανατισμούς και θρησκευτικές επιρροές. Μεταβάλλονται έτσι σε συνηγόρους ή κατηγόρους, καλλωπίζουν την ασχήμια, ωραιοποιούν τη βαρβαρότητα και ευτελίζουν την αρετή. 
Οι περισσότεροι υιοθετούν παραδοσιακές ερμηνείες — κληρονομιά εποχών χωρίς ερευνητικές δυνατότητες και κυρίως πνευματική ελευθερία για κριτικό έλεγχο — διαιωνίζοντας έτσι το ψεύδος και τις παραχαράξεις και υπηρετώντας εν γνώσει ή αθέλητα, κάθε λογής σκοπιμότητες. Με συνέπεια να  παραμορφώνεται και να διαστρεβλώνεται το ιστορικό παρελθόν και να συνεχίζεται η επαίσχυντη λατρεία των «Μεγάλων».
Ένας ρεπόρτερ της εποχής μας καταγράφει ό,τι βλέπει και ό,τι ακούει. Ένας αρχαιολόγος μελετά τα λείψανα μιας πόλης ή ενός μνημείου και  επιχειρεί να αναπαραστήσει την αρχική μορφή τους. 
Ο ιστορικός, αναδιφώντας τα κατάλοιπα τον παρελθόντος — κείμενα, επιγραφές, αρχαιολογικά ευρήματα κ.λπ. — προσπαθεί να προσεγγίσει την αλήθεια, να προσδιορίσει το γεγονός και να προχωρήσει στην ερμηνεία των τεκμηρίων συμπληρώνοντας ή αναθεωρώντας συμπεράσματα προγενέστερων ερευνητών. Αυτή, ωστόσο, η μελέτη και οι αναγωγές προϋποθέτουν σχολαστική διύλιση των στοιχείων, αυστηρό έλεγχο των παραδεδεγμένων και εξονυχιστική διασταύρωση. Η ευπιστία και η τυφλή παραδοχή των παραδοσιακών θέσεων αποτελούν καρπό παραχαράξεων ή σκόπιμων παρερμηνειών.

Ο ιστορικός έχει χρέος να ανατρέχει στις πηγές, να επισημαίνει τις αντιφάσεις, τους προμελετημένους συσκοτισμούς και τις δόλιες αλλοιώσεις. Να αμφισβητεί, να εμβαθύνει, να επανορθώνει και να θεμελιώνει πειστικά τα συμπεράσματά του. Όσο οι ιστορικοί θα ενστερνίζονται τις μυθοπλαστίες η ανθρωπότητα θα ακολουθεί την ίδια θλιβερή πορεία με θύματα τους λαούς, τους ελεύθερους θεσμούς, την ευημερία και τον πολιτισμό.

Κυριάκος Σιμόπουλος