Από τον George Devine Treloar μέχρι το αλεύρι των Αυστραλών. Οι Φιλέλληνες που έσωσαν τους προγόνους μας πρόσφυγες του 1922.

Η Γενοκτονία των Ελλήνων, η οποία στοίχισε τη ζωή σε 1.000.000 περίπου Έλληνες από τον  πληθυσμό των 2.700.000 και πλέον  (στοιχεία 1914),  είναι από τα πρωτοφανή εγκλήματα στην ανθρώπινη ιστορία. 

Ύστερα από αιώνες, ένα σημαντικότατο κομμάτι του Ελληνικού έθνους εκριζώθηκε και κατέφυγε στην Ελλάδα, και σε άλλες χώρες. Μόνο στην Ελλάδα απογράφησαν το 1928 1.221.000 πρόσφυγες, ενώ πρέπει να αναφερθεί ότι από το 1922 έως το 1928 οι θάνατοι των προσφύγων, λόγω ασθενειών,  ήταν 70.000 κάθε έτος.   

Στις επώδυνες αυτές ημέρες για τον Ελληνισμό, Φιλέλληνες από όλο το  κόσμο, συνεισέφεραν στη σωτηρία, χιλιάδων Ελλήνων, αλλά και στην ανάδειξη του μαζικού εγκλήματος. Η πρόσφατη πρωτοβουλία των συμπατριωτών μας στην Αυστραλία, απογόνων προσφύγων του 1922,  να τιμήσουν τον George Devine Treloar μας υπενθύμισε την καθοριστική συμβολή των Αυστραλών Φιλελλήνων στη διάσωση των διασωθέντων της Γενοκτονίας.

Ο Treloar μαζί με τον Άγγλο συνεργάτη του, το συνταγματάρχη Τ. Proctor, ίδρυσαν περίπου δώδεκα χωριά σε ανατολική Μακεδονία και δυτική Θράκη. Ένα από αυτά μέχρι σήμερα τιμά τον Treloar, φέροντας το όνομά του: το Θρυλόριο Ροδόπης, ένα αμιγώς Ποντιακό χωριό, περίπου δώδεκα χιλιόμετρα από την Κομοτηνή.

Γεννημένος το 1884 στην κωμόπολη της Βικτωρίας Μπαλαράτ, ο Treloar   υπηρέτησε με τον Βρετανικό Στρατό στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, φτάνοντας το βαθμό του Αντισυνταγματάρχη. Το 1919 βρίσκεται πρώτα στη Ρωσία κι ύστερα στην Κωνσταντινούπολη, όπου ήταν υπεύθυνος για χιλιάδες Ρώσους, πρόσφυγες από την Οκτωβριανή Επανάσταση και τον Ρωσικό Εμφύλιο Πόλεμο. Εκεί παντρεύεται την  Kathleen May Douch, το 1923.

Ύστερα από δύο χρόνια, και πλέον ως συνεργάτης της Κοινωνίας των Εθνών, φθάνει στη Θεσσαλονίκη. Διορίζεται Ύπατος Αρμοστής των Προσφύγων σε ανατολική Μακεδονία και δυτική Θράκη στις 6 Οκτωβρίου 1922, θέση στην οποία υπηρετεί μέχρι το 1926. Την εποχή εκείνη, γεννιούνται δύο από τα τρία παιδιά του: η Ελισάβετ (1925) και ο Τζων (1926). Επέστρεψε στην Αυστραλία το 1929, όπου και παρέμεινε μέχρι τον θάνατό του, το 1980, σε ηλικία 96 ετών.

Ο George Devine Treloar  ως αντιπρόσωπος της Κοινωνίας των Εθνών μετεγκατέστησε 108.000  πρόσφυγες στην Ελλάδα και ίδρυσε στην Κομοτηνή το χωριό που φέρνει το όνομά του: Θρυλόριον. 

Γόνος μιας από τις επιφανέστερες οικογένειες του Ballarat της Αυστραλίας, το έργο του είχε τεράστιο αντίκτυπο στον κόσμο – όχι μόνο ως στρατιώτης, αλλά και ως ανθρωπιστής. Το έργο του Treloar για τον οποίο οι Έλληνες της Αυστραλίας ετοιμάζουν μνημείο προς τιμήν του, αποτελεί μέρος μιας μακράς και περήφανης παράδοσης πολιτών του Ballarat που πολέμησαν στον ελληνικό χώρο ως στρατιώτες και νοσοκόμες και εργάστηκαν ως εκπρόσωποι της Κοινωνίας των Εθνών και συνεργάτες της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων. Είναι βέβαιο πως χωρίς την αφοσίωση του Treloar, όπως και άλλων Αυστραλών οι πρόγονοί μας δεν θα είχαν επιβιώσει την καταστροφή των καιρών εκείνων και πολλοί .

Ειδικότερα το Σεπτέμβριο του 1922 ο Αυστραλός Loyal Lincoln Wirt ως εκπρόσωπος της φιλανθρωπικής οργάνωσης Near East  επέβαινε στο Αυστραλιανό πλοίο Hobson' s bay το οποίο ήταν φορτωμένο με 4.000 σάκους αλεύρι. Αυτό το αλεύρι έφτασε μέσω Καλλίπολης στη Θράκη, το οποίο διανεμήθηκε στους πρόσφυγες για να παραχθεί ψωμί. Το αλεύρι αυτό χρησιμοποιήθηκε και  από τον George Devine Treloar, διανέμοντάς το στους πρόσφυγες από την ανατολική Θράκη, την Ιωνία, τον Πόντο, που είχαν εγκατασταθεί στη δυτική Θράκη. 

Οι Φιλέλληνες της Αυστραλίας οι οποίοι συνέβαλλαν  ώστε να μη αφανισθούν περισσότεροι Έλληνες από το μαζικό έγκλημα, αποτελούν παραδείγματα για πολλούς αγωνιστές που συνεχίζουν τη μεγάλη παράδοση αλληλεγγύης σε όλο το κόσμο, συμβάλλοντας στην αναγνώριση της γενοκτονίας. 

Είναι αυτοί που έχοντας τέτοια πρότυπα έχουν αναγνωρίσει τη γενοκτονία στην Αυστραλία (και βεβαίως στη Σουηδία, στις ΗΠΑ) και προωθούν ανάλογες αναγνωρίσεις και αλλού, ενώ ασχολούνται και ερευνητικά με το ζήτημα, με τα έργα τους να έχουν τεράστια επιτυχία.  Μία περίπτωση είναι το  βιβλίο του Giles Milton  «Paradise Lost, Smyrna 1922» («Χαμένος Παράδεισος, Σμύρνη 1922», Αθήνα 2008), όπου εκεί συνοψίζεται  η σύγχρονη προσέγγιση πολλών  Φιλελλήνων για τη Γενοκτονία και το Προσφυγικό ζήτημα: 

«Οι Ευρωπαίοι δεν διδάσκονται την ιστορία της Μικράς Ασίας στα σχολεία τους. Καθώς μάθαινα όλο και περισσότερα, διαπίστωνα πόσο άδικο είναι να έχει παραλειφθεί τόσο σημαντικό κεφάλαιο από τη διδασκαλία. …Μπορεί η καταστροφή να είναι από τις στιγμές που άλλαξαν τον ρουν της ιστορίας της Ελλάδος, αλλά ήταν εξίσου σημαντική και για τη Δύση….

Η καταστροφή της Σμύρνης δεν έγινε ένα οικουμενικό μάθημα για τον κόσμο... Σε ανθρωπιστικό επίπεδο ήταν μια καταστροφή τεράστιας κλίμακας, η πρώτη που είδαμε τον 20ό αιώνα….».

Θεοφάνης Μαλκίδης