Γενοκτονία και αντάρτικο σωτηρίας στον Πόντο

Μέρος της ομιλίας του Θεοφάνη Μαλκίδη στην εκδήλωση του Συλλόγου Ποντίων Ξάνθης για το αντάρτικο του Πόντου, εκδήλωση που έγινε στα πλαίσια του 12ου Πανελλαδικού Φεστιβάλ Ποντιακών Χορών.

Κοτζά Αναστάς, Καπετάν Ευκλείδης, Αντών Πασά, Βασίλ ουστά, Αιμίλιος Χατζηγεωργίου- Καδίογλου, Ιστύλ αγά, Ηλίας Πάνου, Παντέλ αγά  και χιλιάδες άλλοι έπραξαν το καθήκον τους, δημιουργώντας   το ελληνικό αντιστασιακό έπος στα Ποντιακά βουνά.  
Ο Δημήτρης Ψαθάς στο βιβλίο του «Γη του Πόντου», χαρακτηρίζει έπος την αντίσταση των Ελλήνων στον Πόντο, προσθέτοντας ότι «δεν υπάρχει καμία υπερβολή στον χαρακτηρισμό του άνισου και πρωτόφαντου εκείνου αγώνα στα βουνά».

Συνεχίζοντας ο Δ. Ψαθάς σημειώνει ότι «δεν ήταν προμελετημένη η αντίσταση, ούτε και οργανωμένη, αλλά μία αυθόρμητη κίνηση απόγνωσης, ένα πηγαίο ξέσπασμα οργής, σχεδόν πρωτόγονο, κάτι σαν λειτουργία ενός πανάρχαιου νόμου των περήφανων λαών που αντιστέκονται στους χαλασμούς των πιο τραγικών ενάντιων καιρών κι’ επιβιώνουν μέσα στους αιώνες».

Η αντίδραση των Ελλήνων στην στράτευση, στην προστασία των χωριών και των γυναικόπαιδων, ήταν τα αντάρτικα σώματα, σώματα τα οποία ο Κεμάλ  υποστήριξε, προκειμένου να δικαιολογήσει τα εγκλήματά του,  ότι αποτελούνταν από 20.000 έως 25.000 άνδρες. Η πρώτη περίοδος της Ποντιακής αντίστασης, αρχίζει το 1914 και κλείνει με την ανακωχή του 1918, ενώ η δεύτερη αρχίζει με την εμφάνιση του Μουσταφά Κεμάλ στον Πόντο το 1919 και κλείνει το 1923-1924. 

Τον Οκτώβριο του 1922, ο Τζεμήλ Λιβά πασά, μετά την εκκαθάριση του  μετώπου της Ιωνίας έρχεται με 40.000 στρατό στον Πόντο, στις 18 Οκτωβρίου του 1922, δίνει αμνηστία στους Πόντιους και καλεί τους αντάρτες να παραδώσουν τα όπλα τους. Οι αντάρτες όμως, δεν εμπιστεύονται την αμνηστία και δεν παραδίνουν τα όπλα τους. Πηγαίνουν στη Ρωσία και μέσω Ρουμανίας και Βουλγαρίας και άλλων διόδων, έρχονται στην Ελλάδα.

Την ίδια περίοδο που έφευγαν οι αντάρτες του Δυτικού Πόντου, οι αντάρτες της Σαντάς συνέχιζαν τις μάχες. Όλος ο πληθυσμός της Τραπεζούντας και των χωριών είχε ήδη αναχωρήσει, όμως οι Σανταίοι παρέμεναν στα βουνά και μόνο το Φεβρουάριο του 1924 έφυγαν και οι οπλαρχηγοί της Σαντάς.

Είναι πλέον διαπιστωμένο ότι εάν δεν υπήρχε η ένοπλη αντίσταση στο σχέδιο γενοκτονίας, τα θύματα θα ήταν περισσότερα. Μάλιστα οι αντάρτες επέδειξαν μία ασυνήθιστη στην παγκόσμια ιστορία στάση, αλλά συνηθισμένη στην ελληνική ιστορική παράδοση, όπου θυσιάζονται λίγοι για να σωθούν οι πολλοί. (θυσία των βρεφών για τη σωτηρία της ομάδας. Σαντά, Σεπτέμβριος του 1921).

Η αντίσταση αποτέλεσε μία πράξη αντάξια της ιστορίας των Ποντίων και γενικότερα των Ελλήνων, η οποία θα πρέπει να αποκατασταθεί και να αναδειχθεί, στην πολιτική, στην κοινωνία, στα προσφυγικά σωματεία, στην εκπαίδευση, στο μνημειακό μας πολιτισμό. Είναι ένα ακόμη χρέος του σύγχρονου Ελληνισμού έναντι των Ελλήνων που ζούσαν στον Πόντο, είναι το ελάχιστο που οφείλουν να πράξουν οι Έλληνες σήμερα, στην εποχή της λήθης, της άρνησης και του θαυμασμού στον Κεμάλ!