Σχεδιασμοί της ηγεσίας των ανταρτικών σωμάτων, για τη συνδυασμένη ενωτική δράση τους με στόχο την συνάντηση τους με τον ελληνικό στρατό στο μέτωπο του Σαγγάριου της Άγκυρας. Συνέχεια των συγκρούσεων

Στη σύναξη τους στο Τσοπού - Τερεσί, από τους ηγέτες των ανταρτών συζητήθηκε η πορεία του αγώνα και επισημάνθηκαν οι δυσκολίες, αλλά και η θέλησή τους να ενωθούν με τον ελληνκό στρατό, όταν θα έφτανε στην Άγκυρα. Και η απόφαση αυτή ήταν σημαντική και ιστορική. Εδώ διαφαίνεται πια με σαφήνεια η ενότητα της στρατιάς της Ελλάδος, με τα απελευθερωτικά στρατεύματα της ανα­τολής, που βέβαια διακρίνεται από τη μονομέρειά της, γιατί στα σχέδια του γενι­κού επιτελείου στρατού της Ελλάδος δε βλέπουμε ένα παρόμοιο προγραμματισμό και σχεδίασμά.

Στο ύψωμα “Προφήτη Ηλία”, της ίδιας περιοχής, μεγάλες δυνάμεις του τουρκικού στρατού επιτέθηκαν εναντίον των ανταρτών. Για πρώτη φορά η μάχη γινόταν στήθος με στήθος. Οι Τούρκοι επιτίθενται κατά κύματα με το σύνθημα “ιλερί, ιλερί” και “αλλάχ, αλλάχ, αλλάχ”. Όμως οι μανιασμένοι και λεοντόκαρδοι αντάρτες αντιστέκονται με πείσμα και αποφασιστικότητα. Η μάχη κρατά ολόκλη­ρη μέρα, οπότε ο τουρκικός στρατός λυγίζει και υποχωρεί άτακτα στις βάσεις του.

Στυλιανός Κοσμίδης
 (Ιστύλ Αγάς)

Η όγδοη μάχη γίνεται στα βουνά της Αμισού, όπου βρίσκονται οι ομάδες του Παντέλ αγά και του Στέλιου Κοσμίδη, (Ιστύλ αγά). Με πυροβολικό και πολυβόλα ορμά ο τουρκικός στρατός με λύσσα στις οχυρές θέσεις των ανταρτών. Η μάχη κρατά δύο μέρες. Τη νύχτα προς την τρίτη μέρα, έπειτα από σύσκεψη των καπεταναίων Απάτζογλου, Χατζή Χρήστου, Παπουλ αγά, Τσαουσίδη και Στέλιου Κο­σμίδη, αποφασίζουν να συμπτυχθούν προς το δάσος Σαλτούχ, με ένα πληθυσμιακό όγκο από 4.000 ψυχές αμάχων γυναικοπαίδων. Έγινε σύσκεψη οπλαρχηγών και συμφώνησαν όλοι οι καπεταναίοι να αμυνθούν στο δάσος αυτό, εκτός από τον Ιστύλ αγά (Στέλιο Κοσμίδη), που βρήκε τη λύση επικίνδυνη και αποχώρησε με ολόκληρο το συγκρότημά του. Ασφαλώς ακολούθησε σύγκρουση, στην οποία τό­σο η επίθεση των Τούρκων, αλλά και η ισχυρή άμυνα των Ελλήνων δεν υστερού­σαν σε σφοδρότητα και απώλειες. Τελικά, η χρήση των αυτόματων πιστολιών “Στέιρ” και η τακτική της πλαγιοσκόπησης του τουρκικού στρατού από τους α­ντάρτες, έσωσαν τον άμαχο πληθυσμό, με συνέχιση όμως των συγκρούσεων για πολλές ακόμα μέρες.

Η 9η μάχη γίνεται στο βουνό Μπoγαλή, στο ελληνικό χωριό Λαζλή. Στις 10 Ιουλίου, μονάδες του τουρκικού στρατού, με 2 κανόνια και 5 μυδραλιοβόλα, προ­χωρούν προς το χωριό. Ο αρχηγός των αμυνόμενων Γεώργιος Μεγαλομύστακας, (Κοτζά Μπουγιούκ), αφού επέβαλε την τάξη στα γυναικόπαιδα, ύστερα από το πρώτο κύμα πανικού οδήγησε τους άνδρες του σε επίκαιρες θέσεις περιμένοντας τις εμπροσθοφυλακές του εχθρού. Και πράγματι, οι πρώτοι Τούρκοι αξιωματικοί και στρατιώτες μπήκαν στήν καλοσχεδιασμένη λαβίδα του Μεγαλομύστακα. Με αιφνιδιαστικό πυρ, με όπλα και χειροβομβίδες, οι Τούρκοι κάνουν πίσω αφήνο­ντας νεκρούς και οπλισμό.

Την επόμενη μέρα ο τουρκικός στρατός επανέρχεται με δύναμη 500 ανδρών. Τους αντιμετωπίζουν 18 συνολικά αντάρτες. Η μάχη γίνεται όλο και πιο σκληρή, μα στο τέλος η ομάδα των Ελλήνων μαχητών εξοντώνεται στο μεγαλύτερο μέρος της και σφάζονται όσα γυναικόπαιδα πιάνονται.

Παφραίοι Αντάρτες

Τη στιγμή εκείνη όμως, από τη θέση Σαχίν Γιαγλισί, πέφτει παλικαρίσια στα νώτα του τουρκικού στρατού, ο γενναίος στρατηγός Αναστάσης Παπαδόπουλος (Γκοτζά Αναστάς) που πρόλαβε, έστω και αργά. Επιτίθεται με τέτοια λύσσα κατά των Τούρκων, ώστε οι Τούρκοι αξιωματικοί πηδούν κάτω από τα άλογά τους και εξαφανίζονται για να σωθούν. Λάφυρα 32 άλογα, έξι όπλα μάουζερ και ένα μυ­δράλιο. Η νίκη ήταν θριαμβευτική και το όνομα του Γκοτζά Αναστάς, που ήταν τότε μόλις 25 ετών, έγινε θρύλος, αλλά και φόβος και τρόμος για τις τουρκικές δυνάμεις.

Μόνο δέκα μέρες αργότερα, ο Καπετάν Σαββίδης με τα παλικάρια του τρέχει σε βοήθεια του Μεγαλομύστασκα (Κοτζά Μπουγιούκ) και τα ξημερώματα πέ­φτουν με μανία εναντίον των Τούρκων, που βρίσκονται στο χωριό Ναζλί.

Μετά τρίωρη μάχη, οι Τούρκοι τρέπονται σε φυγή και αφήνουν ως λάφυρα 36 μάουζερ και αρκετούς αιχμαλώτους. Έτσι, οι μάχες στην περιοχή αυτή, με σημα­ντική σπουδαιότητα, φτάνουν στις 10.

Το 1921, κυρίως το φθινόπωρο, οι μάχες συνεχίζονται. Τον Οκτώβριο του 1921, συγκεντρώνονται μεγάλες τουρκικές δυνάμεις για εκκαθαριστικές επιχει­ρήσεις στο Τσοπρού Τερεσί. Όμως και οι αντάρτες παρατάσσουν δύναμη 400 ανταρτών. Ανάμεσά τους οι: Σάββας Α. Σαββίδης, Δημητριός Κεμερίδης, Παρασκευάς Μερτιόγλου, Ιωάννης Παυλόπουλος, Ασλανίδης, ενώ στήν έναρξη της μάχης πρόφτασαν και ο Τσακήρ Γαλλιόν, ο Αναστάσης Καρυπίδης, ο Δελησωκράτης, ο καπετάν Βασ. I. Παπαδόπουλος, ο Μαυροκώστας Δεληογλανίδης και άλλοι ονομαστοί οπλαρχηγοί.

Στη σύγκρουση αυτή οι αντάρτες νικούν τους Τούρκους, με απώλειες τρεις α­ντάρτες, ενώ οι Τούρκοι είχαν πολλούς νεκρούς και τραυματίες.

Μετά τρεις μέρες, νέα έφοδος των Τούρκων είχε ως συνέπεια μια μεγάλη μά­χη στο ελληνικό χωριό Μέγα Αγάν. Κράτησε, με εναλλαγές πέντε ολόκληρες μέ­ρες και ο τουρκικός στρατός αναγκάστηκε τελικά να υποχωρήσει.

Στο χωριό Κιουρτλού, που ήταν τουρκοχώρι επιτέθηκαν οι αντάρτες για να πάρουν τρόφιμα. Όμως εκεί ήταν στρατοπεδευμένος ο τουρκικός στρατός. Έπειτα από ολονύκτια μάχη, το πρωί, οι αντάρτες υποχωρούν σε νέες θέσεις. Οι Τούρκοι επιτίθενται στις νέες θέσεις και μετά πεντάωρη μάχη, τρέπονται σε φυ­γή, αφήνοντας πίσω τους νεκρούς και οπλισμό. Οι απώλειες των ανταρτών ήταν σημαντικές. Επτά νεκροί και τέσσερις τραυματίες. Ανάμεσά τους και ο Σάββας Α. Σαββίδης.

Τον Νοέμβριο του 1921, δίνεται μια άλλη μάχη στο Μαντέν Οιμάζ της περι­φέρειας Αμισού. Εκεί πέφτουν οι οπλαρχηγοί Ελευθ. Τσακήρ - Γαλλιόν και ο καπετάνιος Θεόδ. Τσερκέζης.

Σανταίοι Αντάρτες

Στις επιχειρήσεις του, ο κεμαλικός στρατός, από την Μερζεφούντα μέχρι την Τοκάτη, συναντούσε σκληρή και φαρμακερή αντίσταση. Οι ανταρτικές δυνάμεις με αρχηγούς τους Γεώργιο Τσακίρη, Δεληλάλαζο, Παπαδόπουλο και τον ξακου­στό Στυλιανό Κοσμίδη (Ιστύλ Αγά) έδωσαν σκληρές μάχες διάρκειας μιας εβδο­μάδας, ενώ ο άμαχος πληθυσμός κατέφυγε προς το Νεπιόν Νταγ. Οι μάχες ήταν πολυήμερες και πολύνεκρες, πάντα όμως με λιγότερες απώλειες των ανταρτών

Αχιλλέας Στ. Ανθεμίδης