Ημερολόγιο της Δράσης των Ελλήνων Ανταρτών της Σαντάς. Οκτώβριος 1923

1. Πριν ξημερώσει περάσαμε από το χωρίον Κουζερά και Λοζανάτ και όλην την ημέραν σταθήκαμε άνωθεν των χωρίων αυτών και το βράδυ πήγαμε εις το Κιλίμα, εις του Χασάν Μολάσεϊμεν ογλού και διά να ανταμώσωμεν τον Χασάν εφέντην Κιραλή ογλού δια υπόθεσίν τινα του Αλή Οσμάν. Και επειδή ήτο επικίνδυνον να μείνωμεν εκεί, μας έφερε ο υιός του Χασάν εις το έρημον ήδη ελληνικόν χωρίον Τσικολή, όπου κατείχε και ο ίδιος μίαν οικίαν, εις την οποίαν και εμείναμε, περνώντας από το χωρίον Ματσούκα.

3. Το βράδυ φύγαμε. Περάσαμε από τα χάνια Ασού καν λίγο πιο κάτω συνελάβαμε δύο Τούρκους, οίτινες ήρχοντο από το Χούμουρκιαν, από το παζάρι. Και αφού τους πήραμε μερικά πράγματα και εδείραμε τον ένα αρκετά, διότι ήθελε να αντισταθή, τους αφήσαμε και κατεβήκαμε παρά το Χούμουρκιαν και εκείθεν δια του δημοσίου δρόμου φθάσαμε εις το Γεράκαρ.
4. Το βράδυ φθάσαμε εις το δάσος Αράκλης, όπου και εμείναμε.

5. Πήγαμε στο σπίτι του Μωχαμέτ.

6. Πήγαμε εις τα Κονάκια στου Απίτ Φαλτσή ογλού εξαδέλφου του Αλή Οσμάν, όπου ειδοποιηθείς ήλθε και ο Ομέρ αγάς και είπε ότι εσυμφώνησε για μοτέρ, αλλά μόνον ένας ήτο δυνατόν να φύγη μαζί ως δήθεν πλήρωμα του μοτέρ και εκεί στο Σοχούμ, αφού κατέθετε τα λεφτά θα γύριζε και θα έπαιρνε και τους άλλους. Εφθάσαμε εις το Πυργί.

8. Το βράδυ πήγαμε στο Σαμαέρ.

9. Το πρωί φθάσαμε εις τον Γιάμπολη, καθίσαμε μέχρι το βράδυ και πήγαμε εις το Καταβόλ.

10. Αν και έφερα αντίρρησιν εις την απόφασιν του Αλή Οσμάν να πάμε στο χωριό του Ζάβζακα, διότι ύστερα από είκοσι ημερών παραμονήν εις διάφορα χωρία των Σουρμένων θα ήτο πολύ επικίνδυνον να πάμε στο σπίτι του, διότι και ο εχθρός του δεν κοιμάται και κατασκοπεύει, επειδή επέμεινε, φθάσαμε εκεί και δύο εκ των συντρόφων μας πήγαν εις το απέναντι χωρίον, διότι του ενός το σπίτι ευρίσκετο εκεί. Εμείναμε και την επομένην εντός της οικίας του, αλλά

12. την νύκτα ήλθαν οι δύο σύντροφοί μας και μας είπαν ότι αμέσως πρέπει να φύγωμεν και είναι ζήτημα αν θα μπορέσωμε να διαφύγωμεν, διότι, είπαν, έξωθεν του χωριού εντός του δάσους, ενώ ήρχοντο, είδαν απάνω στον δρόμον πολλούς Τούρκους ωπλισμένους, οίτινες ασφαλώς θα ήσαν οι Πατσόγλου, διά να κυκλώσουν την οικίαν του Αλή Οσμάν. Άλλωστε επέρασε αρκετός καιρός, διότι περιεπλανήθημεν εντός του δάσους, ώσπου να φθάσωμεν.

Αμέσως δεν χάσαμε καιρόν, παίρνοντας μαζί μας και τον μικρόν εξάδελφον του Αλή Οσμάν, όστις προηγείτο και κατεσκόπευε το μέρος με ένα σκυλί δικό τους. Περάσαμε εις τον απέναντι μαχαλάν και εκείθεν γύρισε το παιδί, νομίζοντας ότι εμείς είμεθα εν ασφαλεία πλέον. Αλλ’ ευτυχώς γλιτώσαμε και αυτήν την φοράν, διότι δεν ήτο γραπτόν να πληρώσωμε εμείς την κουταμάραν του Αλή Οσμάν. Λίγο άνωθεν του χωριού υπήρχε ένα ύψωμα, το οποίον διέσχιζε ο δρόμος όθεν θα περνούσαμε και ακριβώς εκεί εσχηματίζετο μία μεγάλη χαράδρα, την οποίαν είχαν πιάσει οι Τούρκοι αυτοί και εφύλαγαν, διότι ήτο πολύ κατάλληλον το μέρος και δεν θα εγλίτωνε κανείς μας, αν περνούσαμε εκείθεν. Αλλ’ επειδή ηκούσαμε και κάτι ψιθύρους και γνωρίζαμε ότι βρίσκονται κατ’ εκεί, λοξοδρομήσαμε και περάσαμε το ύψωμα αυτό κάπου πεντακόσια μέτρα δεξιόθεν της χαράδρας και γλιτώσαμε από το κακόν και φθάσαμε εις τας Άγνας.

13. Ανέβημεν εις την Πέρβαναν εις του Χασάν Απτουραχμάνογλου, όπου ήλθε και ο Γινούζ Μουσταφά ογλού, φυγόδικος και αυτός, και μας παρεκάλεσε να σκοτώσωμε δύο εχθρούς του που είχεν εις την Κάτραν και μας υπόσχετο μεγάλα ποσά.

14. Επειδή επέρασε η ταχθείσα προθεσμία της επανόδου μας εκ του Σοχούμ, ενώ εμείς ευρισκόμεθα ακόμη εδώ και οι σύντροφοί μας δεν ήξεραν απολύτως τίποτε, διότι ήτο αδύνατον να τους ειδοποιήσωμεν και θα ανησυχούσαν βέβαια, εστείλαμε τα παιδιά εις την Σάντα να τους ειδοποιήσουν και εμείναμε εκεί εγώ, ο Αλή Οσμάν και μαζί μας και ο Γινούζ διά την υπόθεσίν του.
18. Πήραμε επιστολήν του Ομέρ αγά, όστις μας έγραφε ότι κατ’ αυτάς ήτο στη φυλακή και δεν μπόρεσε να ενεργήση, αλλά σε λίγον καιρόν θα καταφέρη, λέγει, να μας στείλη. Το βράδυ πήγαμε στο σπίτι του Γινούζ.

20. Το βράδυ φθάσαμε εις την Πέρβαναν, όπου έφθασε και ο Ευκλείδης με τρεις διά να κατέβη και ο ίδιος εις τα Σούρμενα να συνεννοηθή με τον Ομέρ αγάν.

21. Το βράδυ πήγαμε εις την Κάτραν διά την υπόθεσιν του Γινούζ, αλλά δεν πετύχαμε, διότι δεν βρήκε κατάλληλον άνθρωπον να μας ειδοποιήση που βρίσκονται.

22. Κατέβη μεν εις τας Άγνας και εκείθεν τέσσαρες έφυγαν δια τον Ομέρ αγά και οι τρεις μείναμε και τους περιμέναμε.

25. Οι τρεις πήγαμε εις την Πέρβαναν.

27. Ήλθαν και οι άλλοι άπρακτοι, δίχως να κατορθώσουν τίποτε.

28. Ήλθε και μας αντάμωσε ο αδελφός του Αλή Οσμάν Ιλιάς από την Σάντα, απ' όπου μαζί με τους εκεί πήγαν μέχρι του Σάλμαγκας, δια να σκοτώσουν τον Οσμάν αγάν Πατσόγλου, αλλά κατελήφθησαν από τα πολλά χιόνια και γύρισαν άπρακτοι. Βράδυ πάλιν πήγαμε εις την Κάτραν και πήγαμε σε τέσσαρα σπίτια γνωστών του Γινούζ, αλλά κανείς δεν εσυμφώνησε να τους παρακολούθηση και την επομένην ήλθαμε εις του Αβέτ ογλού.

29. 0 Ευκλείδης πάλιν έφυγε δια τα Σούρμενα με τους άλλους και εγώ με τον Χαρ. Αγγελίδη φύγαμε δια την Σάντα και φθάσαμε εις το Χόσρα ταγί.

30. Φθάσαμε εις το Καρά κοτύλ εις το λημέρι Μασμανάντων, και την επομένην

31. ανταμώσαμε τα παιδιά εις το λημέρι Χαρατσιάντων γυρτ, οπόθεν είχα φύγει πριν από ενάμισι μήνα. Φεύγοντας παρεκάλεσα τον Χαρ. Λαζαρίδην να κρατήση σημειώσεις μέχρι του ερχομού μου, δια να μη μένη κενόν εις το παρόν ημερολόγιον.

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ ΤΗΣ ΣΑΝΤΑΣ (1916-1924)

  Κωνσταντίνος Κουρτίδης

 (Αδελφός του μετέπειτα γενικού αρχηγού των ανταρτών Ευκλείδη Κουρτίδη)

Σημείωση Σύνταξης : Οφείλουμε να επισημάνουμε ορισμένες γλωσσικές ατέλειες,γιατί παρουσιάζει μια σύνταξη ιδιότυπη,    σύμφωνη με τη γλωσσική του κατάρτιση. Προσπαθήσαμε να μην κάνουμε επεμβάσεις στο αρχικό κείμενο , αφού πρόκειται για ένα είδος απομνημονευμάτων, τα οποία δεν μεταβάλλονται "επ' ουδενί λόγω"εντούτοις για την ομαλοποίηση του κειμένου , προβήκαμε στις απαραίτητες διορθώσεις, εκείνες που θεωρήσαμε αναγκαίες.