Παλινδρόμηση: «Ελληνοτουρκική συνεννόηση»

Ε. Βενιζέλος

Ο Βενιζέλος έτρεφε την ελπίδα ότι η Ελλάδα θα αποκτούσε τη Θράκη, ότι η Κωνσταντινούπολη με τη γύρω περιοχή θα αποτελούσε ανεξάρτητο κράτος και ότι οι ΗΠΑ θα δέχονταν να αναλάβουν την τήρηση της τάξης στη βόρεια Μικρά Ασία. Ωστόσο, τον Ιούλιο του 1919 δεν φαινόταν πια πιθανό ότι οι ΗΠΑ θα αναλάμβαναν αυτό το ρόλο. Οπως είχαν διαμορφωθεί τα πράγματα, ήταν απαραίτητο να βρεθεί μία δύναμη που θα έπαιρνε την περιοχή υπό την προστασία της.
Με τη διακριτική βοήθεια της ελληνικής διπλωματίας, ο Χρύσανθος βολιδοσκόπησε τη Βρετανία, η οποία όμως απέρριψε εντελώς το ενδεχόμενο να αναλάβει την τήρηση της τάξης στον Πόντο. 
Ετσι, ο Χρύσανθος άρχισε να παραδέχεται στις ιδιωτικές συναντήσεις του ότι η μόνη διέξοδος ήταν ο σχηματισμός ομοσπονδίας Αρμενίας και Πόντου, «την οποίαν όμως οι Αρμένιοι δεν θέλουν», όπως έγραφε, εννοώντας ότι οι Αρμένιοι εννοούσαν απλώς να ενσωματώσουν τον ανατολικό μικρασιατικό Πόντο ως αυτοδιοίκητη επαρχία.

 Λάμπρος Κορομηλάς,
πρεσβευτής στη Ρώμη

Τον Αύγουστο του 1919 το σχέδιο της Ελλάδας για τη Θράκη (το οποίο ευνοούσε την παρέμβαση των Συμμάχων στον Εύξεινο) απορρίφθηκε από τις ΗΠΑ. Ο Λάμπρος Κορομηλάς (1856-1923), πρεσβευτής τότε στη Ρώμη, είπε στον Χρύσανθο ότι ο Wilson είχε «εμπαίξει» την Ελλάδα. Ως μοναδική διέξοδο για τους Πόντιους ο έμπειρος διπλωμάτης θεωρούσε την απευθείας ελληνοτουρκική συνεννόηση. «Φοβούμαι μήπως είναι αργά», παρατήρησε ο Χρύσανθος στη μεταξύ τους συζήτηση. Και ο ίδιος όμως πίστευε ότι οι Ρωμιοί του Πόντου δεν έπρεπε να συμπράξουν με τους Αρμένιους, διότι οι μουσουλμάνοι τους «μισούσαν». Στις διπλωματικές συναντήσεις του άρχισε να αναπτύσσει ένα σχέδιο συνδιοίκησης του Πόντου με τη σύμπραξη χριστιανών και μουσουλμάνων.
Οσο ο Χρύσανθος συνέχιζε τις διπλωματικές του προσπάθειες και βολιδοσκοπήσεις στο Παρίσι (και σε ένα ταξίδι στη Βρετανία), ο αριθμός των ανταρτών αυξανόταν σιγά σιγά στην περιοχή της Σαμψούντας. Τον Αύγουστο του 1919 καταγράφτηκαν 21 αντάρτικα σώματα, με 3.000 περίπου μάχιμους, αλλά άοπλους άντρες. Στην Ελλάδα άρχισαν να σχηματίζονται μονάδες Πόντιων εθελοντών.



ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΧΕΚΙΜΟΓΛΟΥ
Οικονομολόγος, διδάκτωρ ΑΠΘ