ΠΡΙΓΚΗΠΟΣ (Σταυροπηγιακή Μονή της Θείας Μεταμορφώσεως του Σωτήρος) Μέρος 3ο

Η μονή του Χριστού σε επιστολικό δελτάριο του 1894

Η ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗ και Σταυροπηγιακή Μονή της Θείας Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, γνωστότερη ως Χριστός , κτισμένη στα δασωμένα υψώματα του ομώνυμου βουνού, δεσπόζει στα νοτιοδυτικά της Χώρας Πριγκήπου. Γενικά είναι αποδεκτό πως η κτίση της ανάγεται σε χρόνους βυζαντινούς. «Θέλομεν», γράφει ο Σάρδεων Γερμανός, «να διίδωμεν αυτήν υπονοουμένην εν τω γνωστώ χρυσοβούλλω Μανουήλ Α του Κομνηνού, εκδοθέντι κατά Μάρτιον του 1158».
Οι ίδιοι οι μοναχοί ανέφεραν κατά καιρούς ότι το καθολικό τους ήταν κτισμένο στη θέση αρχαιότερου ναού, εκ παραδόσεως κτίσμα του αυτοκράτορα Θεοδοσίου, ενώ δεν έλειψαν και αυτοί που στην προσπάθειά τους να ταυτίσουν το μοναστήρι τους με την αυτοκράτειρα Ειρήνη την Αθηναία επιδείκνυαν στους ξένους και τον δήθεν τάφο της κάτω από ένα παμπάλαιο κυπαρίσσι.
Η μονή, που καταγράφεται στα οθωμανικά κατάστιχα του 1563, ανακαινίζεται το 1597 από δύο μοναχούς. Ελάχιστα γνωστά τα ιστορικά της και κατά τον 17ον αιώνα. Γνωρίζουμε απλώς ότι όριζε τότε πέρα για πέρα το ομώνυμο βουνό και τις κατάφυτες με αμπέλια και αγρούς πλαγιές του, εκτεινόταν σε όλη την περιοχή του Νιζαμιού και του Διάσκελου, και οι κτήσεις της συνόρευαν με τις ιδιοκτησίες του Αγίου Νικολάου, που κατείχε τα ανατολικά παράλια του νησιού.
Το 1753, για λόγους προφανώς οικονομικούς, η διαχείριση της μονής παραχωρείται με σιγγιλιώδες πατριαρχικό γράμμα στο ρουφέτιον των μπεζηρτσήδων της Πόλης. Οι μπεζηρτσήδες, που ανέδειξαν το μοναστήρι, «μη δυνάμενοι τω 1782 να συνεχίσωσιν ως και πρότερον τα της διαχειρήσεως και επιμελείας» ζήτησαν την ανάθεση και προσήλωσή του στην Αγιορείτικη Μονή του Εσφιγμένου. Το 1793, καθώς είχε περιπέσει «εις κατάστασιν ελεεινήν» λόγω αδιαφορίας των Αγιορειτών, ετέθη και πάλι στην άμεση διοίκηση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το οποίο ανέθεσε την επιστασία και ανακαίνισή της στον Άρχοντα Παχάρνικο Χριστόδουλο Βλαχούτζη. 
Πέντε όμως χρόνια αργότερα ο πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε' απέσπασε το μοναστήρι από την εξαρχική προστασία και το προσήλωσε «τη κοινή Σχολή των ελληνικών μαθημάτων, ως οικήματος εαρινού αποστερουμένης». Οι μικρές και μεγάλες «περιπέτειες» του μοναστηριού έμελλε να συνεχιστούν και στις επόμενες δεκαετίες, κατά τη διάρκεια των οποίων επισκέπτονται το μοναστήρι αρκετοί ημέτεροι και ξένοι ταξιδιώτες. Ένας από αυτούς θα αγανακτήσει με τους «αμαθέστατους μοναχούς», οι οποίοι προσπαθούσαν να τον πείσουν ότι ο τάφος της αυτοκράτειρας Ειρήνης βρισκόταν μπροστά στην είσοδο του μοναστηριού τους, κάτω από ένα τεράστιο κυπαρίσσι.

Πρίγκηπος 1940- Büyükada 1940

Το 1866 αποχώρησε από τον Οικουμενικό Θρόνο ο από Αμασείας κυρ Σωφρόνιος και με πρωτοβουλία του «ανακαινίζεται» το συγκρότημα της μονής, κατεδαφίζεται το παλαιό καθολικό και ανεγείρεται στη θέση του ναός ευρύτερος, του οποίου τα εγκαίνια έλαβαν χώρα στις 5 Σεπτεμβρίου του 1869. Ως ηγούμενους τα επόμενα χρόνια γνωρίζουμε τον Αρχιμανδρίτη Γερμανό και τον δευτερεύοντα των Πατριαρχείων Μακάριο Μαρινάκη.
 Τον Ιούνιο του 1903, με αίτηση της Εφορείας του Εθνικού Ορφανοτροφείου, που η σύστασή του είχε εν τω μεταξύ πραγματοποιηθεί, ο Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ «εξεχώρησε συνοδικώς την διοίκηση, την διαχείρηση και την επικαρπία της Μονής του Χριστού, με όλα της τα κτήματα και τα εξαρτήματα» στο 'Ιδρυμα αυτό, με την υποχρέωση να καταβάλλεται ορισμένο ετήσιο επίδομα στο ταμείο της θεολογικής Σχολής της Χάλκης, από την οποία θα εξηρτάτο και το μοναστήρι.
Ηγούμενος το 1922 διορίζεται ο πατήρ Κωνστάντιος, του οποίου η δυναμική φυσιογνωμία ενέπνευσε στον Γεώργιο Θεοτοκά τον τύπο του Παπασίδερου της Αργούς. Μετά το 1930 και μέχρι το 1951 κυριάρχησε στο μοναστήρι η φιλόξενη και συμπαθής μορφή του αρχιμανδρίτου Θωμά. Τις μετέπειτα δεκαετίες η μονή Μεταμορφώσεως θα φιλοξενούσε κατά καιρούς τη Θερινή Στέγη των εργαζομένων νεανίδων, ενώ τα κελιά του τους καλοκαιρινούς μήνες ενοικιάζονταν σε οικογένειες της Πόλης. Ο πρόσφατος σεισμός της Νικομήδειας έχει βλάψει σημαντικά το καθολικό του μοναστηριού.

Ακυλας Μηλλας