Πρόσφυγες στην Ελλάδα το 1922.

Είναι γνωστό ότι ο μεγαλύτερος όγκος των προσφύγων από το μικρα­σιατικό (Μ. Ασία - Πόντος) και θρακικό (Ανατολική Θράκη) ελληνισμό, καθώς και από την περιοχή του Καυκάσου, κατέκλυσε την Ελλάδα στη διάρκεια του μικρασιατικού πολέμου και της συνακόλουθης καταστροφής. Πριν δηλαδή από την επίσημη έναρξη της Ανταλλαγής των ελληνοτουρκι­κών πληθυσμών. 

Κατά το άρθρο 1 της Σύμβασης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας της 30ής Ιανουαρίου 1923, η Ανταλλαγή ορίστηκε να αρχίσει την 1η Μαΐου 1923. Κι όμως μέχρι το Μάρτη του ίδιου χρόνου είχαν καταφύγει στον ελλαδικό χώρο γύρω στους 1.150.000 πρόσφυγες: 1.040.000 Ελληνες, 100.000 Αρμένιοι, 1.000 Σύριοι, 9.000 Κιρκάσιοι.

Αν, τώρα προσθέσουμε σ’ αυτούς και τους 435.000 πρόσφυγες της πε­ριόδου 1912-1920, αλλά και άλλους 214.000, που αναμένονταν να φτάσουν από τα διάφορα λιμάνια και τα βάθη της Μ. Ασίας, αντιλαμβανόμαστε το μέγεθος του κοινωνικού προβλήματος που είχε ν’ αντιμετωπίσει η χώρα μας (υγειονομική περίθαλψη, τροφή, στέγη). Για οριστική εγκατάσταση δεν μπορούσε να γίνει ακόμα λόγος, ούτε και υπήρχαν σχετικά καταστρωμένα προγράμματα.

 Στη φάση που εξετάζουμε (τέλη 1922 - αρχές 1923) σ’ όλες τις εκθέσεις επισημαίνεται μόνο η ανάγκη περίθαλψης τόσων χιλιά­δων ατόμων που κατέφταναν μαζικά και συγκεντρώνονταν σ’ όποια λιμά­νια της χώρας τύχαινε να τους «αδειάζουν» τα καράβια. Το θέμα της κα­νονικής ένταξης των προσφύγων στην ελλαδική κοινωνία θίγεται μόνο ως μελλοντικός σχεδιασμός.

Η έλλειψη, όμως, μελετημένου προγράμματος προώθησης και εγκατά­στασης των προσφύγων σε διάφορες περιοχές της χώρας προκαλούσε δυ­σκολίες στη διαδικασία της περίθαλψης, σ’ αυτή την πρώιμη φάση, γιατί δεν επέτρεπε τη σωστή εποπτεία του όλου προβλήματος, όπως παρατηρείται σε έκθεση της Κ.Τ.Ε.

Από τα παραπάνω φαίνεται ότι η περίθαλψη που δίνεται στους πρό­σφυγες αυτή την περίοδο, ως πρώτο στήριγμα, έχει εμπειρικό και περιστασιακό χαρακτήρα. Από την άλλη, το μέγεθος του προβλήματος είναι τεράστιο. Αρκεί να ’χουμε υπόψη ότι από τους 1.150.000 πρόσφυγες (μέχρι την 1η Μαρτίου 1923), μόνο οι 280.000 μπορούσαν να στηριχτούν σε δικά τους οικονομικά μέσα: 50.000 από Κων/πολη, 100.000 από Μικρά Ασία 130.000 από Ανατολική Θράκη.
 Κάπου 250.000 διέθεταν πολύ περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες: 100.000 από Μικρά Ασία, 100.000 από Μαύρη Θάλασσα, 50.000 από Ανατολική Θράκη. Στους υπόλοιπους 620.00 έλειπαν τα πάντα. Άρα, ουσιαστικά, κάπου 870.000 άτομα είχαν ανάγκη της κρατικής προστασίας .