Τα σκηνικά αυτού του δράματος είναι τόσο παλιά όσο η ίδια η ιστορία και τόσο νέα όσο το νεότερο προάστιο του Λος Άντζελες: η ρομαντική Σμύρνη που πριν έξι χρόνια ήταν ένα μεγάλο εμπορικό λιμάνι και που σήμερα βυθίζεται πάλι στην παρακμή υπό την κυριαρχία των Τούρκων η αθάνατη Αθήνα, πιο πολυάνθρωπη τώρα απ’ όσο ποτέ πριν στην ιστορία της, γόνιμη και ζωντανή όπως στο Χρυσό Αιώνα της· η κοσμοπολίτικη Θεσσαλονίκη που γνώρισε τους στρατούς όλων των μεγάλων πολεμάρχων από τον Φίλιππο της Μακεδονίας ως τον Χαίηγκ1 και τον Φος2· η γραφική Καβάλα που ήταν ήδη παλιά όταν αποβιβάστηκε εκεί από τη Μικρά Ασία ο Άγιος Παύλος για να απαντήσει στο Μακεδονικό Κάλεσμα3 και ακμάζει σήμερα χάρη στην τεράστια βιομηχανία των καπνών που διαθέτει, της οποίας οι κύριοι ιθύνοντες είναι Αμερικανοί και η κυρίως αγορά της οι Ηνωμένες Πολιτείες· και τέλος τα «νησιά της Ελλάδας»4, που τόσο γοήτευσαν τον Βύρωνα και που εξακολουθούν να γοητεύουν τόσο όλους τους επισκέπτες από τις μακρινές χώρες.
Αυτοί οι Έλληνες του σήμερα επιτέλεσαν σ’ αυτή την ένδοξη σκηνή ένα από τα πιο μνημειώδη και εμπνέοντα επιτεύγματα της εποχής μας, έναν πραγματικό ηράκλειο άθλο για τον οποίο κάθε έθνος ή φυλή θα ήταν εξαιρετικά περήφανο. Μια αναλογία θα ήταν ίσως ο καλύτερος τρόπος να δείξουμε πόσο μεγάλο είναι αυτό το επίτευγμα.
Ας υποθέσουμε ότι πρόσφατα συνέβη κάτι όπως το εξής: Ότι εικοσιέξι εκατομμύρια άντρες, γυναίκες και παιδιά έφτασαν ξαφνικά και απροσδόκητα με ατμόπλοια στα λιμάνια της Νέας Υόρκης, της Βοστώνης, της Φιλαδέλφειας και της Βαλτιμόρης.
Ας υποθέσουμε ακόμα ότι αυτοί οι απειράριθμοι επισκέπτες λιμοκτονούσαν, ήταν απένταρoι, δεν είχαν κανένα περιουσιακό στοιχείο εκτός από τα ρούχα που φορούσαν, ότι τα κορμιά τους καλύπτονταν από βρώμα και παράσιτα και τους είχε ρημάξει ο τυφοειδής πυρετός και η ευλογιά.
Ας φανταστούμε ότι αυτά τα εικοσιέξι εκατομμύρια ανθρωπίνων υπάρξεων εξαρτιόνταν απόλυτα από τη φιλανθρωπία των Αμερικανών για άμεση εξασφάλιση τροφής, στέγης και ιατρικής φροντίδας.
Ας φανταστούμε ότι εξαρτιόνταν απόλυτα από την Αμερική όσον αφορά τη δυνατότητα να χτίσουν τις εστίες τους και να εξασφαλίσουν τα προς το ζειν για την υπόλοιπη ζωή τους.
Ας φανταστούμε τώρα ότι η Αμερική είχε ανταποκριθεί με αξιοθαύμαστο τρόπο σ’ αυτή την πρόκληση ανθρωπισμού και ευρηματικότητας, ότι είχε θρέψει αυτούς τους πεινασμένους, είχε στεγάσει τους άστεγους, είχε θεραπεύσει τους ασθενείς, είχε εξασφαλίσει εργασία στους λιγότερο ικανούς απ’ αυτούς, είχε χρηματοδοτήσει το νεο ξεκίνημα της ζωής τους, είχε χτίσει σύγχρονα σπίτια για τους περισσότερους, είχε εξασφαλίσει γη στους αγρότες και τους είχε πουλήσει σε τιμές κόστους σπόρους, εργαλεία και ζώα, ότι με λίγα λόγια, είχε αποκαταστήσει εικοσιέξι εκατομμύρια κατεστραμμένες ανθρώπινες υπάρξεις και ότι το είχε κάνει αυτό μέσα σε έξι χρόνια από την αποβίβασή τους στις ακτές της. Αν είχαν γίνει όλα αυτά δεν θα αντηχούσε ο κόσμος από επαίνους για τον ανθρωπισμό των Αμερικανών, για τη γενναιοδωρία, την ενεργητικότητα και την ευρηματικότητά τους;
Ένα παρόμοιο ακριβώς επίτευγμα, όχι σε απόλυτους αριθμούς αλλά σε ποσοστά, πραγματοποιήθηκε από την Ελλάδα στα έξι τελευταία χρόνια κι όμως, στη μεγάλη του πλειοψηφία, ο κόσμος δεν γνωρίζει τίποτα γι’ αυτό!
Δεν υπάρχει στα έργα του Ομήρου σελίδα που να είναι τόσο συναρπαστική όσο αυτό το σύγχρονο έπος του ελληνικού λαού, που αποτελεί το θέμα της αφήγησής μου. Οι σύγχρονοι Έλληνες επέδειξαν τις αρετές που κατέστησαν ένδοξους του προγόνους τους: το θάρρος του Αχιλλέα, τη σοφία του Αγαμέμνονα, την εφευρετικότατα του Οδυσσέα και τον οίκτο των ίδιων των ολύμπιων θεών.
 |
| Καταστροφή της Σμύρνης |
Η φοβερή καταστροφή της Σμύρνης το 1922, όπου οι νικητές Τούρκοι σκότωσαν αμέτρητες δεκάδες χιλιάδες Έλληνες και ανάγκασαν τους υπόλοιπους, εκατοντάδες χιλιάδες επιζώντες, να καταφύγουν αμέσως στην Παλιά Ελλάδα, δημιούργησε γι’ αυτό το μικροσκοπικό έθνος των πέντε εκατομμυρίων μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης όπως αυτή που φανταστήκαμε ότι συνέβη στην περίπτωση της Αμερικής, που αφορούσε την αιφνίδια εισροή ενός πρόσθετου, είκοσι πέντε τοις εκατό, του γηγενούς πληθυσμού, που είχε ανάγκη άμεσης περίθαλψης και στη συνέχεια μόνιμης αποκατάστασης.
Αυτή την πρόκληση προς «τον ανθρωπισμό και την ευρηματικότητά της» η Ελλάδα την αντιμετώπισε με εξαιρετικά αξιοθαύμαστο τρόπο. Η τελευταία πρόσφερε τροφή και στέγη σ’ αυτή τη μεγάλη στρατιά ομοεθνών της από τη Μικρά Ασία, τους παραχώρησε αμέσως την ελληνική υπηκοότητα και επεξεργάστηκε σε μικρό χρονικό διάστημα ένα σχέδιο απορρόφησής τους στον εθνικό κορμό.
Πριν έξι χρόνια στάλθηκα στην Αθήνα για να αναλάβω τη θέση του πρώτου προέδρου της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων, αυτού του διεθνούς οργάνου που είχε συσταθεί από την Κοινωνία των Εθνών για να σχεδιάσει και να επιβλέψει το έργο του επαναπατρισμού των πάνω από ένα εκατομμύριο αστέγων προσφύγων από τη Μικρά Ασία. Τα όσα είδα πριν έξι χρόνια, όταν το πρώτο χάος μιας μεγάλης συμφοράς φαινόταν να έχει αποδιοργανώσει ανεπανόρθωτα τη ζωή του έθνους και τα όσα είδα πέρυσι, όταν επισκέφτηκα και πάλι την Ελλάδα συνοδευόμενος από το συνεργάτη μου Φρεντς Στρόδερ και βρήκα τους Έλληνες της Μεγάλης Εξόδου να έχουν εγκατασταθεί σε νοικοκυρεμένους αστικούς και αγροτικούς οικισμούς και να επιδίδονται στις φυσιολογικές ασχολίες της καθημερινής ζωής αποτελούν μια τόσο μεγάλη αντίθεση και μια τόσο υπέροχη απόδειξη της δύναμης της ανθρώπινης φύσης ώστε νιώθω πως η ιστορία μου θα διαβαστεί με έντονο ενδιαφέρον από όσους —όπου κι αν βρίσκονται αυτοί— νιώθουν υπερηφάνεια για τα μεγάλα ανθρώπινα επιτεύγματα.
1.Ντάγκλας Haig: Άγγλος στρατιωτικός (1861-1928). Επιτελάρχης του αγγλικού αποικιακού στρατού στις Ινδίες. Κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο διοικητής διαδοχικά του Α' Σώματος Στρατού, της Α' Στρατιάς και (από το Δεκέμβριο του 1915) ολόκληρου του Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος. Το 1916 έπαιξε σημαντικό ρόλο στη μάχη του Σομ. Παρά την αντίθεσή του προς τη δημιουργία κοινής συμμαχικής στρατιωτικής διοίκησης συνεργάστηκε αρμονικά με τον Φος όταν ο τελευταίος ορίστηκε επικεφαλής της. Ο Χαίηγκ δεν υπηρέτησε στη Μακεδονία. Ο Μόργκενταου επικαλείται το όνομά του ως πρότυπο σύγχρονου Βρετανού (εφόσον στη Μακεδονία υπήρχαν βρετανικά στρατεύματα) στρατηλάτη.
2.Φερδινάνδος Foch: Γάλλος στρατιωτικός (1851-1929). Ήρωας της νίκης του Μάρνη (Σεπτέμβριος 1915). Το Μάρτιο του 1918 ανέλαβε την αρχιστρατηγία όλων των συμμαχικών δυνάμεων του Δυτικού μετώπου και στις 6 Αυγούστου του ίδιου έτους έλαβε τον τίτλο του στρατάρχη. Μετά τον πόλεμο τον ίδιο τίτλο του απένειμαν η Βρετανία και η Πολωνία. Ο Φος δεν μετέβη στη Μακεδονία.
3.Ο Μοργκεντάου αναφέρεται στο απόσπασμα από τις Πράξεις των Αποστολών (Κεφ. ΙΣΤ', παράγρ. 9) σύμφωνα με το οποίο όταν ο Απόστολος Παύλος βρισκόταν στην Τρωάδα είδε ένα νυκτερινό όραμα στο οποίο του παρουσιάστηκε ένας Μακεδόνας, που τον παρακάλεσε να μεταβεί στη Μακεδονία και να τους βοηθήσει. Ο Παύλος ερμήνευσε το όραμα ως θείο κάλεσμα και διεκπεραιώθηκε στη Νεάπολη (Καβάλα) για να κηρύξει το Ευαγγέλιο.
4.Ο Βύρων είχε επισκεφτεί την Ιθάκη και την Κεφαλλονιά και είχε μείνει για λίγο εκεί.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου