Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η ιστορία δεν έχει παρουσιάσει προηγούμενο τόσο ασυνήθιστης συνθήκης. Ποτέ άλλοτε μέσα στη μακραίωνη ιστορία των μαζικών μετακινήσεων πληθυσμών δεν είδαμε 2.000.000 ανθρώπους -και σίγουρα όχι λιγότερους από 3.000.000 εάν εφαρμοζόταν πλήρως ο όρος της αναδρομικής ανταλλαγής- να ξεριζώνονται και να εγκαθίστανται αλλού με μια μονοκοντυλιά.
Ακόμα και αν θεωρούνταν εθελούσια μετοικεσία και όχι αναγκαστική ανταλλαγή, πάλι η πληθυσμιακή αυτή μετακίνηση δεν θα είχε προηγούμενο μέσα στη μεταναστευτική ιστορία. Οι μετακινήσεις χρυσοθήρων προς το Κλοντάικ έφτασαν τους 22.000 κατά το έτος 1900, ενώ οι αντίστοιχες προς την Καλιφόρνια δεν ξεπέρασαν τους 370.000 μετανάστες σε διάστημα δώδεκα ετών. Μελετώντας μετακινήσεις πληθυσμών που αριθμούν περίπου 1.500.000 ανθρώπους η καθεμία, η μετανάστευση των Ιρλανδών διήρκεσε επτά χρόνια, των Πολωνών δέκα, των Εβραίων επίσης δέκα, μέχρι να ολοκληρωθεί η οριστική τους εγκατάσταση στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το μεγαλύτερο ανθρώπινο κύμα που έφτασε ποτέ στις ακτές μας σε διάστημα ενός μόνο έτους (1907) ήταν μικρότερο της ελληνοτουρκικής ανταλλαγής πληθυσμών κατά 750.000 ψυχές.
Ίσως κάποιος άλλος να πρόσθετε ότι ποτέ άλλοτε στην ιστορία δεν υπήρξε συνθήκη τόσο δύσκολη στην εκτέλεσή της. Για να ελαττωθούν κάπως αυτές οι δυσκολίες, σι όροι της ανταλλαγής βασίστηκαν σε θρησκευτικά και όχι σε φυλετικά κριτήρια.
Εξαιτίας πέντε αιώνων τουρκικής κυριαρχίας στην Ελλάδα, ο καθορισμός του φυλετικού status ενός ατόμου είναι συχνά τόσο περίπλοκο πρόβλημα, ώστε προκαλεί απόγνωση στον απογραφέα.
Αν ορισμένοι μωαμεθανοί στην επαρχία της Ηπείρου κατάγονται από Έλληνες Ηπειρώτες, αν ασπάστηκαν το ισλάμ το 17ο αιώνα και αν μιλούν αλβανικά αλλά πολιτικά πρόσκεινται στην Ελλάδα -εξαιρουμένων των αλβανοτουρκικών διενέξεων, οπότε παίρνουν πάντα το μέρος των Τούρκων-, τότε λοιπόν ποια είναι η απάντηση στο ερώτημα «ποιος είναι τι»;
Δεν θα δίναμε άδικο σ’ αυτόν που θα αποκρινόταν: «Σίγουρα δεν έχω ιδέα».
Ο μηχανισμός που δημιουργήθηκε για να ασχοληθεί μ’ αυτούς τους 2.000.000 ανθρώπους είχε δύο σκέλη: το ένα ήταν η Μεικτή Επιτροπή, που λειτουργούσε με έντεκα υποεπιτροπές, στις οποίες προέδρευαν τέσσερις Δανοί, τρεις Ολλανδοί, δύο Ελβετοί, ένας Νορβηγός και ένας Σουηδός. Η επιτροπή θα είχε έδρα την Κωνσταντινούπολη, ενώ οι υποεπιτροπές θα λειτουργούσαν στη Μακεδονία, στη Δυτική Θράκη, στην Κρήτη και στη Μικρά Ασία, έχοντας να διαχειριστούν τις υποθέσεις 450.000 μωαμεθανών και 150.000 Ελλήνων που βρίσκονταν ακόμα στην Ανατολία.
Το άλλο σκέλος, η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων, με εκπροσώπους στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα, είχε αναλάβει να βοηθήσει στην αποκατάσταση όλων των Ελλήνων προσφύγων, συμπεριλαμβανομένων των 150.000 που ακόμα αναμένονταν. Αυτοί είτε θα δούλευαν σε κτήματα που είχε παραχωρήσει η ελληνική κυβέρνηση είτε θα έκαναν κάτι άλλο.
National Geographic Magazine
 |
| Προσφυγόπουλα στη Σύρο |
Ίσως κάποιος άλλος να πρόσθετε ότι ποτέ άλλοτε στην ιστορία δεν υπήρξε συνθήκη τόσο δύσκολη στην εκτέλεσή της. Για να ελαττωθούν κάπως αυτές οι δυσκολίες, σι όροι της ανταλλαγής βασίστηκαν σε θρησκευτικά και όχι σε φυλετικά κριτήρια.
Εξαιτίας πέντε αιώνων τουρκικής κυριαρχίας στην Ελλάδα, ο καθορισμός του φυλετικού status ενός ατόμου είναι συχνά τόσο περίπλοκο πρόβλημα, ώστε προκαλεί απόγνωση στον απογραφέα.
Αν ορισμένοι μωαμεθανοί στην επαρχία της Ηπείρου κατάγονται από Έλληνες Ηπειρώτες, αν ασπάστηκαν το ισλάμ το 17ο αιώνα και αν μιλούν αλβανικά αλλά πολιτικά πρόσκεινται στην Ελλάδα -εξαιρουμένων των αλβανοτουρκικών διενέξεων, οπότε παίρνουν πάντα το μέρος των Τούρκων-, τότε λοιπόν ποια είναι η απάντηση στο ερώτημα «ποιος είναι τι»;
Δεν θα δίναμε άδικο σ’ αυτόν που θα αποκρινόταν: «Σίγουρα δεν έχω ιδέα».
Ο μηχανισμός που δημιουργήθηκε για να ασχοληθεί μ’ αυτούς τους 2.000.000 ανθρώπους είχε δύο σκέλη: το ένα ήταν η Μεικτή Επιτροπή, που λειτουργούσε με έντεκα υποεπιτροπές, στις οποίες προέδρευαν τέσσερις Δανοί, τρεις Ολλανδοί, δύο Ελβετοί, ένας Νορβηγός και ένας Σουηδός. Η επιτροπή θα είχε έδρα την Κωνσταντινούπολη, ενώ οι υποεπιτροπές θα λειτουργούσαν στη Μακεδονία, στη Δυτική Θράκη, στην Κρήτη και στη Μικρά Ασία, έχοντας να διαχειριστούν τις υποθέσεις 450.000 μωαμεθανών και 150.000 Ελλήνων που βρίσκονταν ακόμα στην Ανατολία.
Το άλλο σκέλος, η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων, με εκπροσώπους στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα, είχε αναλάβει να βοηθήσει στην αποκατάσταση όλων των Ελλήνων προσφύγων, συμπεριλαμβανομένων των 150.000 που ακόμα αναμένονταν. Αυτοί είτε θα δούλευαν σε κτήματα που είχε παραχωρήσει η ελληνική κυβέρνηση είτε θα έκαναν κάτι άλλο.
National Geographic Magazine
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου