1. Βράδυ ξεκινήσαμε και φθάσαμε εις το Άλουν, όπου εις ένα σπίτι γνωστό καθίσαμε και φάγαμε και εφθάσαμε εις του Αβέτ ογλου το πρωί.
2. Εις το μέρος Σατές εκοιμήθημεν έως το μεσημέρι και αργότερα ξεκινήσαμε, διότι πια ήμασταν στο βουνό και φθάσαμε στο σπίτι του Αλή, όπου εμάθαμε ότι διεδόθη ότι οι Σανταίοι έφυγαν εις την Ρωσίαν και ότι ο μουδούρης Γιαγμούρ τερέ καθημερινώς καταβαίνει στην Σάντα με ζανταρμάδες και άλλους Τούρκους.
3. Φθάσαμε εις το Χαντιάρ, πήραμε άλευρα από τα αμπάρια μας και ζυμώσαμε.
7. Πήγαν μερικοί στον μύλον να αλέσουν, διά να έχωμε έτοιμον αλεύρι. Ελθόντες όμως λέγουν ότι είδαν πολλούς Τούρκους από τα γύρω χωριά να κουβαλούν σανίδια και διάφορα άλλα πράγματα.
9.Το πρωί εφθάσαμεν εις το γεφύρι Πιστοφάντων και Κεραμειδαριό Πηλείδη και στήσαμε ενέδραν. Ύστερα από λίγο βλέπομε να κατέρχονται από το δάσος πολλοί, διά να πάνε στα χωριά τους. Αμέσως τους παίρνομε στην ενέδραν μέσα και αρχινάμε να πυροβολούμε και σκοτώνονται δέκα τέσσαρες, ενώ πριν από αυτούς είχαμε αιχμαλωτίσει και τρεις άνδρας και μίαν γυναίκα. Φεύγοντας από εκεί οι μισοί πήγαμε από το Ζουρνατσιάντων και συνελάβαμε μέσα στο χωριό δέκα ακόμη άνδρας και γυναίκας. Εν τω μεταξύ οι άλλοι εις το Παϊράμ εσκότωσαν τους τρεις άνδρας και μόνον την γυναίκα άφησαν να φύγη. Κατεβάσαμε και τους άλλους εις το γεφύρι Τερζάντων, όπου μας περίμεναν οι άλλοι και, επειδή οι δέκα ήσαν σχεδόν όλοι γέροι και παιδιά εκτός των γυναικών, τους αφήσαμε με την υπόσχεσιν να μην πατήσουν ξανά στα σύνορα της Σάντας.
10. Πήγαν τρεις εις το Ισχάν, στο σπίτι του Αλή.
11. Ήλθαν και μας είπαν ότι τον Αλήν, συνέλαβαν οι ζανταρμάδες και τον κατέβασαν εις τα Σούρμενα. Ήλθε μαζί τους και ο πατήρ και ο αδελφός του Σαλίχ, όστις ήτο μαζί με τον Αλή Οσμάν και έμενε μαζί μας από τα Σούρμενα, χωρίον Βουνίζ, όθεν κατήγετο, και κουνιάδος του Αλή Οσμάν.
14. Ήλθαν εκ των Σουρμένων οι μείναντες εκεί. Εστείλαμε όμως πάλιν μερικούς εις το Ισχάν, διά να μάθωμε νέα από τον Αλήν.
15.Ήλθαν και είπαν ότι ο Αλής κρατείται στην φυλακήν κατόπιν προδοσίας και ανακρίνεται. Κατά το βράδυ ο Ευκλείδης και έξι παιδιά έφυγαν διά την Ούζην. Εις το Σισλή καχιάν την νύκτα είδαν φωτιά εις το παρακάτω σπήλαιον και κατέβησαν εκεί να ζητήσουν λίγον καπνόν, διότι δεν είχαν. Έστειλαν προς αυτούς τον Σαλίχ, διά να μην τον γνωρίσουν και να πάρη καπνόν. Μόλις όμως πήγε κοντά τους, είδε και δύο ωπλισμένους μαζί των και εζήτησε να παραδώσουν και τα όπλα. Αλλά αυτοί, νομίσαντες ότι είναι μόνος, ετοιμάσθησαν στα όπλα. Τότε επυροβόλησαν οι δικοί μας και εσκότωσαν τον ένα, οι δε άλλοι παρεδόθησαν. Ήσαν εκ Σαμάρουξας και πήγαιναν διά τα παρχάρια τους. Τους πήραν όσα πράγματα μας ήσαν χρήσιμα· και οι μεν τρεις τα έφεραν με τα δύο όπλα εις το λημέρι, οι δε άλλοι τρεις πήγαν διά την Ούζην.
16. Το πρωί εκόψαμε τον δρόμον εις το Κιμισλή, αλλά μακρόθεν μας είδαν οι διαβάται και γύρισαν πίσω.
17. Επειδή μάθαμε ότι ετελείωσε το ψωμί στο σπίτι του Αλή και δεν είχαν σιτάρι ούτε και καλαμπόκι και ο ίδιος ήταν φυλακή, το βράδυ τέσσαρες πέντε φορτωθήκαμε σιτάρι και καλαμπόκι και πήγαμε στο σπίτι του. Την επομένην έφθασε και ο Αλής αφού τον άφησαν ελεύθερον και μας είπε ότι η κυβέρνησις έμαθε ότι θα φύγωμεν διά την Ρωσίαν· δι’ αυτό και στρατός φυλάγει εις τα Σούρμενα, τον Όφιν και το Ρίζαιον και τρία κυβερνητικά μοτέρ γυρίζουν στην θάλασσαν και επιθεωρούν όλα τα μοτέρ και τις βάρκες ακόμη, διά να μας συλλάβουν.
22.Ήλθεν ο Αλής με τον γαμβρόν του μαζί, τον Αχμέτ Τσιβελέκ, όστις μας έφερε επιστολάς εκ Τραπεζούντος καν άλλας ειδήσεις. Εμείναμε μαζί του σύμφωνοι, όταν έρχωνται πολλοί διαβάται εις το Ισχάν, διά να πάνε στα παρχάρια τους, να ρίχνη δύο τουφεκιές, ώστε εμείς να κόψωμε τον δρόμον από το Καρά κοτύλ.
25. Σύνθημα δεν εδόθη, αλλά στενοχωρηθέντες το βράδυ ανέβημεν εις το Κιλκενλούκ και
26. εκόψαμε τον δρόμον του Καρά κοτύλ. Πήραμε αρκετά τρόφιμα και ένα βόδι. Μία γυναίκα φορούσε στο στήθος της ένα χρυσοκέντητο στηθούρι «σπαλέρι» και την αναγκάσαμε να το βγάλη και κοντά σε όλους το ξεσχίσαμε, διότι ήτο λάφυρον από τη Σάντα. Οι Τουρκάλες δεν είχαν παρόμοια.
27. Πήγαμε στο λημέρι μας, όπου είχαν φθάσει χθες βράδυ οι τρεις που πήγαν εις την Ούζην. Αυτοί κατέβησαν κάτω εις το Γεμοράδι, το Τερέπασιν και την Κιούσεναν και από την Σκάφιαν έφθασαν εις το Τσαμπούρ, όπου ήτο ο μολάς Ουζλή ογλού και όστις εφύλαγε κάποιον Αρμένιον Μωϋσές Γιμούκογλου. Έμειναν εκεί τέσσαρες ημέρας και τους φιλοξενούσε ο μολάς, ο οποίος κατόπιν με οκτώ οπλισμένους τους έφερε μέχρι το Τσιαουλή και τους έστειλε, ειπών εις αυτούς ότι «μετά δέκα ημέρας ελάτε όλοι σας και κατόπιν κι εμείς πάμε μαζί σας απάνω». Δέον να σημειωθή εδώ ότι ο μολάς αυτός όλην αυτήν την περιποίησιν δεν την έκανε με καλόν σκοπόν, παρά να μας παρασύρη εκεί κάτω στο χωριό του προς εξόντωσίν μας, ως είχαμε πληροφορηθή αργότερον.
Διότι και εις τον Δαμ. Τσιρίπ έκανε τον φίλον και αργότερα εμάθαμε ότι αυτός με τους ανθρώπους του τον εκύκλωσαν εις τηνΔίρχαν και τον εσκότωσαν. Μας έφεραν τα παιδιά γράμματα από την Κων/πολιν από τας οικογενείας μας. Μανθάνομεν ότι εκεί πέθαναν πολλοί πατριώται, ενώ οι δικοί μας έφυγαν διά την Ελλάδα. Και τέλος είπαν ότι ο Αλάϊ κουμαντανή Τραπεζούντος είπε προς τον εξ Ούζης Ριζά βέην ότι επί τέλους βαρεθήκαμε αυτούς τους αντάρτας της Σάντας και ότι θα ήτο πολύ καλόν, αν είχαν κανένα, να τους φυγαδεύση, οπότε θα γλίτωναν και αυτοί και εμείς. Δι’ αυτό λοιπόν ο Ριζά βέης θέλει να μας ιδή, να συνεννοηθή μαζί μας· και ειδοποιεί να πάμε εις το Ματέν της Κρώμνης, όπου κοντά είναι το παρχάρι του και να μας ιδή.
29. Πήγαμε εις το λημέρι Ουζούν σιρτ.
Κωνσταντίνος Κουρτίδης
Σημείωση Σύνταξης : Οφείλουμε να επισημάνουμε ορισμένες γλωσσικές ατέλειες,γιατί παρουσιάζει μια σύνταξη ιδιότυπη, σύμφωνη με τη γλωσσική του κατάρτιση. Προσπαθήσαμε να μην κάνουμε επεμβάσεις στο αρχικό κείμενο , αφού πρόκειται για ένα είδος απομνημονευμάτων, τα οποία δεν μεταβάλλονται "επ' ουδενί λόγω"εντούτοις για την ομαλοποίηση του κειμένου , προβήκαμε στις απαραίτητες διορθώσεις, εκείνες που θεωρήσαμε αναγκαίες.
2. Εις το μέρος Σατές εκοιμήθημεν έως το μεσημέρι και αργότερα ξεκινήσαμε, διότι πια ήμασταν στο βουνό και φθάσαμε στο σπίτι του Αλή, όπου εμάθαμε ότι διεδόθη ότι οι Σανταίοι έφυγαν εις την Ρωσίαν και ότι ο μουδούρης Γιαγμούρ τερέ καθημερινώς καταβαίνει στην Σάντα με ζανταρμάδες και άλλους Τούρκους.
3. Φθάσαμε εις το Χαντιάρ, πήραμε άλευρα από τα αμπάρια μας και ζυμώσαμε.
7. Πήγαν μερικοί στον μύλον να αλέσουν, διά να έχωμε έτοιμον αλεύρι. Ελθόντες όμως λέγουν ότι είδαν πολλούς Τούρκους από τα γύρω χωριά να κουβαλούν σανίδια και διάφορα άλλα πράγματα.
9.Το πρωί εφθάσαμεν εις το γεφύρι Πιστοφάντων και Κεραμειδαριό Πηλείδη και στήσαμε ενέδραν. Ύστερα από λίγο βλέπομε να κατέρχονται από το δάσος πολλοί, διά να πάνε στα χωριά τους. Αμέσως τους παίρνομε στην ενέδραν μέσα και αρχινάμε να πυροβολούμε και σκοτώνονται δέκα τέσσαρες, ενώ πριν από αυτούς είχαμε αιχμαλωτίσει και τρεις άνδρας και μίαν γυναίκα. Φεύγοντας από εκεί οι μισοί πήγαμε από το Ζουρνατσιάντων και συνελάβαμε μέσα στο χωριό δέκα ακόμη άνδρας και γυναίκας. Εν τω μεταξύ οι άλλοι εις το Παϊράμ εσκότωσαν τους τρεις άνδρας και μόνον την γυναίκα άφησαν να φύγη. Κατεβάσαμε και τους άλλους εις το γεφύρι Τερζάντων, όπου μας περίμεναν οι άλλοι και, επειδή οι δέκα ήσαν σχεδόν όλοι γέροι και παιδιά εκτός των γυναικών, τους αφήσαμε με την υπόσχεσιν να μην πατήσουν ξανά στα σύνορα της Σάντας.
10. Πήγαν τρεις εις το Ισχάν, στο σπίτι του Αλή.
11. Ήλθαν και μας είπαν ότι τον Αλήν, συνέλαβαν οι ζανταρμάδες και τον κατέβασαν εις τα Σούρμενα. Ήλθε μαζί τους και ο πατήρ και ο αδελφός του Σαλίχ, όστις ήτο μαζί με τον Αλή Οσμάν και έμενε μαζί μας από τα Σούρμενα, χωρίον Βουνίζ, όθεν κατήγετο, και κουνιάδος του Αλή Οσμάν.
14. Ήλθαν εκ των Σουρμένων οι μείναντες εκεί. Εστείλαμε όμως πάλιν μερικούς εις το Ισχάν, διά να μάθωμε νέα από τον Αλήν.
15.Ήλθαν και είπαν ότι ο Αλής κρατείται στην φυλακήν κατόπιν προδοσίας και ανακρίνεται. Κατά το βράδυ ο Ευκλείδης και έξι παιδιά έφυγαν διά την Ούζην. Εις το Σισλή καχιάν την νύκτα είδαν φωτιά εις το παρακάτω σπήλαιον και κατέβησαν εκεί να ζητήσουν λίγον καπνόν, διότι δεν είχαν. Έστειλαν προς αυτούς τον Σαλίχ, διά να μην τον γνωρίσουν και να πάρη καπνόν. Μόλις όμως πήγε κοντά τους, είδε και δύο ωπλισμένους μαζί των και εζήτησε να παραδώσουν και τα όπλα. Αλλά αυτοί, νομίσαντες ότι είναι μόνος, ετοιμάσθησαν στα όπλα. Τότε επυροβόλησαν οι δικοί μας και εσκότωσαν τον ένα, οι δε άλλοι παρεδόθησαν. Ήσαν εκ Σαμάρουξας και πήγαιναν διά τα παρχάρια τους. Τους πήραν όσα πράγματα μας ήσαν χρήσιμα· και οι μεν τρεις τα έφεραν με τα δύο όπλα εις το λημέρι, οι δε άλλοι τρεις πήγαν διά την Ούζην.
16. Το πρωί εκόψαμε τον δρόμον εις το Κιμισλή, αλλά μακρόθεν μας είδαν οι διαβάται και γύρισαν πίσω.
17. Επειδή μάθαμε ότι ετελείωσε το ψωμί στο σπίτι του Αλή και δεν είχαν σιτάρι ούτε και καλαμπόκι και ο ίδιος ήταν φυλακή, το βράδυ τέσσαρες πέντε φορτωθήκαμε σιτάρι και καλαμπόκι και πήγαμε στο σπίτι του. Την επομένην έφθασε και ο Αλής αφού τον άφησαν ελεύθερον και μας είπε ότι η κυβέρνησις έμαθε ότι θα φύγωμεν διά την Ρωσίαν· δι’ αυτό και στρατός φυλάγει εις τα Σούρμενα, τον Όφιν και το Ρίζαιον και τρία κυβερνητικά μοτέρ γυρίζουν στην θάλασσαν και επιθεωρούν όλα τα μοτέρ και τις βάρκες ακόμη, διά να μας συλλάβουν.
 |
| Γεφύρ' σον Γιάμπολη |
22.Ήλθεν ο Αλής με τον γαμβρόν του μαζί, τον Αχμέτ Τσιβελέκ, όστις μας έφερε επιστολάς εκ Τραπεζούντος καν άλλας ειδήσεις. Εμείναμε μαζί του σύμφωνοι, όταν έρχωνται πολλοί διαβάται εις το Ισχάν, διά να πάνε στα παρχάρια τους, να ρίχνη δύο τουφεκιές, ώστε εμείς να κόψωμε τον δρόμον από το Καρά κοτύλ.
25. Σύνθημα δεν εδόθη, αλλά στενοχωρηθέντες το βράδυ ανέβημεν εις το Κιλκενλούκ και
26. εκόψαμε τον δρόμον του Καρά κοτύλ. Πήραμε αρκετά τρόφιμα και ένα βόδι. Μία γυναίκα φορούσε στο στήθος της ένα χρυσοκέντητο στηθούρι «σπαλέρι» και την αναγκάσαμε να το βγάλη και κοντά σε όλους το ξεσχίσαμε, διότι ήτο λάφυρον από τη Σάντα. Οι Τουρκάλες δεν είχαν παρόμοια.
27. Πήγαμε στο λημέρι μας, όπου είχαν φθάσει χθες βράδυ οι τρεις που πήγαν εις την Ούζην. Αυτοί κατέβησαν κάτω εις το Γεμοράδι, το Τερέπασιν και την Κιούσεναν και από την Σκάφιαν έφθασαν εις το Τσαμπούρ, όπου ήτο ο μολάς Ουζλή ογλού και όστις εφύλαγε κάποιον Αρμένιον Μωϋσές Γιμούκογλου. Έμειναν εκεί τέσσαρες ημέρας και τους φιλοξενούσε ο μολάς, ο οποίος κατόπιν με οκτώ οπλισμένους τους έφερε μέχρι το Τσιαουλή και τους έστειλε, ειπών εις αυτούς ότι «μετά δέκα ημέρας ελάτε όλοι σας και κατόπιν κι εμείς πάμε μαζί σας απάνω». Δέον να σημειωθή εδώ ότι ο μολάς αυτός όλην αυτήν την περιποίησιν δεν την έκανε με καλόν σκοπόν, παρά να μας παρασύρη εκεί κάτω στο χωριό του προς εξόντωσίν μας, ως είχαμε πληροφορηθή αργότερον.
 |
| Χαμελέτε σον Γιαμπολη |
Διότι και εις τον Δαμ. Τσιρίπ έκανε τον φίλον και αργότερα εμάθαμε ότι αυτός με τους ανθρώπους του τον εκύκλωσαν εις τηνΔίρχαν και τον εσκότωσαν. Μας έφεραν τα παιδιά γράμματα από την Κων/πολιν από τας οικογενείας μας. Μανθάνομεν ότι εκεί πέθαναν πολλοί πατριώται, ενώ οι δικοί μας έφυγαν διά την Ελλάδα. Και τέλος είπαν ότι ο Αλάϊ κουμαντανή Τραπεζούντος είπε προς τον εξ Ούζης Ριζά βέην ότι επί τέλους βαρεθήκαμε αυτούς τους αντάρτας της Σάντας και ότι θα ήτο πολύ καλόν, αν είχαν κανένα, να τους φυγαδεύση, οπότε θα γλίτωναν και αυτοί και εμείς. Δι’ αυτό λοιπόν ο Ριζά βέης θέλει να μας ιδή, να συνεννοηθή μαζί μας· και ειδοποιεί να πάμε εις το Ματέν της Κρώμνης, όπου κοντά είναι το παρχάρι του και να μας ιδή.
29. Πήγαμε εις το λημέρι Ουζούν σιρτ.
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ ΤΗΣ ΣΑΝΤΑΣ (1916-1924)
(Αδελφός του μετέπειτα γενικού αρχηγού των ανταρτών Ευκλείδη Κουρτίδη)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου