ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΗ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ

Στις περιοχές που βρέχονται από τη Μαύρη Θάλασσα ζουν σήμερα αρκετοί Έλ­ληνες. Στην περιοχή της Γεωργίας, νοτιοδυτικά από την Τιφλίδα, βρίσκεται η ορεινή περιοχή Τσάλκα, όπου σε ένα σύνολο 50.000 περίπου κατοίκων, το 65% περίπου είναι Έλληνες που κατάγονται από τα βορειοανατολικά βιλαέτια της κάποτε οθωμα­νικής αυτοκρατορίας.

Χωρίς να σταθώ λεπτομερειακά στις ιστορικές τύχες των Ελληνοποντίων της Τσάλκας, θεωρώ πως ορισμένες στιγμές της ιστορίας τους είναι άξιες λόγου. Αυ­τές οι στιγμές είναι διδακτικές, για να μην πω δραματικές, τόσο από την άποψη της ιστορικής σκέψης, μαζί και της ιστορικής μνήμης, όσο και από την άποψη της κατανόησης μερικών προβλημάτων της θεωρίας των εθνών και της πρακτικής των διεθνών, διεθνικών σχέσεων, κατανόησης μάλιστα όχι μόνον από τη σκοπιά των πολύ παλιών χρόνων, αλλά ιδιαίτερα στις μέρες μας, όταν η διαφύλαξη της ειρήνης σε όλο τον κόσμο, η διευθέτηση των αμοιβαίων σχέσεων μεταξύ εθνών και κρατών, η υπεράσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των λαών προωθήθηκαν στο πρώτο πλάνο της ζωής της ανθρωπότητας.

Δεν θα είναι καθόλου υπερβολή αν πω ότι στην οθωμανική αυτοκρατορία, οι πρόγονοι των Ελλήνων της Τσάλκας, που στερούνταν από κάθε δικαίωμα, οδηγήθηκαν σε κατάσταση σχεδόν πλήρους ξεκληρίσματος και αθλιότητας. Ο κάποτε υπε­ρήφανος για τη μόρφωση και τον πολιτισμό του λαός περιέπεσε στην αγριότητα και ολοκληρωτική αγραμματοσύνη, με την εξαίρεση μόνον ίσως των ιερωμένων.

Εκτός από τους συνηθισμένους φόρους, οι Έλληνες ήταν αναγκασμένοι να πλη­ρώσουν φόρο πίστης και γλώσσας, δηλαδή να εξαγοράζουν το δικαίωμα να ασπάζονται την ορθοδοξία και να μιλάνε τη μητρική τους, τη ρωμέικη, δηλαδή την ποντι­ακή, ελληνική γλώσσα. Αλλά με την πάροδο του χρόνου, οι Οθωμανοί σωβινιστές αφομοιωτές έπαψαν να αρκούνται σε αυτή την κατάσταση των πραγμάτων.

Στη θέση των οικονομικών μέσων πίεσης στους Έλληνες, άρχισαν να εφαρμό­ζουν, με σκοπό τον εκτουρκισμό τους, πιο αποτελεσματικά, κατά την κρίση τους,μέτρα αφομοίωσης, δηλαδή τη βία, την απαγόρευση στους Έλληνες να δημιουργούν στη μητρική τους γλώσσα, μέτρα που έθιγαν ακόμη και τη θεία λειτουργία - π. χ. η ορθόδοξη θέση για τον έναν Θεό σε τρεις υποστάσεις, επιβαλλόταν να προφέρεται στα τουρκικά «ουτς σουφατά μπιρ Αλάχ». Η παράβαση αυτής της απαγόρευσης συ­νεπαγόταν την αφαίρεση της γλώσσας στην κυριολεξία. Όλες αυτές οι απαγορεύσεις ηταν ιδιαίτερα βαριές για τις γυναίκες, οι οποίες δυσκολεύονταν να υιοθετήσουν την τουρκική γλώσσα και εξακολουθούσαν να μιλάνε στο περιβάλλον τους, ιδιαίτερα με τα παιδιά τους, στην ελληνική γλώσσα.

Αλλά ούτε και αυτό το σκληρό και απάνθρωπο μέτρο έδωσε τα αποτελέσματα που περίμεναν. Τότε οι Οθωμανοί τουρκοσωβινιστές επέλεξαν μια πιο «εύκαμπτη» πολιτική απέναντι στους Έλληνες. Πρότειναν στους τελευταίους να διαλέξουν ένα από τα δύο: Να δώσουν στους Τούρκους είτε την πίστη είτε τη γλώσσα τους - τουρ­κικά βέριν για ντινί, για ντιλί - ικισιντιάν μπιρισινί. Αφού ζούσαν στην οθωμανική επικράτεια, πολλοί από τους προγόνους των Ελλήνων της Τσάλκας κράτησαν την   ορθόδοξη πίστη τους, αλλά «έδωσαν τη γλώσσα τους» στους μουσουλμάνους Τούρκους. Έτσι, καθώς ζούσαν ακόμη στην οθωμανική αυτοκρατορία, πολλοί Έλληνες έχασαν τη γλώσσα τους και έγιναν τουρκόφωνοι.
Γιαυτό, από τις περίπου 33.000 των Ελλήνων της Τσάλκας, μόνον κάπου δύο με τρεις χιλιάδες μιλούν την ποντιακή διάλεκτο της ελληνικής γλώσσας, ειδικότερα όσοι κατάγονται από την περιοχή Σάντας, των οποίων οι πρόγονοι, που ζούσαν σε αυτήν την ορεινή περιοχή της οθωμανικής αυτοκρατορίας, δεν υποτάχθηκαν στους Τούρκους.

Θεοχάρης Κεσίδης

Απο την εισήγηση του στο Β' Παγκόσμιο Συνέδριο Ποντιακού Ελληνισμού

Θεσσαλονίκη 31 Ιούλη- 7 Αυγούστου 1988