Μαρτυρίες ξένων

Οι θηριωδίες και τα αποτρόπαια εγκλήματα των Νεοτούρκων αποτυπώθηκαν και στις εκθέσεις πολλών ξένων παρατηρητών, που βρέθηκαν εκείνο το διάστημα στην Τουρκία. Ο Αμερικανός ταγματάρχης Γόουελ, που ήταν επικεφαλής της Αμερικανικής Επιτροπής Βοήθειας της Ανατολής, έγραψε στην έκθεσή του:

«...Από τις 30.000 Ελλήνων του Πόντου που προορίζονταν για το Χαρπούτ, έφθασαν μόνο 5.000. Οι υπόλοιποι 25.000 δολοφονήθηκαν ή πέθαναν καθ’ οδόν. Ανατολικά του Χαρπούτ είδα πτώματα κατά μήκος των δρόμων να είναι βορά των σκύλων και των λύκων, διότι οι Τούρκοι απαγορεύουν την ταφή τους... όλοι οι δημόσιοι δρόμοι είναι εγκατεσπαρμένοι με πτώματα Ελλήνων, πάνω από τα οποία πετούν σμήνη ορνέων...».
Μια άλλη αξιόλογη μαρτυρία είναι αυτής της Αμερικανίδας Έθελ Τόμπσον, η οποία σε περιοδεία που έκανε στην Τουρκία έζησε από κοντά τους εξοντωτικούς διωγμούς των Ποντίων. Εξιστορώντας τις τραγικές της αναμνήσεις η Τόμπσον αναφέρει:
«...Είδα ανθρώπους να εκλιπαρούν το θάνατό τους για να τερματίσουν τα πρωτοφανή μαρτύρια της ζωής τους... Το ταξίδι μας ήταν μια ζωντανή παρέλαση εικόνων από την κόλαση. Στο δρόμο συναντούμε ομίλους γερόντων, γυναικών και παιδιών που πορεύονται τον ατέλειωτο δρόμο του μαρτυρίου».