Η ανύπαρκτη βοήθεια από την Ελλάδα και η στάση των ελλαδιτών ως προς την εξέγερση του ποντιακού ελληνισμού

Ελ. Βενιζέλος

Ο Βενιζέλος τάχθηκε ανεπιφύλακτα και μάλιστα πολύ σωστά, με το μέρος των συμμάχων της Αντάντ, ενώ ο βασιλιάς Κωνσταντίνος συνέπλεε με τον Κάιζερ της Γερμανίας, του οποίου ήταν γαμπρός επ’ αδελφή δηλ. της βασίλισσας Σοφίας. 
Ο Βενιζέλος που βοηθήθηκε από τους συμμάχους με το κίνημα του 1916, σχημάτισε στη Θεσσαλονίκη κυβέρνηση. Έτσι, ο μεν Κωνσταντίνος εγκατέλειψε το θρόνο και έφυγε από την Ελλάδα, ενώ ο γιος του Αλέξανδρος δήλωσε ότι τάσσεται με το μέρος των συμμάχων της Αντάντ.
Στις 2 Μαΐου 1919 ο ελληνικός στρατός αποβιβάζεται με έγκριση των συμμάχων στη Σμύρνη, και σε άλλες περιοχές της Μ. Ασίας* . Για πρώτη φορά, σε εδάφη της οθωμανικής αυτοκρατορίας πατούν το πόδι τους αλλοεθνή στρατεύματα και μάλιστα ελληνικά, σε εδάφη όπου ζουν από την αρχαιότητα ακόμα πάνω από 5.000.000 Έλληνες.
Οι εκλογές που προκήρυξε ο Βενιζέλος το 1920 υπήρξαν μοιραίες και αποφασιστικές για την πορεία των ελληνικών πραγμάτων. Βέβαια, η ουδέτερη στάση των ελλαδιτών ως προς την εξέγερση του ελληνικού πληθυσμού στον Πόντο δεν είναι η πρώτη. Το ίδιο έγινε στη βόρειο Ήπειρο, αλλά και σε άλλες περιοχές εκτός της ελληνικής επικράτειας. Επικρατούσε ασφαλώς το δόγμα πως Έλληνες είναι μόνο όσοι διαβιούν μέσα στα όρια της ελληνικής επικρατείας, ενώ οι εξεγέρσεις εκτός των ορίων της Ελλάδος, αποτελούν πρόβλημα που αφορά τους εξεγερμένους και τις κυβερνήσεις των χωρών κατοχής, των περιοχών που ζητούν την ανεξαρτησία τους.
Από τα υπάρχοντα ιστορικά αρχεία και έγγραφα, αλλά και από όσα μας αναφέρει ο ίδιος ο Καραΐσκος στην έκθεσή του , δε φαίνεται να υπήρχε βοήθεια προς τα ανταρτικά σώματα εκ μέρους της Ελλάδας, όπως λ.χ. έγινε με το μακεδονικό αγώνα. 
Δε στάλθηκαν από την Ελλάδα στον Πόντο, ούτε ένας Παύλος Μελάς, ούτε ένας ναύαρχος Κακουλίδης, ούτε ένας Νεόκοσμος Γρηγοριάδης, ούτε Κρήτες, ούτε Κύπριοι, ούτε άλλοι αγωνιστές, αλλά ούτε και ένα κιβώτιο πυρομαχικών ούτε και ένα μυστικό κονδύλιο χρηματικής ενίσχυσης. 
Ασφαλώς οι συνθήκες για την επανάσταση του 1821 διαμορφώθηκαν μετά από πολλές διακυμάνσεις διάφορων γεγονότων.
Στη διάρκεια του πρώτου ρωσοτουρκικού πολέμου της Αικατερίνης (1768-1774), ο ρωσικός στόλος με τον Αλέξη Ορλώφ εισχωρούσε στη Μεσόγειο και ξεσήκωνε τα νησιά του Αιγαίου, ενώ καθώς πλησίαζε μια μικρή μοίρα με το Θεόδωρο Ορλώφ κι ένα ολιγάριθμο άγημα, οι πρόκριτοι κι οι αρχιερείς ξεσήκωναν την Πελοπόννησο (1769). Παρά τις επιτυχίες και την καταστροφή του τουρκικού στόλου στον κόλπο του Τσεσμέ κοντά στη Σμύρνη, η εξέγερση της Πελοποννήσου καταπνίγηκε.

Επιθεώρηση Αρχιστρατήγου Χατζηανέστη στη Μικρά Ασία

Οι άτακτες αλβανικές συμμορίες (1770) ρήμαξαν για εννιά χρόνια τη χώρα. Στη διάρκεια του δευτέρου ρωσοτουρκικού πολέμου (1788-1792), η ελληνική παροικία της Τεργέστης κι οι πλούσιοι έμποροι του εξωτερικού εξόπλισαν ένα στολίσκο, ο οποίος, ενισχυμένος από τα νησιωτικά πλοία κι επανδρωμένος με Έλληνες κάτω από τις διαταγές του Λάμπρου Κατσώνη, που υπηρετούσε τότε στο ρωσικό στρατό, παρενόχλησε τον τουρκικό στόλο σ’ όλο τον πόλεμο, ενώ συγχρόνως οι κλέφτες κι οι αρματολοί της ενδοχώρας εξεγείρονταν ξανά.
Ύστερα, οι Έλληνες εθελοντές που πλαισίωναν τους στρατούς των χωρών της Ευρώπης υπολογίζονται σε πολλές χιλιάδες, σημαντικός βέβαια αριθμός που είχε ασκηθεί καλά στην τέχνη του πολέμου στους ναπολεόντειους πολέμους, στα στρατιωτικά σώματα τα δημιουργημένα από τους Γάλους και τους Άγγλους στα νησιά του Ιονίου, αλλά και στη σχολή του Αλή πασά.
 Αλλά και ο ελαφρός και γρήγορος στόλος των νησιών, εξοπλισμένος κατά των πειρατών κι έχοντας υπηρετήσει στους πολέμους της Ρωσίας, της Γαλλίας και της Αγγλίας, μπορούσε τώρα άφοβα να αντιμετωπίσει τον τουρκικό στόλο, που θ’ απόμενε χωρίς έμπειρα πληρώματα μετά την αποχώρηση των Ελλήνων “γαλιοντζήδων”.
Η ιστορία για τους αγώνες του ποντιακού ελληνισμού δεν ερευνήθηκε, δεν έγινε γνωστή, σε όλους τους Έλληνες. Μάλιστα χάριν της λεγόμενης “ελληνοτουρκικής φιλίας”, κλείστηκε στο σκοτάδι. Ο έφεδρος υπολοχαγός Χρυσόστομος Καραΐσκος, Πόντιος από την Οινόη του Πόντου, έφτασε στον Πόντο απεσταλμένος της επιτροπής Ποντίων των Αθηνών, ενώ η ελληνική κυβέρνηση κρατούσε σε αδράνεια τα τάγματα των Ποντίων εθελοντών που είχαν ετοιμαστεί στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη .
Στην Ελλάδα, την εποχή που διαδραματίζονταν τα φοβερά γεγονότα στον Πόντο και την Ιωνία, ζούσαν 475.000 περίπου Τούρκοι μουσουλμάνοι, οι οποίοι έφυγαν με τη συνθήκη της Λωζάνης του 1923 “περί ανταλλαγής των πληθυσμών”, ενώ 120.000 περίπου μουσουλμάνοι παρέμειναν στη Θράκη. Δηλαδή ένα σύνολο μισού περίπου εκατομμυρίου πληθυσμού που με βάση τη συνθήκη της Λωζάνης διεκδικούνταν από την Τουρκία και βρίσκονταν στα χέρια των Ελλήνων. Και όμως, το ελληνικό κράτος φέρθηκε στους πληθυσμούς αυτούς με τον πιο πολιτισμένο τρόπο, σε αντίθεση με ότι έκαμε για τους ελληνικούς πληθυσμούς η τουρκική ηγεσία.
Ιδιαίτερα μάλιστα, μετά την ολοκληρωτική επικράτηση της κεμαλικής επανάστασης δηλ. των “γόνγορα” (κοινοβουλευτικών) κατά των “σεραγάτ” (αυτοκρατορικών), τον Οκτώβριο του 1920, οι σύμμαχοι της Ελλάδος Άγγλοι, Γάλλοι και Αμερικανοί, αποκατέστησαν επαφή με την κεμαλική διοίκηση, αναγνωρίζοντας με τον τρόπο αυτό το υφιστάμενο ήδη STATUS QUO. Έτσι, οι Αγγλοι απέσυραν το στράτευμά τους από την Μερζιφούντα και το μετέφεραν με τον οπλισμό του στη Σαμψούντα .

Ένα έτος αργότερα, υπογράφεται το γαλλοτουρκικό σύμφωνο της Άγκυρας (30 Οκτωβρίου 1921). Ακολουθούν τα ταξίδια των Γούναρη - Μπαλτατζή στο Παρίσι και το Λονδίνο και τέλος, η συνδιάσκεψη του Παρισιού (Μάρτιος - Απρίλιος 1922). Γίνεται, το 1922, η μεγάλη επίθεση του Κεμάλ, ενώ ακολουθεί και η καταστροφή της Σμύρνης και η υπογραφή της ανακωχής των, Μουδανιών στις 11 Οκτωβρίου 1922. Η αυλαία της μικρασιατικής και ποντιακής τραγωδίας κλείνει με τη συνθήκη Ειρήνης της 24 Ιουλίου 1924. Κοντά όμως στα δραματικά αυτά γεγονότα σε βάρος του ελληνισμού, διαφαίνεται στον ορίζοντα και άλλη μια απόπειρα δημιουργίας τουρκορθόδοξης εκκλησίας, που είχε ως αφετηρία μέχρι ένα σημείο τον ακρωτηριασμό και αφανισμό του ορθόδοξου ελληνισμού.
 Ήταν μια επινόηση του Μουσταφά Κεμάλ πασά, οποίος παράλληλα με τις πολιτικές και ρατσιστικές διώξεις, έδειξε δείγματα μιας άλλης μορφής γενοκτονίας, που έκαμε την εμφάνισή της στην κοσμοθεωρία του τουρκισμού, τουρανισμού. Κι αυτή η επινόηση δεν ήταν τίποτα άλλο παρά η απόπειρα ίδρυσης τουρκορθόδοξου κινήματος, για τη συγκρότηση τουρκορθόδοξης αυτοκέφαλης εκκλησίας στην ανατολή και μάλιστα με σκοπό την επισκίαση αυτού του ίδιου του οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως. Βέβαια, η προσπάθεια αυτή απέτυχε, όμως ως ένα σημείο δημιούργησε προβλήματα στο ορθόδοξο πλήρωμα της ανατολής , με αποτέλεσμα χιλιάδες και εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες να χάσουν τον προσανατολισμό τους και έτσι έμειναν στις εστίες τους ως Τούρκοι και όχι οι Έλληνες.

Αχιλλέας Στ. Ανθεμίδης
(Διδ. Νομικής Πανεπιστημίου Gottingen)


*Σ.Σ. Την ίδια εποχή φτάνει και ο Μουσταφά Κεμάλ στην Αμισό του Πόντου.