Την ελληνοτουρκική ή την τουρκοελληνική φιλία πολλοί την εύχονται, την προσδοκούν, πολλοί μιλούν γι’ αυτήν. Αρχηγοί κρατών, μικρών ή μεγάλων, κυβερνήσεις δικτατορικές ή εκλεγμένες, δημοκρατικά, πολιτικοί, διανοούμενοι, καλλιτέχνες του θεάτρου ή της μουσικής.
Ο Γιώργος Παπανδρέου, τον πρώτο ξένο ηγέτη που συνάντησε ως νεοεκλεγείς πρωθυπουργός, αμέσως μετά τις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου 2009, ήταν ο Τούρκος ομόλογός του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Στην Ελλάδα — πράγμα παράξενο! — είναι το θέμα όπου συγκλίνουν και ταυτίζονται προσωπικότητες και στρατηγικές, από τη Δεξιά έως την Αριστερά. Στο αφηρημένο, στο μεταφυσικό, στον λαϊκισμό καταφεύγουν πάντοτε, όχι μόνον όσοι δεν καταλαβαίνουν, αλλά ειδικά εκείνοι που κινούνται μέσα σε μια λογική κρατών, κυβερνήσεων, ακόμη και των κομμάτων και των αντίστοιχων στρατηγικών τους. Αυτοί ενδιαφέρονται περισσότερο για τα γεωστρατηγικά, γεωπολιτικά τους συμφέροντα παρά για τα πραγματικά συμφέροντα των λαών. Έτσι, στην πραγματικότητα, η φιλία των κρατών και των κυβερνήσεων, που αυτοί προτείνουν, δεν είναι αληθινή, δεν έχει διάρκεια. Σπάει τη στιγμή που τα συμφέροντα τούς επιβάλλουν αλλαγή κατεύθυνσης.
Τους Πόντιους ενδιαφέρει μια ειλικρινής, σταθερή, καθολική φιλία, που θα περιλαμβάνει όλους τους λαούς της περιοχής, μια αιώνια φιλία, όπως πρέπει να είναι η φιλία και η αλληλεγγύη ανάμεσα στους λαούς.
Έχει σημασία να βρεθεί ποιο είναι το βάθος, η ουσία των προβλημάτων. Ποιες είναι οι πραγματικές, υπαρκτές βάσεις, στις οποίες μπορεί να οικοδομηθεί μια ειλικρινής φιλία όλων των λαών της περιοχής;
Η ιστορία των ελληνοτουρκικών σχέσεων
Οι σχέσεις ανάμεσα στους δύο εθνικούς κοινωνικούς σχηματισμούς — γιατί περί αυτού πρόκειται — χρονολογούνται εδώ και ορισμένους αιώνες πριν. Αλλά όλη αυτήν την ιστορία και οι δύο λαοί, ο τουρκικός και ο ελληνικός, τη ζουν με έναν αλλοτριωμένο ή παρακμιακό τρόπο. Ο ελληνικός λαός τη ζει με τη μορφή της «ψεύτικης συνείδησης», διαμέσου της άγνοιας της ιστορίας του, ο δε γειτονικός λαός διαμέσου μιας από τις περισσότερο βάναυσες οργουελικές* παραχαράξεις της ιστορίας που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα. Περίπου όπως ζούσε μέχρι πριν από μερικά χρόνια την ιστορία της η λευκή ρατσιστική ανασφαλής μειοψηφία της Νότιας Αφρικής ή και χειρότερα.
Ως απαύγασμα αυτής της «κοινής ιστορίας» αιώνων, στον ελληνικό λαό παραμένει η βαθιά αίσθηση και πεποίθηση ότι ο γειτονικός σχηματισμός αποτέλεσε ένα από τα κυρίαρχα «κακά» που καθόρισαν τις διαδικασίες του δύσκολου — επώδυνου εθνικού ιστορικού συλλογικού γίγνεσθαι της Ελλάδας. Εκείνη η αίσθηση με τις διάφορες εκδηλώσεις της, που αν ο Λένιν την εντοπίζει με την έννοια του καταπιεζόμενου έθνους, ένας Έλληνας ποιητής την ονόμασε «καημό της Ρωμιοσύνης».
Μια ιστορία ανάμεσα στους δύο ιστορικούς σχηματισμούς, που αν αρχίζει με την «φεουδαλική αντεπίθεση που στους Έλληνες παίρνει το άγριο πρόσωπο της οθωμανικήςκατάκτησηςκαι πισωδρομεί την πρωτοαστική ανάπτυξη», συνεχίζεται με τους «εγκλωβισμούς» και τις «παραμορφώσεις» του περάσματος από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό, κατά τους επόμενους αιώνες, τη γενοκτονία των Ποντίων και τελικά καταλήγει στον βαρλίκ βεργκιζί (varlik vergisi), τον κεφαλικό φόρο, στα σχέδια για την κατάληψη των νησιών του Αιγαίου, όταν η «Ρωμιοσύνη» έδινε εκατόμβες θυμάτων στην πάλη ενάντια στον ναζισμό και τη χρηματοδότηση της «ειρηνικής εισβολής» στην Κύπρο από μια από τις περισσότερο αντιπροσωπευτικές εκφράσεις του υπαρκτού τουρκικού εργατικού κινήματος, τη DISK.
Ανειλικρινείς οι προσπάθειες από την πλευρά των κρατών
Περίοδοι, σημάδια, γεγονότα της ιστορίας, τα οποία μια ειλικρινής προσπάθεια οικοδόμησης σταθερής φιλίας ανάμεσα στους λαούς δεν πρέπει να τα αποκρύπτει, να τα αποσιωπά, αλλά να τα αναδεικνύει, να τα μεταβάλλει σε στιγμές, διαδικασίες αυτογνωσίας, αλληλογνωριμίας, γέννησης, ωρίμανσης αυτής της φιλίας.
Αντίθετα, η ιστορία της ονομαζόμενης «ελληνοτουρκικής φιλίας», η οποία πάντοτε εξελίχτηκε στο εσωτερικό της σκέψης, της λογικής και των σκοπιμοτήτων των κρατών, έχει ζωή ορισμένων δεκαετιών.
Το σύμφωνο ελληνοτουρκικής φιλίας του 1930**
Αφετηρία είχε το περίφημο σύμφωνο φιλίας Βενιζέλου — Κεμάλ (πατέρα των Τούρκων), το οποίο — αν για την Ελλάδα, ως συνέχεια της Συνθήκης της Λωζάννης, σήμαινε παραγραφή, λήθη μεγάλου μέρους της ελληνικής ιστορίας, αδικημάτων σε βάρος του ελληνικού λαού και νέα αρχή σχέσεων τουρκικής επιτήρησης — σήμαινε, ταυτόχρονα, ελεύθερο πεδίο δράσης, χωρίς ελληνικές παρενοχλήσεις από τα δυτικά για τον τουρκικό ρατσιστικό στρατό στο Κουρδιστάν.
Πράγματι, ορισμένα χρόνια μετά το σύμφωνο, η εξέγερση του κουρδικού λαού για την ελευθερία του καταπνιγόταν με μια πολιτική γενοκτονίας στην πόλη Ντέρσιμ του Κουρδιστάν. Ήταν τόσο βάρβαρη η σφαγή, ώστε η τουρκική ρατσιστική αποικιοκρατία άλλαξε από τότε το όνομα αυτής της πόλης. Έτσι σήμερα τη συναντά κανείς στους πολιτικούς γεωγραφικούς χάρτες με το όνομα Τούντζελι ή ως συνοικία της Σμύρνης με το ίδιο όνομα. Έτσι σχηματίστηκαν οι πόλεις στην Ανατολική Μεσόγειο, Τούντζελι, Νέα Σμύρνη, προσφυγικός συνοικισμός Κερύνεια, Μόρφου, Γιαλούσα κ. τ. λ.
Η λυκοφιλία και συμμαχία μέσα στο ΝΑΤΟ
Μια άλλη εκδοχή αυτής της φιλίας των κρατών ήταν η από το 1952 καθιερωμένη αλλά όχι φανερά δηλωμένη «ελληνοτουρκική φιλία στα πλαίσια του ΝΑΤΟ», που σήμαινε ταυτόχρονα αποδοχή του νατοϊκού δόγματος της «ακεραιότητας του τουρκικού αποικιοκρατικού κράτους», το οποίο αποτελεί συνέχεια του αποικιακού δόγματος της «ακεραιότητας της οθωμανικής αυτοκρατορίας» και το οποίο δέσμευε και δεσμεύει την πολιτική του εξαρτημένου ελληνικού κράτους σε σχέση με την Τουρκία.
Μιχάλη Χαραλαμπίδη
Συγγραφέα-οικονομολόγου-κοινωνιολόγου
* σ. σ. Ο Άγγλος συγγραφέας Τζωρτζ Όργουελ (1903-1950) περιγράφει με σατιρικό τρόπο και μέσα από μια εφιαλτική μελλοντολογική ιστορία τον πολιτικό ολοκληρωτισμό σε όλο τον κόσμο, κυρίως στο έργο του «Η φάρμα των ζώων» (έκδοση 1945).
** σ. σ. Το σύμφωνο ελληνοτουρκικής φιλίας υπογράφηκε στην Άγκυρα στις 29 Οκτωβρίου 1930 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Ισμέτ Ινονού, παρουσία του Τούρκου προέδρου Μουσταφά Κεμάλ.
Ο Γιώργος Παπανδρέου, τον πρώτο ξένο ηγέτη που συνάντησε ως νεοεκλεγείς πρωθυπουργός, αμέσως μετά τις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου 2009, ήταν ο Τούρκος ομόλογός του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
 |
| Βενιζέλος-Ισμέτ Ινονού |
Στην Ελλάδα — πράγμα παράξενο! — είναι το θέμα όπου συγκλίνουν και ταυτίζονται προσωπικότητες και στρατηγικές, από τη Δεξιά έως την Αριστερά. Στο αφηρημένο, στο μεταφυσικό, στον λαϊκισμό καταφεύγουν πάντοτε, όχι μόνον όσοι δεν καταλαβαίνουν, αλλά ειδικά εκείνοι που κινούνται μέσα σε μια λογική κρατών, κυβερνήσεων, ακόμη και των κομμάτων και των αντίστοιχων στρατηγικών τους. Αυτοί ενδιαφέρονται περισσότερο για τα γεωστρατηγικά, γεωπολιτικά τους συμφέροντα παρά για τα πραγματικά συμφέροντα των λαών. Έτσι, στην πραγματικότητα, η φιλία των κρατών και των κυβερνήσεων, που αυτοί προτείνουν, δεν είναι αληθινή, δεν έχει διάρκεια. Σπάει τη στιγμή που τα συμφέροντα τούς επιβάλλουν αλλαγή κατεύθυνσης.
Τους Πόντιους ενδιαφέρει μια ειλικρινής, σταθερή, καθολική φιλία, που θα περιλαμβάνει όλους τους λαούς της περιοχής, μια αιώνια φιλία, όπως πρέπει να είναι η φιλία και η αλληλεγγύη ανάμεσα στους λαούς.
Έχει σημασία να βρεθεί ποιο είναι το βάθος, η ουσία των προβλημάτων. Ποιες είναι οι πραγματικές, υπαρκτές βάσεις, στις οποίες μπορεί να οικοδομηθεί μια ειλικρινής φιλία όλων των λαών της περιοχής;
Η ιστορία των ελληνοτουρκικών σχέσεων
Οι σχέσεις ανάμεσα στους δύο εθνικούς κοινωνικούς σχηματισμούς — γιατί περί αυτού πρόκειται — χρονολογούνται εδώ και ορισμένους αιώνες πριν. Αλλά όλη αυτήν την ιστορία και οι δύο λαοί, ο τουρκικός και ο ελληνικός, τη ζουν με έναν αλλοτριωμένο ή παρακμιακό τρόπο. Ο ελληνικός λαός τη ζει με τη μορφή της «ψεύτικης συνείδησης», διαμέσου της άγνοιας της ιστορίας του, ο δε γειτονικός λαός διαμέσου μιας από τις περισσότερο βάναυσες οργουελικές* παραχαράξεις της ιστορίας που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα. Περίπου όπως ζούσε μέχρι πριν από μερικά χρόνια την ιστορία της η λευκή ρατσιστική ανασφαλής μειοψηφία της Νότιας Αφρικής ή και χειρότερα.
Ως απαύγασμα αυτής της «κοινής ιστορίας» αιώνων, στον ελληνικό λαό παραμένει η βαθιά αίσθηση και πεποίθηση ότι ο γειτονικός σχηματισμός αποτέλεσε ένα από τα κυρίαρχα «κακά» που καθόρισαν τις διαδικασίες του δύσκολου — επώδυνου εθνικού ιστορικού συλλογικού γίγνεσθαι της Ελλάδας. Εκείνη η αίσθηση με τις διάφορες εκδηλώσεις της, που αν ο Λένιν την εντοπίζει με την έννοια του καταπιεζόμενου έθνους, ένας Έλληνας ποιητής την ονόμασε «καημό της Ρωμιοσύνης».
Μια ιστορία ανάμεσα στους δύο ιστορικούς σχηματισμούς, που αν αρχίζει με την «φεουδαλική αντεπίθεση που στους Έλληνες παίρνει το άγριο πρόσωπο της οθωμανικήςκατάκτησηςκαι πισωδρομεί την πρωτοαστική ανάπτυξη», συνεχίζεται με τους «εγκλωβισμούς» και τις «παραμορφώσεις» του περάσματος από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό, κατά τους επόμενους αιώνες, τη γενοκτονία των Ποντίων και τελικά καταλήγει στον βαρλίκ βεργκιζί (varlik vergisi), τον κεφαλικό φόρο, στα σχέδια για την κατάληψη των νησιών του Αιγαίου, όταν η «Ρωμιοσύνη» έδινε εκατόμβες θυμάτων στην πάλη ενάντια στον ναζισμό και τη χρηματοδότηση της «ειρηνικής εισβολής» στην Κύπρο από μια από τις περισσότερο αντιπροσωπευτικές εκφράσεις του υπαρκτού τουρκικού εργατικού κινήματος, τη DISK.
Ανειλικρινείς οι προσπάθειες από την πλευρά των κρατών
Περίοδοι, σημάδια, γεγονότα της ιστορίας, τα οποία μια ειλικρινής προσπάθεια οικοδόμησης σταθερής φιλίας ανάμεσα στους λαούς δεν πρέπει να τα αποκρύπτει, να τα αποσιωπά, αλλά να τα αναδεικνύει, να τα μεταβάλλει σε στιγμές, διαδικασίες αυτογνωσίας, αλληλογνωριμίας, γέννησης, ωρίμανσης αυτής της φιλίας.
Αντίθετα, η ιστορία της ονομαζόμενης «ελληνοτουρκικής φιλίας», η οποία πάντοτε εξελίχτηκε στο εσωτερικό της σκέψης, της λογικής και των σκοπιμοτήτων των κρατών, έχει ζωή ορισμένων δεκαετιών.
Το σύμφωνο ελληνοτουρκικής φιλίας του 1930**
Αφετηρία είχε το περίφημο σύμφωνο φιλίας Βενιζέλου — Κεμάλ (πατέρα των Τούρκων), το οποίο — αν για την Ελλάδα, ως συνέχεια της Συνθήκης της Λωζάννης, σήμαινε παραγραφή, λήθη μεγάλου μέρους της ελληνικής ιστορίας, αδικημάτων σε βάρος του ελληνικού λαού και νέα αρχή σχέσεων τουρκικής επιτήρησης — σήμαινε, ταυτόχρονα, ελεύθερο πεδίο δράσης, χωρίς ελληνικές παρενοχλήσεις από τα δυτικά για τον τουρκικό ρατσιστικό στρατό στο Κουρδιστάν.
Πράγματι, ορισμένα χρόνια μετά το σύμφωνο, η εξέγερση του κουρδικού λαού για την ελευθερία του καταπνιγόταν με μια πολιτική γενοκτονίας στην πόλη Ντέρσιμ του Κουρδιστάν. Ήταν τόσο βάρβαρη η σφαγή, ώστε η τουρκική ρατσιστική αποικιοκρατία άλλαξε από τότε το όνομα αυτής της πόλης. Έτσι σήμερα τη συναντά κανείς στους πολιτικούς γεωγραφικούς χάρτες με το όνομα Τούντζελι ή ως συνοικία της Σμύρνης με το ίδιο όνομα. Έτσι σχηματίστηκαν οι πόλεις στην Ανατολική Μεσόγειο, Τούντζελι, Νέα Σμύρνη, προσφυγικός συνοικισμός Κερύνεια, Μόρφου, Γιαλούσα κ. τ. λ.
Η λυκοφιλία και συμμαχία μέσα στο ΝΑΤΟ
Μια άλλη εκδοχή αυτής της φιλίας των κρατών ήταν η από το 1952 καθιερωμένη αλλά όχι φανερά δηλωμένη «ελληνοτουρκική φιλία στα πλαίσια του ΝΑΤΟ», που σήμαινε ταυτόχρονα αποδοχή του νατοϊκού δόγματος της «ακεραιότητας του τουρκικού αποικιοκρατικού κράτους», το οποίο αποτελεί συνέχεια του αποικιακού δόγματος της «ακεραιότητας της οθωμανικής αυτοκρατορίας» και το οποίο δέσμευε και δεσμεύει την πολιτική του εξαρτημένου ελληνικού κράτους σε σχέση με την Τουρκία.
Συγγραφέα-οικονομολόγου-κοινωνιολόγου
* σ. σ. Ο Άγγλος συγγραφέας Τζωρτζ Όργουελ (1903-1950) περιγράφει με σατιρικό τρόπο και μέσα από μια εφιαλτική μελλοντολογική ιστορία τον πολιτικό ολοκληρωτισμό σε όλο τον κόσμο, κυρίως στο έργο του «Η φάρμα των ζώων» (έκδοση 1945).
** σ. σ. Το σύμφωνο ελληνοτουρκικής φιλίας υπογράφηκε στην Άγκυρα στις 29 Οκτωβρίου 1930 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Ισμέτ Ινονού, παρουσία του Τούρκου προέδρου Μουσταφά Κεμάλ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου