Ανάμεσα στα φωτοβόλα αστέρια της ελληνικής παιδείας στην Ανατολή, στα πιο πρώτα στη σειρά, συγκαταλέγεται η φημισμένη για τη σημαντικότητά της Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, το καύχημα των Ιώνων και του ελληνισμού γενικότερα.
Ο ελληνισμός της Ανατολής, που γέννησε τους πατέρες της Εκκλησίας, τους λογίους που μετέφεραν στη Δύση την ελληνική φιλοσοφική σκέψη, αλλά και τους πιο σύγχρονους μεγάλους λογοτέχνες, έδινε μεγάλη βαρύτητα στη μάθηση, γιαυτό και ανέπτυξε μεγάλα εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπως τα Μαράσλεια και τα Αρχιγένεια στη Θράκη, τα φροντιστήρια και τα Τζινέκεια στον Πόντο.
Η αναφορά στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, δεν σημαίνει ότι η πρωτεύουσα της Ιωνίας δεν διέθετε και άλλα λαμπρά εκπαιδευτικά ιδρύματα, κοινοτικά και ιδιωτικά, γιατί ξακουστά ήταν, επίσης, το ελληνογαλλικό λύκειο του Αρώνη, το ελληνογερμανικό λύκειο του Γιαννίκη, το «Κεντρικόν Παρθεναγωγείον», το «Ομήρειον» και πολλά άλλα, οργανωμένα από Έλληνες, αλλά και από Αρμένιους, Εβραίους και από τις ξένες αποστολές των καθολικών, των προτεσταντών και των Αμερικανών.
Ηταν τόσο πολύ αναπτυγμένη η παιδεία στη Σμύρνη, ώστε κάθε χρόνο πήγαιναν να σπουδάσουν στα εκπαιδευτικά της ιδρύματα νέοι και νέες και από την κυρίως Ελλάδα, ιδιαίτερα από τα νησιά του Αιγαίου.
Την ύπαρξή τους οι φάροι της μόρφωσης στην Ανατολή την όφειλαν κυρίως στους μεγάλους δωρητές και ευεργέτες, αλλά και στους απλούς η ανθρώπους που προσέφεραν από το υστέρημά τους, ακόμη και όταν δεν είχαν παιδιά που θα σπούδαζαν.
Στα εκπαιδευτικά αυτά ιδρύματα δίδαξαν δάσκαλοι από ολόκληρο τον ελληνισμό, όπως τα μεγάλα ονόματα της παιδείας στην Ανατολή: ο Πόντιος επανιδρυτής του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας Σεβαστός Κυμινίτης, ο Θεόφιλος Καΐρης, ο Ηπειρώτης σχολάρχης του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας Ματθαίος Παρανίκας, ο μεγάλος Πόντιος παιδαγωγός Κωνσταντίνος Ξανθόπουλος, ο Κωνσταντίνος Κούμας, ο Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων, ο Άγγελος Σημηριώτης, ο Αβράμιος Ομηρόλης, ο Ιωσήφ Μάγνης, ο Αναστάσιος Αναστασιάδης, ο Γεώργιος Σωτηρίου, ο Ευστράτιος Πελεκίδης, ο Πόντιος εθνομάρτυρας Δημήτριος Θεοχαρίδης, ο Χριστόφορος Λαίλιος, ο Στέφανος Οικονόμος κ. ά. Είναι γεγονός ότι καθηγητές των Φροντιστηρίων Τραπεζούντας και Αργυρούπολης μετέφεραν τα φώτα τους στην Ιωνία, με χαρακτηριστικότερες παιδείας στην Ανατολή, στα πιο πρώτα στη σειρά συγκαταλέγεται η φημισμένη για τη σημαντικότητά της Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, το καύχημα των Ιώνων και του ελληνισμού γενικότερα.
Ο ελληνισμός της Ανατολής, που γέννησε τους πατέρες της Εκκλησίας, τους λογίους που μετέφεραν στη Δύση την ελληνική φιλοσοφική σκέψη, αλλά και τους πιο σύγχρονους μεγάλους λογοτέχνες, έδινε μεγάλη βαρύτητα στη μάθηση, γιαυτό και ανέπτυξε μεγάλα εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπως τα Μαράσλεια και Αρχιγένεια στη Θράκη, τα φροντιστήρια και τα Τζινέκεια στον Πόντο.
Η αναφορά στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, δεν σημαίνει ότι η πρωτεύουσα της Ιωνίας δεν διέθετε και άλλα λαμπρά εκπαιδευτικά ιδρύματα, κοινοτικά και ιδιωτικά, γιατί ξακουστά ήταν επίσης, το ελληνογαλλικό λύκειο του Αρώνη, το ελληνογερμανικό λύκειο του Γιαννίκη. το «Κεντρικόν Παρθεναγωγείον», το «Ομήρειον» και πολλά άλλα, οργανωμένα από Έλληνες, αλλά και από Αρμένιους, Εβραίους και από τις ξένες αποστολές των καθολικών των προτεσταντών και των Αμερικανών.
Ήταν τόσο πολύ αναπτυγμένη η παιδεία στη Σμύρνη, ώστε κάθε χρόνο πήγαιναν να σπουδάσουν στα εκπαιδευτικά της ιδρύματα νέοι και νέες και από την κυρίως Ελλάδα, ιδιαίτερα από τα νησιά του Αιγαίου.
Την ύπαρξή τους οι φάροι της μόρφωσης στην Ανατολή την όφειλαν κυρίως στους μεγάλους δωρητές και ευεργέτες, αλλά και στους απλούς ανθρώπους που προσέφεραν από το υστέρημά τους, ακόμη και όταν δεν είχαν παιδιά που θα σπούδαζαν.
Στα εκπαιδευτικά αυτά ιδρύματα δίδαξαν δάσκαλοι από ολόκληρο τον ελληνισμό, όπως τα μεγάλα ονόματα της παιδείας στην Ανατολή: ο Πόντιος επανιδρυτής του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας Σεβαστός Κυμινίτης. ο Θεόφιλος Καΐρης, ο Ηπειρώτης σχολάρχης του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας Ματθαίος Παρανίκας, ο μεγάλος Πόντιος παιδαγωγός Κωνσταντίνος Ξανθόπουλος, ο Κωνσταντίνος Κούμας, ο Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων, ο Άγγελος Σημηριώτης, ο Αβράμιος Ομηρόλης, ο Ιωσήφ Μάγνης, ο Αναστάσιος Αναστασιάδης, ο Γεώργιος Σωτηρίου, ο Ευστράτιος Πελεκίδης. ο Πόντιος εθνομάρτυρας Δημήτριος Θεοχαρίδης, ο Χριστόφορος Λαίλιος, ο Στέφανος Οικονόμος κ. ά. Είναι γεγονός ότι καθηγητές των Φροντιστηρίων Τραπεζούντας και Αργυρούπολης μετέφεραν τα φώτα τους στην Ιωνία, με χαρακτηριστικότερες τις περιπτώσεις του Κωνσταντίνου Ξανθόπουλου, του Ματθαίου Παρανίκα και του Νικολάου Κοντόπουλου.
Μερικοί από τους δασκάλους αυτούς, σε διάφορες περιόδους, εξοντώθηκαν από τους Τούρκους, ενώ άλλοι κατόρθωσαν να διαφύγουν στο εξωτερικό.
Η ίδρυση της Ευαγγελικής Σχολής της Σμύρνης ανάγεται στη δεύτερη δεκαετία του 18ου αιώνα.
Συγκεκριμένα, το 1717, ο μητροπολίτης Σμύρνης Ανανίας, που είχε χειροτονηθεί μόλις πριν από λίγους μήνες από τον πατριάρχη στην Κωνσταντινούπολη, ήρθε αμέσως σε επαφή με τους παράγοντες της Σμύρνης και με τη συνδρομή τους ίδρυσε το «Γραικικόν Νοσοκομείον», καθώς και την «Ελληνικήν Σχολήν», τη μετέπειτα Ευαγγελική Σχολή. Τη διεύθυνση της σχολής ανέθεσε στον εικοσάχρονο μοναχό Ιερόθεο Δενδρινό, που δίδασκε σε αυτήν με ζέση και ενθουσιασμό.
Επειδή στόχος των προαναφερομένων ευεργετών της ήταν να κηρύσσονται σε αυτήν τα λόγια του ευαγγελίου, ονομάστηκε το 1808 Ευαγγελική Σχολή και όχι γιατί ήταν ίδρυμα των ακολουθούντων το δόγμα των ευαγγελικών.
Στα ενενήντα χρόνια από την ίδρυσή της το 1717 μέχρι το 1808, που με πατριαρχικό σιγίλλιο του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε' ονομάστηκε Ευαγγελική Σχολή, η σχολή της Σμύρνης πήρε διάφορα ονόματα, όπως: Μεγάλον Σχολείον, Ελληνικόν Σχολείον, Ελληνομουσείον, Σχολείον των Ευαγγελικών Μαθημάτων, Ευαγγελικόν Φροντιστήριον, Σχολείον Χριστού, Σχολείον Υιού Θεού ή και απλά Σχολείον. Το όνομα Ευαγγελική Σχολή το διατήρησε μέχρι την καταστροφή.
Το 1743, οι ιδρυτές της σχολής, μαζί με άλλους ευεργέτες της, την αφιερώνουν «εις τον Υιόν του Θεού, τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν, δια σχολείων των ευαγγελικών αυτού εντολών και δια φροντιστήριον πάντων των ελληνικών μαθημάτων».
Οι ιδρυτές της σχολής δίνουν ότι μπορούν για τη διατήρηση και λειτουργία της σε όλα τα χρόνια της ζωής τους. Ο Παντελής Σεβαστόπουλος, π. χ. για οικονομική ενίσχυση της σχολής, δώρισε το 1743 το χάνι που είχε στην περιοχή Φασουλά, με την εντολή, από τα ενοίκια, τα 100 γρόσια να δίνονται για συμπληρωματικός μισθός στους διδάσκοντες, 100 γρόσια για τη διατροφή τεσσάρων απόρων μαθητών και άλλα 100 γρόσια να διαθέτονται για γενικά έξοδα της σχολής.
Ο ίδιος ο Σεβαστόπουλος, που ήταν Άγγλος υπήκοος και διερμηνέας του Αγγλικού προξενείου στη Σμύρνη , επειδή έβλεπε ότι η σχολή θα είχε προβλήματα με τους Τούρκους, φρόντισε το 1747 να τη θέσει υπό την προστασία των Άγγλων, για να την υπερασπίζονται εφόσον και όποτε υπάρξει ανάγκη. Με την αγγλική προστασία και βέβαια με τις δωρεές και ευεργεσίες των Ελλήνων, η Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης διασώθηκε από τους κατατρεγμούς των Τούρκων, κατά τους δύο αιώνες της λειτουργίας της.
Στις 24 Ιουνίου του 1778 σημειώθηκε ισχυρότατος σεισμός στη Σμύρνη, που κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος της πόλης και τη σχολή. Η σχολή, όπως και ο ναός της Αγίας Φωτεινής, καταστράφηκαν από πυρκαγιά.
Η σχολή ξαναχτίστηκε το 1779, μετά την πυρκαγιά, σε άλλο οικόπεδο, κοντά στον ναό της Αγίας Φωτεινής, με δαπάνη πέντε χιλιάδων γροσίων, δηλαδή περίπου χίλιες χρυσές λίρες, του Ιωάννη Κανά, «φιλογενούς και φιλοχρίστου ανδρός».
Ο δεύτερος, μετά τον μοναχό Ιερόθεο Δενδρινό, διευθυντής της Ευαγγελικής Σχολής της Σμύρνης, ήταν ο επίσης μοναχός Χρύσανθος Καραβίας, που κράτησε το τιμόνι της επί σαράντα χρόνια με θερμουργό ζήλο και αφοσίωση.
Όταν γνωστοί προύχοντες της Σμύρνης ιδρύουν γύρω στο έτος 1800 τη Νέα Δημοσία Σχολή, οι συμπατριώτες του καλούν τον Κοραή να πάει στη Σμύρνη και να αναλάβει τη διεύθυνση της σχολής, αυτός, όμως, δεν δέχεται, δηλώνοντας ταυτόχρονα ότι την υποστηρίζει ένθερμα. Η νέα σχολή, που άρχισε να λειτουργεί το 1809, και μετονομάστηκε αργότερα «Φιλολογικόν Σχολείον» και «Φιλολογικόν Γυμνάσιον», στεγάστηκε σε ένα οίκημα πολύ κοντά στην Ευαγγελική Σχολή και την οργάνωση και διεύθυνσή της ανέλαβε ο Κωνσταντίνος Κούμας. Εκτός από τους μικρούς μαθητές, παρακολουθούν τα μαθήματα στη νέα σχολή και πολλοί πολίτες, όπως αναφέρει ο Κωνσταντίνος Κούμας σε επιστολή του στον Αδαμάντιο Κοραή. Ο Κούμας έγραψε στη δωδεκάτομη ιστορία του ότι οι κάτοικοι που γειτόνευαν με τη νέα σχολή, «έσπευδον καθ' ημέραν να μας κομίζουν κάτι το αναψυκτικόν. Διότι η φιλοξενία των Σμυρναίων είναι παροιμιώδης. Λαός με τοιαύτας ελληνοπρεπείς αρετάς δεν αποθνήσκει, διότι είναι άξιος καλυτέρας τύχης, την οποίαν θα εύρη εάν επικρατή εις όλας τας τάξεις της κοινωνίας η φρόνησις».
Είναι σημαντικό και θα πρέπει να σημειωθεί ότι από το 1828, οπότε ανέλαβε τη διεύθυνση της Ευαγγελικής Σχολής ο Αβράμιος Ομηρόλης, παύει η καθιερωμένη αρχή του να είναι ιερωμένος ο διευθυντής της. Στο εξής, μόνον ο δάσκαλος των θρησκευτικών έπρεπε να είναι απαραιτήτους ιερωμένος.
Από τον Ομηρόλη και μετά, επίσης, η σχολή χωρίστηκε σε δημοτικό και γυμνάσιο, όπως θα λέγαμε σήμερα-τότε λεγόταν ανώτερο και κατώτερο.
Μεταξύ των άλλων διευθυντιών, που θήτευσαν στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης ήταν και ο Χριστόφορος Λαίλιος, ένας από τους λίγους δασκάλους της εποχής του. Μετά την αποχώρησή του από τη σχολή, το 1861, ο Λαίλιος διακρίθηκε και ως συγγραφέας.
Ο επίσης σημαντικός παιδαγωγός Κωνσταντίνος Ξανθόπουλος, από την Τραπεζούντα, ανέλαβε τη διεύθυνση της Ευαγγελικής Σχολής το 1861, όταν αποχώρησε ο Λαίλιος. Τότε αναγνωρίστηκε η σχολή ισότιμη με τα γυμνάσια της Ελλάδας και οι απόφοιτοί της εγγράφονταν χωρίς εξετάσεις στο πανεπιστήμιο Αθηνών. Ο Ξανθόπουλος, από την εποχή που δίδασκε στο Φροντιστήριο Τραπεζούντας, διακρίθηκε και ως συγγραφέας σημαντικών παιδαγωγικών βιβλίων.
Ένας άλλος σημαντικός παιδαγωγός, που προερχόταν από το Φροντιστήριο Τραπεζούντας, ο Ηπειρώτης Ματθαίος Παρανίκας, διηύθυνε την Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης από το 1878 μέχρι το 1885. Ο Παρανίκας έγραψε την ιστορία της Ευαγγελικής Σχολής, αλλά και άλλα αξιόλογα παιδαγωγικά μελετήματα.
Η Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης, επί δύο ολόκληρους αιώνες, δεν έπαψε ούτε στιγμή να γαλουχεί με τα νάματα της παιδείας τον ελληνισμό που έσφυζε στις μικρασιατικές ακτές, όπως έκαναν και τα μεγάλα εκπαιδευτικά ιδρύματα στον Πόντο και τη Θράκη.
Καίτη Μελή Παπαπαναγιώτου
Δημοσιογράφος-Οικνομολόγος
Ο ελληνισμός της Ανατολής, που γέννησε τους πατέρες της Εκκλησίας, τους λογίους που μετέφεραν στη Δύση την ελληνική φιλοσοφική σκέψη, αλλά και τους πιο σύγχρονους μεγάλους λογοτέχνες, έδινε μεγάλη βαρύτητα στη μάθηση, γιαυτό και ανέπτυξε μεγάλα εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπως τα Μαράσλεια και τα Αρχιγένεια στη Θράκη, τα φροντιστήρια και τα Τζινέκεια στον Πόντο.
Ηταν τόσο πολύ αναπτυγμένη η παιδεία στη Σμύρνη, ώστε κάθε χρόνο πήγαιναν να σπουδάσουν στα εκπαιδευτικά της ιδρύματα νέοι και νέες και από την κυρίως Ελλάδα, ιδιαίτερα από τα νησιά του Αιγαίου.
Την ύπαρξή τους οι φάροι της μόρφωσης στην Ανατολή την όφειλαν κυρίως στους μεγάλους δωρητές και ευεργέτες, αλλά και στους απλούς η ανθρώπους που προσέφεραν από το υστέρημά τους, ακόμη και όταν δεν είχαν παιδιά που θα σπούδαζαν.
Στα εκπαιδευτικά αυτά ιδρύματα δίδαξαν δάσκαλοι από ολόκληρο τον ελληνισμό, όπως τα μεγάλα ονόματα της παιδείας στην Ανατολή: ο Πόντιος επανιδρυτής του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας Σεβαστός Κυμινίτης, ο Θεόφιλος Καΐρης, ο Ηπειρώτης σχολάρχης του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας Ματθαίος Παρανίκας, ο μεγάλος Πόντιος παιδαγωγός Κωνσταντίνος Ξανθόπουλος, ο Κωνσταντίνος Κούμας, ο Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων, ο Άγγελος Σημηριώτης, ο Αβράμιος Ομηρόλης, ο Ιωσήφ Μάγνης, ο Αναστάσιος Αναστασιάδης, ο Γεώργιος Σωτηρίου, ο Ευστράτιος Πελεκίδης, ο Πόντιος εθνομάρτυρας Δημήτριος Θεοχαρίδης, ο Χριστόφορος Λαίλιος, ο Στέφανος Οικονόμος κ. ά. Είναι γεγονός ότι καθηγητές των Φροντιστηρίων Τραπεζούντας και Αργυρούπολης μετέφεραν τα φώτα τους στην Ιωνία, με χαρακτηριστικότερες παιδείας στην Ανατολή, στα πιο πρώτα στη σειρά συγκαταλέγεται η φημισμένη για τη σημαντικότητά της Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, το καύχημα των Ιώνων και του ελληνισμού γενικότερα.
Ο ελληνισμός της Ανατολής, που γέννησε τους πατέρες της Εκκλησίας, τους λογίους που μετέφεραν στη Δύση την ελληνική φιλοσοφική σκέψη, αλλά και τους πιο σύγχρονους μεγάλους λογοτέχνες, έδινε μεγάλη βαρύτητα στη μάθηση, γιαυτό και ανέπτυξε μεγάλα εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπως τα Μαράσλεια και Αρχιγένεια στη Θράκη, τα φροντιστήρια και τα Τζινέκεια στον Πόντο.
Η αναφορά στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, δεν σημαίνει ότι η πρωτεύουσα της Ιωνίας δεν διέθετε και άλλα λαμπρά εκπαιδευτικά ιδρύματα, κοινοτικά και ιδιωτικά, γιατί ξακουστά ήταν επίσης, το ελληνογαλλικό λύκειο του Αρώνη, το ελληνογερμανικό λύκειο του Γιαννίκη. το «Κεντρικόν Παρθεναγωγείον», το «Ομήρειον» και πολλά άλλα, οργανωμένα από Έλληνες, αλλά και από Αρμένιους, Εβραίους και από τις ξένες αποστολές των καθολικών των προτεσταντών και των Αμερικανών.
Ήταν τόσο πολύ αναπτυγμένη η παιδεία στη Σμύρνη, ώστε κάθε χρόνο πήγαιναν να σπουδάσουν στα εκπαιδευτικά της ιδρύματα νέοι και νέες και από την κυρίως Ελλάδα, ιδιαίτερα από τα νησιά του Αιγαίου.
Την ύπαρξή τους οι φάροι της μόρφωσης στην Ανατολή την όφειλαν κυρίως στους μεγάλους δωρητές και ευεργέτες, αλλά και στους απλούς ανθρώπους που προσέφεραν από το υστέρημά τους, ακόμη και όταν δεν είχαν παιδιά που θα σπούδαζαν.
Στα εκπαιδευτικά αυτά ιδρύματα δίδαξαν δάσκαλοι από ολόκληρο τον ελληνισμό, όπως τα μεγάλα ονόματα της παιδείας στην Ανατολή: ο Πόντιος επανιδρυτής του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας Σεβαστός Κυμινίτης. ο Θεόφιλος Καΐρης, ο Ηπειρώτης σχολάρχης του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας Ματθαίος Παρανίκας, ο μεγάλος Πόντιος παιδαγωγός Κωνσταντίνος Ξανθόπουλος, ο Κωνσταντίνος Κούμας, ο Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων, ο Άγγελος Σημηριώτης, ο Αβράμιος Ομηρόλης, ο Ιωσήφ Μάγνης, ο Αναστάσιος Αναστασιάδης, ο Γεώργιος Σωτηρίου, ο Ευστράτιος Πελεκίδης. ο Πόντιος εθνομάρτυρας Δημήτριος Θεοχαρίδης, ο Χριστόφορος Λαίλιος, ο Στέφανος Οικονόμος κ. ά. Είναι γεγονός ότι καθηγητές των Φροντιστηρίων Τραπεζούντας και Αργυρούπολης μετέφεραν τα φώτα τους στην Ιωνία, με χαρακτηριστικότερες τις περιπτώσεις του Κωνσταντίνου Ξανθόπουλου, του Ματθαίου Παρανίκα και του Νικολάου Κοντόπουλου.
Η ίδρυση της Ευαγγελικής Σχολής της Σμύρνης ανάγεται στη δεύτερη δεκαετία του 18ου αιώνα.
Συγκεκριμένα, το 1717, ο μητροπολίτης Σμύρνης Ανανίας, που είχε χειροτονηθεί μόλις πριν από λίγους μήνες από τον πατριάρχη στην Κωνσταντινούπολη, ήρθε αμέσως σε επαφή με τους παράγοντες της Σμύρνης και με τη συνδρομή τους ίδρυσε το «Γραικικόν Νοσοκομείον», καθώς και την «Ελληνικήν Σχολήν», τη μετέπειτα Ευαγγελική Σχολή. Τη διεύθυνση της σχολής ανέθεσε στον εικοσάχρονο μοναχό Ιερόθεο Δενδρινό, που δίδασκε σε αυτήν με ζέση και ενθουσιασμό.
Επειδή στόχος των προαναφερομένων ευεργετών της ήταν να κηρύσσονται σε αυτήν τα λόγια του ευαγγελίου, ονομάστηκε το 1808 Ευαγγελική Σχολή και όχι γιατί ήταν ίδρυμα των ακολουθούντων το δόγμα των ευαγγελικών.
Στα ενενήντα χρόνια από την ίδρυσή της το 1717 μέχρι το 1808, που με πατριαρχικό σιγίλλιο του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε' ονομάστηκε Ευαγγελική Σχολή, η σχολή της Σμύρνης πήρε διάφορα ονόματα, όπως: Μεγάλον Σχολείον, Ελληνικόν Σχολείον, Ελληνομουσείον, Σχολείον των Ευαγγελικών Μαθημάτων, Ευαγγελικόν Φροντιστήριον, Σχολείον Χριστού, Σχολείον Υιού Θεού ή και απλά Σχολείον. Το όνομα Ευαγγελική Σχολή το διατήρησε μέχρι την καταστροφή.
Το 1743, οι ιδρυτές της σχολής, μαζί με άλλους ευεργέτες της, την αφιερώνουν «εις τον Υιόν του Θεού, τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν, δια σχολείων των ευαγγελικών αυτού εντολών και δια φροντιστήριον πάντων των ελληνικών μαθημάτων».
Οι ιδρυτές της σχολής δίνουν ότι μπορούν για τη διατήρηση και λειτουργία της σε όλα τα χρόνια της ζωής τους. Ο Παντελής Σεβαστόπουλος, π. χ. για οικονομική ενίσχυση της σχολής, δώρισε το 1743 το χάνι που είχε στην περιοχή Φασουλά, με την εντολή, από τα ενοίκια, τα 100 γρόσια να δίνονται για συμπληρωματικός μισθός στους διδάσκοντες, 100 γρόσια για τη διατροφή τεσσάρων απόρων μαθητών και άλλα 100 γρόσια να διαθέτονται για γενικά έξοδα της σχολής.
Ο ίδιος ο Σεβαστόπουλος, που ήταν Άγγλος υπήκοος και διερμηνέας του Αγγλικού προξενείου στη Σμύρνη , επειδή έβλεπε ότι η σχολή θα είχε προβλήματα με τους Τούρκους, φρόντισε το 1747 να τη θέσει υπό την προστασία των Άγγλων, για να την υπερασπίζονται εφόσον και όποτε υπάρξει ανάγκη. Με την αγγλική προστασία και βέβαια με τις δωρεές και ευεργεσίες των Ελλήνων, η Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης διασώθηκε από τους κατατρεγμούς των Τούρκων, κατά τους δύο αιώνες της λειτουργίας της.
Στις 24 Ιουνίου του 1778 σημειώθηκε ισχυρότατος σεισμός στη Σμύρνη, που κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος της πόλης και τη σχολή. Η σχολή, όπως και ο ναός της Αγίας Φωτεινής, καταστράφηκαν από πυρκαγιά.
Η σχολή ξαναχτίστηκε το 1779, μετά την πυρκαγιά, σε άλλο οικόπεδο, κοντά στον ναό της Αγίας Φωτεινής, με δαπάνη πέντε χιλιάδων γροσίων, δηλαδή περίπου χίλιες χρυσές λίρες, του Ιωάννη Κανά, «φιλογενούς και φιλοχρίστου ανδρός».
Ο δεύτερος, μετά τον μοναχό Ιερόθεο Δενδρινό, διευθυντής της Ευαγγελικής Σχολής της Σμύρνης, ήταν ο επίσης μοναχός Χρύσανθος Καραβίας, που κράτησε το τιμόνι της επί σαράντα χρόνια με θερμουργό ζήλο και αφοσίωση.
Όταν γνωστοί προύχοντες της Σμύρνης ιδρύουν γύρω στο έτος 1800 τη Νέα Δημοσία Σχολή, οι συμπατριώτες του καλούν τον Κοραή να πάει στη Σμύρνη και να αναλάβει τη διεύθυνση της σχολής, αυτός, όμως, δεν δέχεται, δηλώνοντας ταυτόχρονα ότι την υποστηρίζει ένθερμα. Η νέα σχολή, που άρχισε να λειτουργεί το 1809, και μετονομάστηκε αργότερα «Φιλολογικόν Σχολείον» και «Φιλολογικόν Γυμνάσιον», στεγάστηκε σε ένα οίκημα πολύ κοντά στην Ευαγγελική Σχολή και την οργάνωση και διεύθυνσή της ανέλαβε ο Κωνσταντίνος Κούμας. Εκτός από τους μικρούς μαθητές, παρακολουθούν τα μαθήματα στη νέα σχολή και πολλοί πολίτες, όπως αναφέρει ο Κωνσταντίνος Κούμας σε επιστολή του στον Αδαμάντιο Κοραή. Ο Κούμας έγραψε στη δωδεκάτομη ιστορία του ότι οι κάτοικοι που γειτόνευαν με τη νέα σχολή, «έσπευδον καθ' ημέραν να μας κομίζουν κάτι το αναψυκτικόν. Διότι η φιλοξενία των Σμυρναίων είναι παροιμιώδης. Λαός με τοιαύτας ελληνοπρεπείς αρετάς δεν αποθνήσκει, διότι είναι άξιος καλυτέρας τύχης, την οποίαν θα εύρη εάν επικρατή εις όλας τας τάξεις της κοινωνίας η φρόνησις».
 |
| Καθηγητές και απόφοιτοι της Σχολής το 1878 |
Είναι σημαντικό και θα πρέπει να σημειωθεί ότι από το 1828, οπότε ανέλαβε τη διεύθυνση της Ευαγγελικής Σχολής ο Αβράμιος Ομηρόλης, παύει η καθιερωμένη αρχή του να είναι ιερωμένος ο διευθυντής της. Στο εξής, μόνον ο δάσκαλος των θρησκευτικών έπρεπε να είναι απαραιτήτους ιερωμένος.
Από τον Ομηρόλη και μετά, επίσης, η σχολή χωρίστηκε σε δημοτικό και γυμνάσιο, όπως θα λέγαμε σήμερα-τότε λεγόταν ανώτερο και κατώτερο.
Μεταξύ των άλλων διευθυντιών, που θήτευσαν στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης ήταν και ο Χριστόφορος Λαίλιος, ένας από τους λίγους δασκάλους της εποχής του. Μετά την αποχώρησή του από τη σχολή, το 1861, ο Λαίλιος διακρίθηκε και ως συγγραφέας.
Ο επίσης σημαντικός παιδαγωγός Κωνσταντίνος Ξανθόπουλος, από την Τραπεζούντα, ανέλαβε τη διεύθυνση της Ευαγγελικής Σχολής το 1861, όταν αποχώρησε ο Λαίλιος. Τότε αναγνωρίστηκε η σχολή ισότιμη με τα γυμνάσια της Ελλάδας και οι απόφοιτοί της εγγράφονταν χωρίς εξετάσεις στο πανεπιστήμιο Αθηνών. Ο Ξανθόπουλος, από την εποχή που δίδασκε στο Φροντιστήριο Τραπεζούντας, διακρίθηκε και ως συγγραφέας σημαντικών παιδαγωγικών βιβλίων.
Ένας άλλος σημαντικός παιδαγωγός, που προερχόταν από το Φροντιστήριο Τραπεζούντας, ο Ηπειρώτης Ματθαίος Παρανίκας, διηύθυνε την Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης από το 1878 μέχρι το 1885. Ο Παρανίκας έγραψε την ιστορία της Ευαγγελικής Σχολής, αλλά και άλλα αξιόλογα παιδαγωγικά μελετήματα.
Η Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης, επί δύο ολόκληρους αιώνες, δεν έπαψε ούτε στιγμή να γαλουχεί με τα νάματα της παιδείας τον ελληνισμό που έσφυζε στις μικρασιατικές ακτές, όπως έκαναν και τα μεγάλα εκπαιδευτικά ιδρύματα στον Πόντο και τη Θράκη.
Δημοσιογράφος-Οικνομολόγος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου