Η παράδοση στον Πόντο για τον μήνα Σεπτέμβρη.

Ο Σεπτέμβριος στα ποντιακά πήρε το όνομα Σταυρίτες από τη γιορτή της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού (στις 14 Σεπτεμβρίου).

Στην Κερασούντα, τα Κοτύωρα, την Τραπεζούντα, τη Σάντα, τα Σούρμενα και τη Χαλδία (περιοχή Αργυρούπολης) ο Σεπτέμβριος λεγόταν Σταυρίτες.

Στα Κοτύωρα και τη Χαλδία, ο Σεπτέμ­βριος λεγόταν και Σταυρίτας. Το ίδιο και στην Οινόη. Στην Ινέπολη τον ονόμαζαν Σταυρενό.

Στο πρώτο ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο έβδομος μήνας και από τον αριθμό εφτά (σέπτεμ λατινικά) πήρε το όνομά του Σεπτέμβριος.

Σε μερικές περιοχές της Ελλάδας τον ονομάζουν Τρυγη­τή ή Τρυγομηνά (οι Πόντιοι λένε Τρυγομηνά τον Οκτώβριο) ή Σοιριάρη, γιατί κατά τον μήνα αυτόν ετοιμάζουν οι γεωργοί τον σπόρο για σπορά τον Οκτώβριο και Νο­έμβριο, τα τελευταία χρόνια.

Στον Πόντο, ο μήνας Σεπτέμβριος θεωρείτο από πολλούς ως η αρχή του χρόνου, γιαυτό έλεγαν «Στάμαν Σταυρίτα είδα σε καλόν να έν' ιδέα σ'».. Αυτό ήταν απομεινάρι της ρωμαϊκής ινδικτιώνας (ιντίκτιο), ενός κύκλου δεκαπέντε χρόνων, που αποτελούσε τη βασική χρονολογική μονάδα στο Βυζάντιο και στη Δύση μέχρι το τέλος του Μεσαίωνα.

Η πρώτη Ινδικτιών άρχισε το 312 μ. Χ. και καθιερώθηκε από τον Μέγα Κωνσταντίνο. Από το τέλος του Μεσαίωνα σταμάτησε η χρήση της ινδικτιώνας και αντικαταστάθηκε με τη μέτρηση της χρονολογίας από τη γέννηση του Χριστού.

Οι δημόσιες, αλλά και ιδιωτικές δαπάνες και τα έσοδα υπολογίζονται από τον Σεπτέμβριο. Ο Σεπτέμ­βριος είναι και η αρχή του εκκλησιαστικού ημερολογίου — αρχή της Ινδίκτου ή του νέου έτους.

Την πρώτη ημέρα του Σεπτεμβρίου κοίταζαν, στον Πό­ντο, το καλό ποδαρικό, γιαυτό καλούσαν ιερέα να αγιά­σει το σπίτι. Επίσης, εκείνον που συναντούσαν την 1η Σε­πτεμβρίου, τον θυμούνταν και αν πήγαινε καλά ο χρόνος, τον υποχρέωναν να ξαναφανεί μπροστά τους την επόμενη 1η Σεπτεμβρίου. Αν πήγαιναν στραβά τα πράγματα, τον άλλαζαν με άλλον. Στις 22 Σεπτεμβρίου γιόρταζαν τη μνήμη του Αγίου Φωκά.

Ο λογοτέχνης Γιώργος Ζερζελίδης (1896-1973) έγραψε στο 7ο τεύχος (1986) του περιοδικού «Ποντιακό Βήμα» Κοζάνης ότι στον Πόντο οι μήνες είχαν εμπνεύσει και τους ζωγράφους. Έτσι, στον βυζαντινό ναό του Αγίου Ευγενίου της Τραπεζούντας υπήρχε το περίφημο εικονο­γραφημένο χειρόγραφο, που φυλάσσεται στη μονή Βατοπεδίου, στο Άγιον Όρος.

Το εικονογραφημένο αυτό χειρόγραφο παριστάνει τους δώδεκα μήνες, με εικόνες από την καθημερινή ζωή και τις ασχολίες των ανθρώπων. Αποτελεί σπουδαίο κειμήλιο της εκκλησιαστικής τέχνης και έργο σπάνιο. Ο τελευταίος μητροπολίτης Τραπεζού­ντας (1913 — 1923), ο Χρύσανθος Φιλιππίδης (Κομοτη­νή 1881 — Αθήνα 1949), δημοσίευσε την εικονογράφηση των μηνών στο μνημειώδες έργο του «Η Εκκλησία Τραπεζούντος», στο ετήσιο περιοδικό σύγγραμμα «Αρχείον Πόντου», τόμοι 4-5 του έτους 1933 (έκδοση Επιτροπής Ποντιακών Μελετών).

Ο Σεπτέμβριος στην ποντιακή παράδοση:

 Ο Σταυρίτες φέρ' τα νερά κι ο Καλαντάρτς τα χόνα.

 Σην έμπαν τη Σταυρίτε έρθεν και ο πόλεμος.

 Ο Σταυρίτες ρούζ' τα φύλλα και ξεραίν' όλα τα ξύλα.

 Ο Σταυρίτες 'κχύν' τα φύλλα και μαραίντανε τα φύλλα.

Καίτη Μελή —Παπαπαναγιώτου 

Δημοσιογράφος- οικονομολόγος