Η Μακεδονία κατά τους αρχαίους χρόνους

Οι πρώτες ιστορικές πληροφορίες για τις φυλές της Μακεδονίας βρίσκονται στην «Ιλιάδα» του Ομήρου (800- 750 π. Χ.) και η λέξη Μακεδονία αναφέρεται για πρώτη φορά από τον ιστορικό Ηρόδοτο. Προέρχεται από τη γνήσια ελληνική λέξη μακεδνός ή μακεδανός (μακρύς, ψηλός), που παράγεται από τη λέξη μήκος, τον δωρικό τύπο μάκος της λέξης μήκος.

Σχετικά με την εθνικότητα και τη γλώσσα των Μακε­δόνων υπάρχουν αναφορές από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς ότι ήταν Έλληνες και ότι συγγενεύουν με την ελληνική δωρική φυλή.

Η γλώσσα τους, επίσης, η οποία αναφέρεται ήδη από τον 5ο π. Χ. αιώνα, είναι μια αρχαία ελληνική διάλεκτος. Δυστυχώς, δεν σώθηκαν μακεδονικά κείμενα, αλλά οι αρχαίοι Έλληνες λεξικογράφοι Αμερίας ο Αθηναίος και ο Ησύχιος, που θεωρούσαν τη μακεδονική γλώσσα γνήσια ελληνική, διέσωσαν 150 προσηγορικά ονόματα και πάνω από 200 κύρια, που είναι καθαρά ελληνικές λέξεις. Βρέθη­καν, επίσης, στη Μακεδονία πάνω από 5.000 επιγραφές, που είναι καθαρά ελληνικές και καμία σλαβική. Και όμως, βρέθηκαν επιστήμονες, όπως ο Γερμανός G. Weigand και ο Βούλγαρος Κατζάροφ, οι οποίοι, στρατευ­μένοι στην ιδεολογία του πανσλαβισμού, αμφισβήτησαν την ελληνικότητα της μακεδονικής γλώσσας.

 Στις αρχές του 20ού αιώνα, απέκρουσαν τους αμφισβητίες αυτούς και άλλους, ο κορυφαίος Έλληνας γλωσσολόγος Γ. Χατζηδά­κης και ο Γερμανός Ότο Χόφμαν   (Otto Hoffman), απο­δεικνύοντας με ατράνταχτα επιχειρήματα την ελληνικότητα της αρχαίας μακεδονικής διαλέκτου.

Οι Μακεδόνες, κατεβαίνοντας από τα βόρεια μέρη της Ευρώπης, εγκαταστάθηκαν αρχικά, γύρω στο 1400 π. Χ., στην Πίνδο και συγκεκριμένα στο όρος Λάκμος ή Ζυγός και ως το 800 π. Χ. ζούσαν στην Άνω Μακεδονία, τη σημερινή Δυτική Μακεδονία.

Από το 593 π. Χ. κυρι­άρχησαν και στην Κάτω Μακεδονία, τη σημερινή Κε­ντρική Μακεδονία (Ημαθία, Πιερία). Λίγο αργότερα, ο βασιλιάς της Αλέξανδρος ο Α' (498 — 454 π. .Χ.), από το 495 και ύστερα, επεξέτεινε τη Μακεδονία - που περιορι­ζόταν τότε στην Κεντρική Μακεδονία — στην Ανατολική Μακεδονία, ως τον Στρυμόνα ποταμό. Από τα τέλη του 5ου π. Χ. αιώνα, οι Μακεδόνες καθιστούν πρωτεύουσά τους, την Πέλλα, κοντά στα Γιαννιτσά.

Αργυρός στατήρας του Περδίκκα Β΄

Ο βασιλιάς της Κάτω Μακεδονίας Πέρδικας ο Β' (434 — 414 π. Χ.), κατά τις επεκτάσεις του προς τα ανατο­λικά ήρθε σε σύγκρουση με τους Αθηναίους και Σπαρτιά­τες που είχαν αποικίες στην Κεντρική και στην Ανατολική Μακεδονία. Κατά τον 5ο π. Χ. αιώνα σημειώνεται και η ακμή του μακεδονικού πολιτισμού, με σπουδαία κέντρα τη Βεργίνα, την Πέλλα, το Δίον, στην Κεντρική Μακεδο­νία, και την Αμφίπολη, στην Ανατολική Μακεδονία.

Οι κατοπινοί βασιλιάδες των Μακεδόνων και ιδιαίτερα ο Φίλιππος Β' (359 — 336 π. Χ.) συνέχισαν τις επεκτάσεις τους, με αποτέλεσμα το μακεδονικό κράτος, το 336 π. Χ., έτος θανάτου του Φιλίππου, να εκτείνεται προς τα δυτικά ως την Ήπειρο και πιο πέρα από τις Πρέσπες και την Αχρίδα, ως την Αλβανία. Προς τον βορρά, τα σύνορα της Μακεδονίας περνούσαν βόρεια από το Μοναστήρι (Βιτολα), νότια από τα Σκόπια και τη Σόφια και συνεχίζονταν βορειοανατολι­κά ως την Οδησσό της Ουκρανίας. 
Προς τον νότο έφταναν ως το Αιγαίο πέλαγος και τη Θεσσαλία και συμπεριλάμβαναν και τον σημερινό νομό Μαγνησίας, με τον Βόλο. Ανατολικά, ο Φίλιππος Β' επεξέτεινε τα όρια ως τον ποταμό Νέστο και εδραίωσε την κυριαρχία του σε ολόκληρη τη Θράκη και τη Βουλγαρία, ως την Κωνσταντινούπολη.

Το 337 π. Χ., εκστράτευσαν εναντίον των Περσών οι στρατηγοί του Φίλιππου Παρμενίων και Άτταλος και ύστερα από τον θάνατο του, το 336 π. Χ., συνέχισε την εκστρατεία εναντίον των Περσών ο γιος του Αλέξανδρος Γ' (ο Μέγας) και έφτασε ως τις Ινδίες.

Το 168 π. Χ., στη μάχη στην Πύδνα, κοντά στο Λιτό­χωρο, νικήθηκε από τους Ρωμαίους ο βασιλιάς της Μα­κεδονίας Περσέας. Έτσι, η Μακεδονία υποτάχθηκε στους Ρωμαίους, που τη μετέτρεψαν σε ρωμαϊκή επαρχία. Οι Ρωμαίοι χώρισαν τη Μακεδονία σε τέσσερα τμήματα, με κέντρα την Πέλλα, τη Θεσσαλονίκη, την Αμφίπολη, και με τέταρτο κέντρο στην Πελαγονία. Οι Ρωμαίοι επεξέτειναν τα όρια της Μακεδονίας, βόρεια ως τον Δούναβη, δυτικά μέχρι το Ιόνιο πέλαγος, ανατολικά ως τον Εύξεινο και νό­τια ως το ακρωτήριο Ταίναρο, στην Πελοπόννησο.

Την περιοχή των Σκοπίων, που ονομαζόταν Δαρδα­νία, κατοικούσαν τότε οι Δάρδανοι. Κατά τους βυζα­ντινούς χρόνους, η περιοχή των Σκοπίων υπάχθηκε στο θέμα του Δυρραχίου, στην Αλβανία.

Βασιλης Κ. Αναστασιαδης

Φιλολογος

Γρεβενα

Πηγη:Περιοδικο "ΠΟΝΤΙΑΚΑ"