Γλώσσα - στρατιωτική ορολογία που επικρατεί στα ένοπλα ανταρτικά σώ­ματα.

Ευάγγελος Ιωαννίδης

Η γλώσσα που ομιλούνταν μεταξύ των ανταρτών ήταν κυρίως η ποντιακή διά­λεκτος, στην περίπτωση βέβαια που το ανταρτικό σώμα ήταν ομοιογενές, δηλ. αν μιλούσαν όλοι τους την ποντιακή διάλεκτο. 'Αλλωστε και στη νότιο Ελλάδα τα “στρατεύματα” του 1821 χρησιμοποιούσαν κι αυτά τόσο τις τοπικές διαλέκτους τους όσο και την τουρκική ορολογία στις στρατιωτικές υποθέσεις, όπως λ.χ. ορδί ζαϊρέδες, τάπιες κλπ. Αλλά και πάλι η στρατιωτική ορολογία που χρησιμοποιού­νταν στον Πόντο ήταν η τουρκική, όπως π.χ. τσετέμπασης, δηλ. αρχηγός μεγάλου ένοπλου ανταρτικού σώματος, Τσαούσης κ.ά., καθώς τα ονόματα των καπεταναίων και οπλαρχηγών στολίζονταν με τις ιδιότητες του αγά και του πασά και μερι­κές φορές του μπέη.
Οι πιο ονομαστοί οπλαρχηγοί των ποντιακών ανταρτικών σχηματισμών, ήσαν λ.χ. ο Αντών πασάς (Αντ. Χατζηελευθερίου) ο Βασίλ αγάς (Βασίλειος Ανθόπουλος), ο Ιστύλ αγάς (Στέλιος Κοσμίδης), ο Κοτζά Αναστάς (Αναστάσιος Παπαδόπουλο)ς, Χαμδή - μπέης (Χαράλαμπος Κοντοβραχιονίδης), ο Ελβάν μπέης (Ευάγγελος Ιωαννίδης) Καπετάν Βαγγέλης κ.ά.

Η επίσημη αλληλογραφία όποτε και όταν γίνονταν ήταν στην ελληνική γλώσ­σα και διεκπεραιώνονταν από τους γραμματικούς.

Σε πολλές περιοχές του Πόντου και κυρίως στην Πάφρα, αλλά και αλλού, οι Έλληνες μιλούσαν κυρίως την τουρκική γλώσσα κι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι μετά την κατάλυση των δύο αυτοκρατοριών τα έτη 1453 και 1461, δηλ. της βυ­ζαντινής αυτοκρατορίας και της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας του Πόντου, τα σχολεία έκλεισαν, οι βιβλιοθήκες κάηκαν - πράγμα προσφιλές για κάθε τυραννία και πολιτική σκοταδισμού - τα τυπογραφεία έκλεισαν (όσα υπήρχαν), ενώ απα­γορεύτηκε η ίδρυση νέων τυπογραφείων, με σουλτανικό φιρμάνι του Βαγιαζίτ του Β'. Όσοι έφερναν έντυπα από το εξωτερικό καταδικάζονταν σε θάνατο.

 Η γλώσ­σα που ομιλούνταν δεν επιτρεπόταν να είναι άλλη εκτός από την τουρκική, η δε

Στέλιος Κοσμίδης

ποινή σε βάρος του κάθε παραβάτη που είχε το θάρρος να εξακολουθεί να μιλά ελληνικά, ήταν η κοπή της γλώσσας. Σύμφωνα με την παράδοση, όταν κυριεύτηκε η Άγκυρα, ο σουλτάνος διέταξε να κοπούν οι γλώσσες όσων μιλούσαν την Ελλη­νική γλώσσα.

 Μέχρι τα τελευταία χρόνια σώζονταν και σώζονται ακόμα οικογέ­νειες με το όνομα Τιλσίζογλου δηλ. άγλωσσοι, Σοϊλεμέζογλου δηλ. αμίλητοι κ.ά. Η βάρβαρη αυτή καταδίωξη της ελληνικής γλώσσας και η τυραννική διοίκηση των δέκα μουσουλμανικών κρατιδίων, που σχηματίσθηκαν από τη διάλυση του σελτζουκικού κράτους του Ικονίου, εξανάγκασαν τους Έλληνες της Μικράς Ασίας και του Πόντου να γίνουν μουσουλμάνοι και τουρκόφωνοι.

Σ’ αυτή την κατηγορία των Ελλήνων της ευρείας περιοχής του ελληνισμού του Πόντου, ανήκουν οι νεότεροι εθνομάρτυρες, όπως πολλοί από τον Πόντο, καθώς και ιεράρχες, φλογεροί πατριώτες, που έμειναν στην ιστορία μας.

Αχιλλέας Στ. Ανθεμίδης

 Δρ Νομικής πανεπιστημίου Gottingen