Στις 11-12-1918, στο φύλλο 15, η εφημερίδα ξεκινά εκτεταμένη έρευνα του Νίκου Καπετανίδη, με τίτλο «Πώς ζουν οι υπάλληλοι», τους οποίους ο ίδιος υπολογίζει, για την Τραπεζούντα, στους 300 ή 400. Η έρευνα δημοσιεύθηκε σε συνέχειες στα φύλλα 15, 17 του 1918 και 20 του 1919. Το κείμενο της έρευνας, με τα συνοπτικά της συμπεράσματα, έχει ως εξής:
Ένα από τα κοινωνικά μας προβλήματα είναι και η ζωή των υπαλλήλων. Στην κοινωνίαν της Τραπεζούντος ποτέ ως τώρα δεν εφάνηκε κάποιο ενδιαφέρον για την ζωή των υπαλλήλων, όπως και ποτέ ως τώρα εις την πόλιν μας τα κοινωνικά προβλήματα δεν αξιώθηκαν κάποιας γενικωτέρας προσοχής.
Δεν εννοούμεν βέβαια τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα μήτε την βάσιν αυτών, δηλαδή την διάκρισιν των τάξεων. Όχι! Εννοούμεν τα εσωτερικά τρόπον τινα προβλήματα, τα οποία ένας τόπος μπορεί να λύση με την ιδίαν του ατομικότητα, με την ιδίαν του σφραγίδα. Η βοήθεια και η υποστήριξις των προσφύγων αποτελεί την εποχήν αυτήν σοβαρόν κοινωνικόν πρόβλημα, που απασχολεί όλην την ανθρωπότητα. (Οι πρόσφυγες του α' πολέμου 1914-1918). Δεν έπεται όμως από αυτό ότι μία Κοινότης μπορεί να στερηθεί δικής της πρωτοβουλίας και με τα ίδια της μέσα να προσέλθη αρωγός όπως η ιδία εκτιμά και κρίνει την περίθαλψιν των προσφύγων. Απόδειξις η Ελληνική Κοινότης Τραπεζούντος η οποία έκαμε γιγαντιαίαν ζηλευτήν εργασίαν δια τας χιλιάδας χιλιάδων πρόσφυγας που περιέθαλψε και περιέσωσε. Ένα τέτοιο πρόβλημα, εσωτερικόν όπως αναφέραμε, είναι και των υπαλλήλων.
 |
| Κρεοπώλης στις αρχές του 20ου αι. μέσα στην πόλη |
Η «Εποχή», με ιδιαιτέραν στοργήν προβλέπουσα την ζωήν των υπαλλήλων Τραπεζούντος, με ιδιαιτέραν αγάπην ατενίζουσα εις την μορφωμένην αυτήν φάλαγγα των νέων μας, αναλαμβάνει από σήμερον την έρευναν της ζωής των υπαλλήλων στην Τραπεζούντα. Διότι οι υπάλληλοι αυτοί, παιδιά όλα της μεσαίας τάξεως, μορφωμένα όμως, παλληκάρια εις τα οποία τόσα όνειρα έχει εμπιστευμένα ο τόπος μας, λεβέντηδες και καμάρι κάθε προοδευτικού έργου που έγινε, γίνεται και θα γίνη εδώ, αξίζουν μιας ξεχωριστής προσοχής. Εις τα μέρη μας, όπου καμία βιομηχανική παραγωγή δεν υπάρχει και ο λεγόμενος εργατικός κόσμος αντιπροσωπεύει μονάχα την τάξιν των τεχνιτών, επόμενον είναι όπως αι τελευταίαι κοινωνικαί τάξεις — κατά τον κακώς καθορισθέντα όρον — ζουν εν πτωχεία, εν μεγάλη δυσαναλογία προς τας πολλαπλάς ανάγκας της ζωής, και προς τας απλουστέρας.
Εις την ιδίαν μοίραν χρεωστούμεν να κατατάξωμεν και την τάξιν των υπαλλήλων, η οποία αν και μορφωτικώς στέκεται υφηλότερον των άλλων, εν τούτοις υφίσταται τας ιδίας ανάγκας, την ιδίαν ανέχειαν και την σκληράν ανεπάρκειαν των πόρων του καθημερινού βίου. Αξίζει όμως να σημειωθή εδώ ότι η χλιδή, η σπάταλος ευμάρεια και η σκανδαλώδης ασωτεία είναι άγνωστος εις τας τάξεις των πλουσίων μας.
Εδώ ανέκαθεν η ζωή διατρέχει ένα καθορισμένον στάδιον και δύσκολα ξεχωρίζει κανείς την ζωήν ενός πλουσίου μεγαλεμπόρου από την ζωήν ενός μικρεμπόρου. Δεν είναι σπάνιον αι δαπάναι και των δύο αυτών τάξεων να είναι όμοιαι καθ’ όλα. Εννοούμεν τας δαπάνας του καθημέραν βίου, της διατροφής δηλαδή. Είτε διότι εις τον τόπον μας τα αποκτηθέντα κεφάλαια των πλουσίων δεν είναι κέρδη ριψοκινδύνων και περιπετειωδών επιχειρήσεων, είτε διότι εις την κοινωνίαν μας δεν εισεχώρησεν η ξενική επίδειξις του πλούτου, το ξίπασμα, είτε λοιπόν ούτως είτε άλλως η ζωή του κόσμου εδώ έχει ένα κοινόν χρωματισμόν με σπανιωτάτας εξαιρέσεις, αντιπροσωπευούσας ονόματα άγνωστα και απλησίαστα εις την οικογενειακήν ζωήν του τόπου και εις την εμπορικήν.
Οι υπάλληλοι, αν αι σκληραί περιστάσεις τους εδίδαξαν πολλά, οφείλουν, χωρίς να πουλήσουν την νεότητά των εις είδωλα συνθηκών, να συζητήσουν, να αιτήσουν και να απαιτήσουν την δικαίαν και νόμιμον ταύτην λύσιν. Αν όχι σήμερα, αύριον όμως. Πλησιάζει ο καιρός των εργασιών και το πλήθος των υπαλλήλων θα αρχίση την δράστηριότητά του. Θα μείνη πάλιν η ιδία τελματώδης κατάστασις ή θα γίνη προσπάθεια λογικής και σώφρονος λύσεως;
Οι 300 ή 400 υπάλληλοι του τόπου θα εξαρτώνται πάλιν υλικώς και ηθικώς από τας χυδαίας απαιτήσεις της καθημερινής ζωής ή με το μέτωπον ψηλά θα ζητήσουν την ισοπέδωσιν των ανωμαλιών; Οι έμποροι, ακριβώς, διότι είναι έμποροι, γνωρίζουν και αντιλαμβάνονται εύκολα τα συμφέροντά των. Οι υπάλληλοι ας προσέλθουν αρωγοί εις την αλλαγήν παλαιών και γεγηρακότων καθ’ όλα συστημάτων.
Οι υπάλληλοι, εκτός από τα έξοδα του καθημερινού βίου έχουν και τον φόρτον άλλων κοινωνικών υποχρεώσεων τας οποίας στερούνται παντελώς άλλαι ίσαι ή κατώτεραι τάξεις. Η κοινωνία, εκτιμώσα εν πεποιθήσει την θέσιν του υπαλλήλου απαιτεί παρ’ αυτού ίδιον τρόπον του φέρεσθαι και συμπεριφέρεσθαι. Σχέσεις κοινωνικάς αμέμπτους, τήρησιν αυστηράν όλων των κοινωνικών εθιμοτυπιών κλπ. Όλα αυτά αποτελούν ένα ιδιαίτερον κονδύλιον λογαριασμού δια τον υπάλληλον, υποχρεούμενον εις την πιστήν εφαρμογήν των. Χωρίς αυτά η θέσις του δεν περικοσμείται με την δέουσαν εκτίμησιν. Κοινωνικά, ομολογουμένως, παράδοξα, τα οποία δεν εκλήθησαν βεβαίως να λύσουν οι υπάλληλοι. Εάν λοιπόν εις τον καθόλου ισολογισμόν της διατροφής ενός υπαλλήλου, ισολογισμόν του οποίου το μέγεθος έκαστος εξ ιδίων εννοεί, προσθέσωμεν και τον άλλον μακροσκελή ισολογισμόν των κοινωνικών του υποχρεώσεων, έχομεν άθροισμα δυσανάλογον όχι πλέον προς τον μισθόν, αλλά και προς κάθε ιδιαίτερο επίδομα ή και αύξησιν που μπορεί να έχη ένας υπάλληλος.
Ομολογούμεν ότι εις τα τελευταία έτη παρετηρήθη σημαντική αλλαγή σχέσεων προϊσταμένων προς υπαλλήλους και υπαλλήλων προς προϊσταμένους. Τραπεζιτικά καθιδρύματα και εμπορικοί οίκοι απέδειξαν εις κρίσιμους περιστάσεις εξαιρετικόν ενδιαφέρον δια το προσωπικόν των, θεωρήσαντες αυτό από απόψεως καθήκοντος και στοργής αναπόσπαστον μέλος του καθόλου κύκλου των εργασιών των. Παρά την εύφημον μνείαν των παρ’ ημίν προϊσταμένων, δέον να ομολογηθή και η επαινετική διαγωγή των υπαλλήλων προς τους προϊσταμένους εις καιρούς κατά τους οποίους η πειθαρχία και η ενότης διεσαλεύθησαν αρκετά.
 |
| Αρτοποιοί (Φουρουντζήδες) που εργάζονταν στις μεγάλες πόλεις. |
Εάν κάθε ζωή εργάτου ή τεχνίτου ή μικροεπαγγελματίου επόμενον είναι να παρουσιάζη εκάστοτε ελλείμματα οικονομικά της οικογενειακής του οικονομίας, η ζωή του εμποροϋπαλλήλου, της οποίας και τας εσωτερικάς και εξωτερικάς ανάγκας ανεφέραμεν ανωτέρω, παρουσιάζει το πλέον δυσανάλογον έλλειμμα αυξανόμενον κατά μήνα και κατ’ έτος με καμμίαν ελπίδα εξισώσεως με έκτακτα έσοδα ή εκτάκτους προσόδους.
Το έλλειμμα αυτά, σύμφωνα με τους κακώς καθορισθέντας απ’ αρχής όρους της υπαλληλικής μισθοδοσίας, παρουσιάζεται ευθύς αμέσως από την πρώτην ημέραν της υπαλληλικής ζωής. Βαίνει αυξανόμενον, μεγεθυνόμενον, ογκούμενον, έως ού μοιραίως καταστή το φορτίον βαρύτατον, δια να μη πέση ποτέ από την ράχιν του υπαλλήλου. Αποτελεί μέρος της ζωής του. Του τρόπου της ζωής του. Το γνωρίζει και ο ίδιος υπάλληλος και το θεωρεί φυσικήν συνέπειαν του επαγγέλματος του. Το γνωρίζει και ο προϊστάμενος και όλη η κοινωνία.
Υπάλληλος χωρίς έλλειμμα, χωρίς χρέος δεν είναι δυνατόν να εννοηθή. Και έχομεν τοιουτοτρόπως το τερατώδες αυτό κοινωνικόν εξάμβλωμα που λέγεται υπάλληλος, έρμαιον ενός τόσον κακώς θεσπισθέντος επαγγέλματος δια το οποίον μήτε προσοχή μήτε στοργή μήτε συμπάθεια εδείχθη ποτέ.
Εθεωρήθη φυσικόν ο υπάλληλος να έχη παντού εκκρεμείς λογαριασμούς, η ζωή του να κρέμεται από μυρίας αλυσίδας που τον δένουν με όλας τας απαιτήσεις της ζωής και τας παραμικροτέρας και εμορφώθη τοιουτοτρόπως τάξις ανθρώπων νέων, λεβέντηδων, μορφωμένων καθ’ όλα, με φιλότιμο, με συναίσθησιν της θέσεώς των και όμως δούλων και όμως ειλώτων, και όμως εξαρτωμένων ηθικώς από τας πλέον σκληράς συνθήκας της σημερινής ζωής, της οποίας η πάλη δι’ αυτόν, περισσότερον από κάθε άλλον, είναι αγρία, αδυσώπητος, με γνωστόν προδικασμένον κατάντημα! Η θλιβερά αύτη πάλη υπάγεται εις τα εργατικά ζητήματα τα οποία δεν επιδέχονται καμμίαν αναβολήν εις την λύσιν των, απειλούντα να λάβουν ασυναισθήτως μορφήν κοινωνικού κινδύνου.
Η πάλη της ζωής των υπαλλήλων, δυναμωμένη τώρα με τας νέας αντιλήψεις και αρχάς των εργατικών προβλημάτων, είναι τόσον περισσότερον επικίνδυνος όσον αύτη δημιουργείται υπό ανθρώπων μορφωμένων, που κατέχουν όλα τα στοιχεία όχι μόνον αμύνης ισχυράς, αλλά και επιθέσεως σημαντικής. Η αντίστροφος αμοιβή των υπαλλήλων, ομοιάζουσα εν πολλαίς προς αμοιβήν επαιτείας, οφείλει να εισέλθη εις τροχιάν, λογικήν και συμφέρουσαν εις όλας γενικώς τας ανάγκας των υπαλλήλων.
Η αμοιβή αυτή δεν θα έχη ως βάσιν προϋπολογισμούς ή καιρικάς μεταβατικάς και προσωρινάς διακυμάνσεις του εμπορικού κύκλου των εμπόρων. Η αμοιβή αύτη, άσχετος προς πάσαν σημερινήν ή αυριανήν θέσιν του ταμείου του προϊσταμένου, γνώμονα οφείλει να έχη την πλήρη και ακεραίαν ανταμοιβήν του υπαλλήλου - συνεργάτου. Ανταμοιβήν ανταποκρινομένην εις τας εκάστοτε ανάγκας της ζωής, της εν ειρήνη και της εν πολέμω. Και είναι τόσον μεγάλη η επιβάλλουσα ανάγκη αυτή, όσον επιβάλλεται να γίνη το συμβόλαιον προϊσταμένων και υπαλλήλων ισχυρόν, ακέραιον και προβλέπον κάθε λεπτομέρειαν ενδεχομένων περιπλοκών.
Αλλ’ υπέρ την αμοιβήν ταύτην και υπέρ την πρόνοιαν και διορατικότητα των μεν και των δε, κοινωνικοί όροι σημαντικοί επιβάλλουν ως λύσιν νόμιμον και δικαίαν το κερδομέρισμα προς τους υπαλλήλους. Κερδομέρισμα κανονισμένον αναλόγως των εργασιών, των κεφαλαίων, του εμπορικού κύκλου και του βαθμού εκάστου. Το κερδομέρισμα, το οποίον εφαρμοσθέν εν Αμερική και Ευρώπη, επέφερε σημαντικωτάτην μεταλλαγήν εις τας σχέσεις προϊσταμένων και υπαλλήλων, κυρίως δε εις την αξιοπρεπή και κανονικήν ζωήν των υπαλλήλων. Ισως θα εθεωρείτο άκρον άωτον απαιτήσεων και διεκδικήσεων το υπαλληλικόν κερδομέρισμα. Εις την αντιλογίαν ταύτην οφείλουν ν’ απαντήσουν οι υπάλληλοι, ισολογίζοντες όχι μόνον την υλικήν, αλλά και την ηθικήν ικανοποίησιν προϊσταμένων και υπαλλήλων.
Σημείωση Σύνταξης : Δεν έχει γίνει καμία επέμβαση στο αρχικό κείμενο, για να μην αλλοιωθεί το γλωσσικό ιδίωμα του συγγραφέα, αλλά και της εποχής του γενικότερα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου