Όρωμαν

— Μάνα, όρωμαν έλεπα σ' άποψισνόν τη νύχταν,

 μάνα κι αν έξηγίεις άτο, είσαι τ' εμόν η μάνα.

— Κόρη μ', για πε με τ' όρωμα σ' κι ατό ας καταλύνω.

— Σο κιφάλι μ' εκάθουτον είνας χρυσός αητός -ι,

σα ποδάρια μ' εκείτονε έναν μαύρον σαντούχι,

σα δύο γιάνια μ' έτρεχαν δύο θολά ποτάμια.

— Αητός έτονε ο γαμπρόν και το σαντούχ' η προίκα σ'

 και τα ποτάμια τα θολά, κρασία και ρακία.

— Μάνα, ατό 'κ' εξήγησες, μάνα, η μάνα μ’ κ' είσαι.

Αητός έτονε άγγελον, το σαντούχ' η κασέλα

και τα ποτάμια τα θολά, ατά τ' εσά τα δάκρυα.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

όρωμαν = όνειρο, όραμα.

 καταλύνω = εξηγώ, ερμηνεύω.

 σαντούχι = σεντούκι, μπαούλο.

 γιάνια = τα πλάγια, oι πλευρές.

Όνειρο

— Τ' αποψινό μου τ' όνειρο με τρόμαξε, μανούλα,

αν το 'ξηγήσεις, μάνα μου, τότε μάνα μου θάσαι.

— Για πες το, κόρη μου γλυκιά, κι ευθύς θα το 'ξηγήσω.

— Καθόταν στο κεφάλι μου χρυσός αητός, μανούλα

και 'δω μπροστά στα πόδια μου σεντούκι 'βρέθη μαύρο,

 θολά ποτάμια τρέχανε δεξιά-ζερβά, μανούλα.

— Αητός θε νάναι ο γαμπρός και το σεντούκι προίκα

και τα ποτάμια τα θολά ρακιά, κρασιά στο γάμο.

— Δεν μου το καλοξήγησες, η μάνα μου δεν είσαι.

Αητός ήτανε άγγελος, κασέλα το σεντούκι

και τα ποτάμια τα θολά, τα δάκρυά σου, μάνα!

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑ

Υπάρχουν διάφορες θεωρίες για τη σημασία του ονείρου. Δεν χρειάζεται να αναφερθούμε σ' αυτές.

Και ο χώρος δεν το επιτρέπει και κανένας ειδικός προς τούτο λόγος δεν συντρέχει. Εντελώς πρόχειρα θυμίζουμε τη θεωρία του Φρόιντ για τη σημασία του ονείρου και τις σχετικές λαϊκές δοξασίες.

Το περιεχόμενο του ονείρου, κατά την άποψη κυρίως του Φρόιντ, εκφράζει συχνά υποσυνείδητες επιθυμίες ή φόβους, πού εκδηλώνονται στον ύπνο.

Έτσι, στα όνειρα βρίσκει κανείς διάφορους πόθους και αντιδράσεις, πού είναι κατάλοιπα και διατηρούνται σαν ίχνη στο υποσυνείδητο από πανάρχαια κληρονομική καταβολή.

Σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες, στη σφαίρα του ονείρου μπαίνει και το θεϊκό στοιχείο.

 Με την επενέργεια του εμφανίζονται στον ύπνο μας αγαπημένοι νεκροί. Τα περιστατικά, πού βλέπει κανείς στο όνειρο, δεν είναι τυχαία. Το καθένα κάτι συμβολίζει, κάτι προμηνύει.

Γι’ αυτό ακριβώς, μετά από ένα κακό όνειρο, πρέπει κανείς να προ­φυλαχτεί. 'Αντίθετα, αν τα περιστατικά προμηνύουν ευνοϊκά πράγμα­τα, τότε δημιουργούνται ωραίες ελπίδες.

Οι αρχαίοι Έλληνες δεν μένουν αδιάφοροι μπροστά στα όνειρα. Το ίδιο συμβαίνει και με τούς Προφήτες της Βίβλου. Το βασικό πρόβλημα και ή ουσία του θέματος είναι ή εξήγηση του ονείρου. Πιστεύει ο λαός, ότι στους κόλπους του υπάρχουν ορισμένα πρό­σωπα, πού διαθέτουν αυτό το ταλέντο.

Στο προκείμενο ποίημα, η κόρη διαισθάνεται το θάνατο της. Έτσι εξηγεί η ίδια το όνειρο της. Ο αητός είναι ο Χάροντας κι ας το εξηγεί αλλιώς ή μάνα της, λέγοντας ότι είναι ο γαμπρός.  Η διπλή εξήγηση του ονείρου, με αντίθετο τρόπο καλύπτει όλα τα περιστατικά του.

Η έμμονη σκέψη της κόρης, ότι προχωρεί προς το θάνατο, οφείλεται μάλλον σε πραγματικά περιστατικά της ζωής, που την απογοήτεψαν.

 Από την άλλη μεριά, ή επιμονή της μάνας να της διώξει τις μακάβριες ιδέες, δεν είναι μόνο λόγος παρηγορητικός. Αποτελεί ταυτόχρονα πράξη με ψυχολογικό περιεχόμενο, με την οποία εναντιώνεται στο θάνατο.

 Στάθης Ευσταθιάδης

"Τα τραγούδια του Ποντιακού λαού"

Εκδόσεις: Αδελφών Κυριακίδη

Θεσσαλονίκη 1992