Ο Θεοφύλακτος & η άσβεστη φλόγα του.

Δεν ήταν ο μοναδικός αγιάτρευτα νοσταλγός της πατρώας γης ο Θεοφύλακτος (1884-1961). Ήταν, όμως, εντελώς ξεχωριστός. 

Πολύ λίγοι εργάστηκαν για τον Ποντιακό Ελληνισμό όσο εκείνος. Ως γιατρός- συμπαραστάτης των πονεμένων, ως εκδότης του περιοδικού «Οι Κομνηνοί» της Τραπεζούντας και της εφημερίδας «Ελεύθερος Πόντος» της ομώνυμης κίνησης των Ποντίων, που είχε έδρα το Βατούμ, ως φωτισμένος παράγοντας του ποντιακού ελληνισμού, μετά τον ξεριζωμό (εκείνος δημιούργησε το πρώτο λαϊκό πανεπιστήμιο στη Θεσσαλονίκη το 1939), ως ομιλητής σε εκδηλώσεις για τον αξέχαστο Πόντο και για την ιδιαίτερη πατρίδα του, την Τσίτη, ως πολιτικός, που διοίκησε για αρκετό χρονι­κό διάστημα την περιοχή της Θράκης αμισθί...

Ο Θεοφύλακτος Θεοφύλακτος, ο Τσετινός,, όπως υπέγραφε σε ορισμένα κείμενα του, ήταν ωστόσο -και αυτό είναι πολύ σημαντικό - ο συγγραφέας του βιβλίου «Γύρω στην άσβεστη φλόγα», καθώς και άλλων, επίσης σημαντικών δημοσιευμάτων, όπως: το φυλλάδιο «Θρύλοι και ιδανικά του Πόντου», στα περιοδικά «Αρχείον Πόντου» (ετήσιο, που συνεχί­ζει να εκδίδεται μέχρι και σήμερα από την Επιτρο­πή Ποντιακών Μελετών, της οποίας ο Θεοφύλακτος ήταν ένα από τα αγκωνάρια της), «Ποντιακά Φύλ­λα», «Χρονικά του Πόντου», «Ποντιακή Εστία».

Η «Άσβεστη Φλόγα» για την πατρίδα, που καίει τις καρδιές των πρώτων προσφύγων, πυρπολεί την καρδιά του ιδιαιτέρως συνειδητοποιημένου Πόντιου Θεοφύλακτου Θεοφύλακτου. Στα διάφορα κεφάλαια, που είναι χωρισμένο το βιβλίο, γράφει για τους πατριωτικούς καημούς και τις πίκρες του, για τον μεγάλο αγώνα που έδινε μαζί με άλλους για έναν Ελεύθερο Πόντο, χωρίς ποτέ να περιαυτολογεί, αλλά με μια σεμνότητα, που αφοπλίζουν.

Πώς θα μπορούσε, όμως, να ήταν διαφορετικά για τον Θεοφύλακτο, που τόνιζε το 1926 σε λόγο του (Θρύλοι και ιδανικά του Πόντου):

Θα είναι μεγάλη η ευθύνη ημών, όσοι επεζήσαμεν τόσας ευτυχείς ημέρας εν Πόντω και τόσας έπειτα δυστυχίας, απέναντι των προγόνων μας, της ιστορί­ας και των επερχομένων γενεών, εάν αφήσωμεν να καλυφθούν υπό της λήθης τόσα ζωντανά μνημεία, παραδόσεις και θρύλοι, μαρτύρια αψευδή ενδόξου εθνικού βίου και κοινωνικής προόδου αξίας θαυμα­σμού, ζωήν ολόκληρον ενός μεγάλου τμήματος της όλης Φυλής με ιδίαν οντότητα γεμάτην ιδιάζουσαν ζωτικότητα και αλκήν.

Δια τούτο η απόφασις του Κεντρικού Συνδέσμου των Ποντίων να συστήση ειδικήν επιτροπήν προς περισυλλογήν και διαιώνισιν όλου του ζωνταντού παρελθόντος του Πόντου, οφεί­λει να επισύρη αμέριστον την προσοχήν και συναντίληψιν όλων των επανταχού Ποντίων, των φιλιστό­ρων ομογενών και της Ελληνικής Κυβερνήσεως.