ΤΑ ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΩΝ ΠΟΝΤΙΩΝ ΑΝΑ ΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

Τα ήθη και έθιμα των Ελληνοποντίων, παράλληλα με τα πολλά κοινά βασικά και ταυτόσημα χαρακτηριστικά τους, παρουσιάζουν και μια εντυπωσιακή κι αξιοπρόσε­χτη ποικιλομορφία, που μας φέρνει μια άλλη εικόνα, διαφορετική από εκείνη που φαντάζονται οι άσχετοι κι ακατατόπιστοι, από την εικόνα δηλαδή της μονολιθικότητας.

Κι αυτή η ποικιλομορφία σχετίζεται με ορισμένους συγκεκριμένους παράγοντες, όπως οι τεράστιες γεωγραφικές διαστάσεις του Πόντου, η εδαφική μορφολογία με τ' απροσπέλαστα αλπικά βουνά, με τις πολύ βαθιές λαγκαδιές και χαράδρες, με τα ορμητικά και κατάβαθα μεγάλα και μικρά πολυάριθμα ποτάμια, με τα πανύψηλα  οροπέδια και τις ατέλειωτες πεδινές θαλασσόδαρτες λουρίδες, κι ακόμη - ακόμη η ιστορική προέλευση και πορεία των επί μέρους ελληνικών πληθυσμών.

Ο Πόντος των προγόνων μας άρχιζε αδιαμφισβήτητα, δυτικά από την πιο παλιά ελληνόπολη του Πόντου Σινώπη, τα νοτιότερα βυζαντινά Ευχάιτα, τη Μερζιφούντα και συμπεριλάμβανε στο δυτικό του τμήμα (τον παλιό Γαλατικό Πόντο) την Πάφρα, τη Σαμψούντα, την Κάβζα, την Αμάσεια, τη Νεοκαισάρεια (Νίκσαρ), τη Σεβάστεια, την παραλιακή Οινόη, και στο νότο του τη βυζαντινή Ευδοκιάδα (Τοκάτ').

Και ανατολικά ο Πόντος των πατέρων μας έφτανε μέχρι την Οφιούντα (Όφη) και τη Ριζούντα (τα μέρη της αρχαίας Κολχίδας, το σημερινό Λαζιστάν).

Έτσι είχαμε την ποικιλομορφία στη γλώσσα, στην ενδυμασία, στους χορούς, στα λαϊκά μουσικά όργανα και τα τραγούδια και φυσικά στα ήθη και έθιμα. Αυτά τα ήθη και έθιμα των Ελλήνων του Πόντου ήταν ενσωματωμένα οργανικά στη δική τους μοίρα.

 Η Μαύρη Θάλασσα τους, τα παρχάρια, τα ποτάμια, τα ερειπωμένα κάστρα, τα δικά τους νεκροταφεία, τα χωριά και οι πολιτείες τους, με τις αρχαίες και βυζα­ντινές κληρονομιές, τα δικά τους τρισένδοξα μοναστήρια, οι δικοί τους ξενιτεμοί, οι γιορτές, τα πανηγύρια, όλα συνθέτουν τη μοίρα τους με όλες τις ιστορικές περιπέ­τειες τους, όλα αυτά δίνουν τη φυσιογνωμία, τη συνείδηση και την ταυτότητα του ελληνοποντιακού κόσμου, δίνουν τη μοίρα του, τον πολιτισμό του, τα ήθη και έθιμα του, τους χορούς και τα τραγούδια του, τα μοιρολόγια του, το κλάμα του, το γέλιο του, τις αρετές και τις αδυναμίες του, με μια μόνο λέξη: την υπόσταση του!

Τι ήταν τα ήθη και έθιμα στις αλησμόνητες πατρίδες μας; Ήταν υποχρεωτικοί για όλους κανόνες ζωής. Ήταν οι απαρασάλευτες κοινωνικές αρετές, η κοινωνική καλλιέργεια, η κοινωνική αγωγή, η κοινωνική μόρφωση. Ο φυσιολογικός - μοναδι­κός αναγνωρισμένος - τρόπος να ζει και να συμπεριφέρεται το άτομο ως μέλος της ορθόδοξης ρωμαίικης κοινωνίας. Η απόδειξη της γνησιότητας αυτού του ατόμου -μέλους. Τα ήθη και έθιμα συμπεριλάβαιναν κάθε θρησκευτική, ηθική, καλαισθητική και συναισθηματική αξία.

Η απόλυτη φυσική ανάγκη, τα απόλυτα αγαθά, πρέποντα και αρμόζοντα, που διαιωνίζονταν απρόσβλητα από κάθε απόπειρα αυθαιρεσίας του οποιουδήποτε ατόμου. Γενικά, σταθερά, ομοιόμορφα σε κάθε τόπο, που εγγυούνταν τον πνευματικό δεσμό των ατόμων της ρωμαίικης ομάδας.

Στα ήθη και έθιμα υπήρχε ο ηθικός καταναγκασμός που επιβαλλόταν από την ομαδική αποδοκιμασία της κοινωνίας ενάντια σε κάθε παραβάτη, που σίγουρα κιν­δύνευε να αποκλειστεί από την κοινωνία, για να περισωθούν οι θεμελιώδεις εκδη­λώσεις του ανθρώπινου βίου, που συντηρούσαν το λαό.

Νίκος Σωματαρίδης