Ο ρόλος του Πασαλίδη στην ανασυγκρότηση της Αριστεράς ενάμιση χρόνο μόνο από τη μεγάλη στρατιωτική ήττα της στον εμφύλιο, έγραψε ιστορία. Και όταν η ΕΔΑ, στην ίδρυση της οποίας η συμβολή του ήταν καθοριστική, ανδρώθηκε και έφτασε να γίνει το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο Πασαλίδης, με τη σοφία και τη γλυκύτητα του ύφους του, άφησε εποχή με τους λόγους και τις παρεμβάσεις του στη Βουλή, που τις άκουγαν με ιδιαίτερη προσοχή ακόμη και οι αντίπαλοι του.
Το ξεχωριστό κύρος του Πασαλίδη και η συνεχώς διευρυνόμενη, παρά τους διωγμούς και τις αντίξοες συνθήκες, δύναμη της ΕΔΑ ήταν δυο σφιχτοδεμένοι κρίκοι στη βασανιστική, αξιοθαύμαστη για τους αγώνες και τις επιτυχίες τους πορεία για την αποκατάσταση της δημοκρατίας στον τόπο.
Ήταν και παρέμεινε Πόντιος, παρά την εθνική εμβέλεια της δράσης και του ρόλου του
«Από το λαό προήλθα, και ποτέ δεν τον εγκατέλειψα», είπε κάποτε ο Πασαλίδης. Εννοούσε δυο λαούς αδιαίρετους και «αλληλοπεριχωρούμενους» (σ. σ. συνυπάρχοντες) σε ένα: Τον ελληνικό λαό στο σύνολο του και το λαό του ελληνισμού του Πόντου, όπου γεννήθηκε.
Υπηρέτησε και τους «δύο λαούς» με την ίδια αφοσίωση και συνέπεια.
Υπηρέτησε και τους «δύο λαούς» με την ίδια αφοσίωση και συνέπεια.
Ήταν και έμεινε Πόντιος, παρά την εθνική εμβέλεια της δράσης και του ρόλου του. Πέθανε φρουρούμενος από τα όργανα της Χούντας, που τον είχε θέσει σε κατ' οίκον περιορισμό. Η τελευταία του επιθυμία ήταν να γίνει η ταφή του στο συνοικιακό νεκροταφείο της Καλαμαριάς, «προέκταση» της γης του Πόντου, που οι πιο πολλοί κάτοικοι της είχαν γεννηθεί εκεί ή κατάγονταν από αυτόν.
Μερικά βιογραφικά του Γιάννη Πασαλίδη
Ο Γιάννης Πασαλίδης γεννήθηκε τον Οκτώβριο του 1886 στη Σαντά του Πόντου, μικρή κωμόπολη νοτιοδυτικά της Τραπεζούντας. Οι γονείς του, εύποροι αγρότες, μετανάστευσαν στη Γεωργία, τμήμα της ρωσικής επικράτειας, στα τέλη του 19ου αιώνα.
Ο Γιάννης Πασαλίδης γεννήθηκε τον Οκτώβριο του 1886 στη Σαντά του Πόντου, μικρή κωμόπολη νοτιοδυτικά της Τραπεζούντας. Οι γονείς του, εύποροι αγρότες, μετανάστευσαν στη Γεωργία, τμήμα της ρωσικής επικράτειας, στα τέλη του 19ου αιώνα.
«Η πρώτη ομαδική μετανάστευση Ελλήνων [του Πόντου] στη Ρωσία έγινε το 1778», γράφει ο ιστορικός Κ. Αυγητίδης («Ο ελληνικός εμπορικός κόσμος της Οδησσού και η Ελλάδα», Δωδώνη, 1998), στα πλαίσια ευρύτερου μεταναστευτικού ρεύματος που συνδεόταν με τους ρωσοτουρκικούς πολέμους.
Με το ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1828 - 1829 «πάνω από 90.000 Πόντιοι, που απροκάλυπτα τάχθηκαν με τους Ρώσους, αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν μαζί τους για να γλιτώσουν» . Η προσδοκία του «ξανθού γένους», του «Μόσκοβου που θα φέρει το σεφέρι», είχε ξεσηκώσει μέρος των Ελλήνων της ευρύτερης περιοχής, που στην προσπάθεια τους να λυτρωθούν από την τουρκική καταπίεση γίνονταν θύματα της εξωτερικής πολιτικής της ρωσικής αυτοκρατορίας, όπως είχε συμβεί νωρίτερα και στη Νότια Ελλάδα με τα Ορλωφικά.
Με το ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1828 - 1829 «πάνω από 90.000 Πόντιοι, που απροκάλυπτα τάχθηκαν με τους Ρώσους, αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν μαζί τους για να γλιτώσουν» . Η προσδοκία του «ξανθού γένους», του «Μόσκοβου που θα φέρει το σεφέρι», είχε ξεσηκώσει μέρος των Ελλήνων της ευρύτερης περιοχής, που στην προσπάθεια τους να λυτρωθούν από την τουρκική καταπίεση γίνονταν θύματα της εξωτερικής πολιτικής της ρωσικής αυτοκρατορίας, όπως είχε συμβεί νωρίτερα και στη Νότια Ελλάδα με τα Ορλωφικά.
Οι γονείς του Πασαλίδη είχαν ανοιχτότερους ορίζοντες από άλλους συντοπίτες του και ήταν σε θέση να αντιληφθούν τα πλεονεκτήματα της ρωσικής παιδείας, που βρισκόταν σε υψηλότερο επίπεδο από τα ομογενειακά σχολεία. Μόλις εγκαταστάθηκαν στην κωμόπολη της Γεωργίας Κοταϊδα (σ. σ. και Κουταϊδα) αποφάσισαν να στείλουν το γιο τους Γιάννη, που έδειχνε ιδιαίτερη έφεση για τα γράμματα, σε ρωσικό γυμνάσιο, και μάλιστα στην Τιφλίδα, πρωτεύουσα της Γεωργίας.
Ο Γιάννης Πασαλίδης, που έμαθε πολύ γρήγορα τα ρωσικά, σπούδασε έτσι σε ένα πολιτιστικό περιβάλλον που συνδύαζε τη συγκροτημένη κλασική παιδεία με το πνεύμα και τις αξίες του προεπαναστατικού ρωσικού ουμανισμού. Ο αγαπημένος του συγγραφέας ήταν ο Τολστόι.
Θυσίες των γονέων για ανώτατες σπουδές
Με το τέλος των γυμνασιακών του σπουδών, οι γονείς του Γιάννη, που είχε ξεχωρίσει για τις επιδόσεις του στη μάθηση, έκριναν ότι θα έπρεπε να υποβληθούν στις αναγκαίες θυσίες, από οικονομική άποψη, για να τον στείλουν στο πανεπιστήμιο. Στην Τιφλίδα δεν υπήρχε πανεπιστήμιο, επομένως θα πήγαινε στο πανεπιστήμιο της Οδησσού, στην ιατρική σχολή.
Στην Οδησσό, το σημαντικότερο λιμάνι της Νότιας Ρωσίας, με μεγάλα ναυπηγεία, που απασχολούσαν χιλιάδες εργάτες, ο Γιάννης Πασαλίδης γνώρισε το εργατικό κίνημα, που έσφυζε από ζωή. Ήταν τα χρόνια που προετοίμαζαν την επανάσταση του 1905.
Στα βιομηχανικά κέντρα της Ουκρανίας και του Καυκάσου το 1903 ξέσπασε διεκδικητικό κίνημα, που κορυφώθηκε με γενική απεργία με τη συμμετοχή 200.000 εργαζομένων. Τον ίδιο χρόνο πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο το B' Συνέδριο του Ρωσικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, το συνέδριο της διάσπασης του σε «μπολσεβίκους» και «μενσεβίκους».
Στο πανεπιστήμιο της Οδησσού ο Γιάννης Πασαλίδης συνδέθηκε με παράνομους κύκλους των Ρώσων επαναστατών. Ένα ταξίδι του στο Βερολίνο, το 1909, του επέτρεψε να έρθει σε επαφή με τη μαρξιστική φιλολογία. Στην επιστροφή του πήρε μαζί του αρκετά βιβλία, που τα κατέσχεσαν οι τσαρικές αρχές στα σύνορα. Οι σχέσεις του με τον επαναστατικό μαρξιστικό χώρο ήταν πια γνωστές σ' αυτές.
Σε λίγο, ενώ ήταν τελειόφοιτος της ιατρικής, του ανακοινώθηκε η αποβολή του από το πανεπιστήμιο της Οδησσού. Δεν διέκοψε όμως τις σπουδές του. Με τη συνδρομή της οικογένειας του, που ήθελε οπωσδήποτε να συμπληρώσει τις σπουδές του, και ιδίως του αδελφού του Γαβριήλ, που είχε στο μεταξύ αποκτήσει σχετική οικονομική άνεση, πήγε στη Μόσχα και γράφτηκε στο εκεί πανεπιστήμιο, από το οποίο έλαβε το πτυχίο της ιατρικής με άριστα. Ακολούθησε η τρίχρονη ειδίκευση του στη γενική χειρουργική και τη μαιευτική.
Στα βιομηχανικά κέντρα της Ουκρανίας και του Καυκάσου το 1903 ξέσπασε διεκδικητικό κίνημα, που κορυφώθηκε με γενική απεργία με τη συμμετοχή 200.000 εργαζομένων. Τον ίδιο χρόνο πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο το B' Συνέδριο του Ρωσικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, το συνέδριο της διάσπασης του σε «μπολσεβίκους» και «μενσεβίκους».
Στο πανεπιστήμιο της Οδησσού ο Γιάννης Πασαλίδης συνδέθηκε με παράνομους κύκλους των Ρώσων επαναστατών. Ένα ταξίδι του στο Βερολίνο, το 1909, του επέτρεψε να έρθει σε επαφή με τη μαρξιστική φιλολογία. Στην επιστροφή του πήρε μαζί του αρκετά βιβλία, που τα κατέσχεσαν οι τσαρικές αρχές στα σύνορα. Οι σχέσεις του με τον επαναστατικό μαρξιστικό χώρο ήταν πια γνωστές σ' αυτές.
Σε λίγο, ενώ ήταν τελειόφοιτος της ιατρικής, του ανακοινώθηκε η αποβολή του από το πανεπιστήμιο της Οδησσού. Δεν διέκοψε όμως τις σπουδές του. Με τη συνδρομή της οικογένειας του, που ήθελε οπωσδήποτε να συμπληρώσει τις σπουδές του, και ιδίως του αδελφού του Γαβριήλ, που είχε στο μεταξύ αποκτήσει σχετική οικονομική άνεση, πήγε στη Μόσχα και γράφτηκε στο εκεί πανεπιστήμιο, από το οποίο έλαβε το πτυχίο της ιατρικής με άριστα. Ακολούθησε η τρίχρονη ειδίκευση του στη γενική χειρουργική και τη μαιευτική.
Γιατρός γυναικολόγος, στην υπηρεσία της φτωχολογιάς
Ο Γιάννης Πασαλίδης ήταν πια γιατρός γυναικολόγος, με μεγάλη «πέραση» στο Σοχούμ, όπου εγκαταστάθηκε μετά το γάμο του με τη Μαρία Σπυράντη. Η φήμη του, που βασιζόταν στο συνδυασμό της επιστημονικής του κατάρτισης με τον ανθρωπισμό του - τον ονόμαζαν γιατρό της φτωχολογιάς - δεν άργησε να υπερβεί τα όρια του πολυπληθούς ποντιακού στοιχείου της περιοχής.
Αλλά το ξέσπασμα της Οκτωβριανής επανάστασης έμελλε να δώσει μια νέα διάσταση στη ζωή του γιατρού Γιάννη Πασαλίδη. Στην κοινωνική του δραστηριότητα ήρθε να προσθέσει και την πολιτική. Άλλωστε ήδη είχε εκπροσωπήσει τους Έλληνες του Καυκάσου σε διάφορες επαφές με τις προξενικές αρχές της Ελλάδας
Ο Πασαλίδης στη γεωργιανή κυβέρνηση το 1918
Πριν από την επανάσταση, η Γεωργία βρισκόταν υπό διπλή καταπίεση: Δεν ήταν μόνο ο πολιτικός και κοινωνικός ζυγός του τσαρικού καθεστώτος, αλλά και ο σύμφυτος με αυτόν μεγαλορώσικος εθνικισμός, που είχε φθάσει στο σημείο να απαγορεύσει στα σχολεία τη γεωργιανή γλώσσα, φορέα ενός αρχαίου, σημαντικού πολιτισμού.
Το εθνικό ζήτημα δημιούργησε, όπως και σε άλλες περιοχές της Νότιας Ρωσίας, ιδιαίτερα προβλήματα στην επαναστατική εξουσία. Τη νέα κυβέρνηση σχημάτισαν, τον Ιούνιο του 1918, οι μενσεβίκοι, που είχαν την πλειοψηφία και στο σοβιέτ της Γεωργίας, όπως άλλωστε στο συνολικό σοσιαλδημοκρατικό χώρο της χώρας, που είχε αναδείξει αξιόλογες ηγετικές φυσιογνωμίες, όπως ο μενσεβίκος Τζορντάνια (πρωθυπουργός) και ο μπολσεβίκος Στάλιν, που ήταν όμως εξολοκλήρου απασχολημένος με καθήκοντα στο κέντρο της νέας, σοβιετικής εξουσίας, στην Πετρούπολη.
Στην κυβέρνηση αυτή της Γεωργίας κλήθηκε να συμμετάσχει ο Γιάννης Πασαλίδης, επιφανής παράγοντας του μειονοτικού ελληνικού στοιχείου, στον οποίο ανατέθηκε το χαρτοφυλάκιο των «εξωτερικών υποθέσεων»
Το εθνικό ζήτημα δημιούργησε, όπως και σε άλλες περιοχές της Νότιας Ρωσίας, ιδιαίτερα προβλήματα στην επαναστατική εξουσία. Τη νέα κυβέρνηση σχημάτισαν, τον Ιούνιο του 1918, οι μενσεβίκοι, που είχαν την πλειοψηφία και στο σοβιέτ της Γεωργίας, όπως άλλωστε στο συνολικό σοσιαλδημοκρατικό χώρο της χώρας, που είχε αναδείξει αξιόλογες ηγετικές φυσιογνωμίες, όπως ο μενσεβίκος Τζορντάνια (πρωθυπουργός) και ο μπολσεβίκος Στάλιν, που ήταν όμως εξολοκλήρου απασχολημένος με καθήκοντα στο κέντρο της νέας, σοβιετικής εξουσίας, στην Πετρούπολη.
Στην κυβέρνηση αυτή της Γεωργίας κλήθηκε να συμμετάσχει ο Γιάννης Πασαλίδης, επιφανής παράγοντας του μειονοτικού ελληνικού στοιχείου, στον οποίο ανατέθηκε το χαρτοφυλάκιο των «εξωτερικών υποθέσεων»
Από τα νεανικά του χρόνια ο Πασαλίδης είχε αποκτήσει σχέσεις με τους μενσεβίκους. Πριν από την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Γεωργίας έγινε απόπειρα συγκρότησης μιας «Υπερκαυκασιανής Επαναστατικής Δημοκρατίας», με πυρήνα την πιο ανεπτυγμένη γεωργιανή πολιτική ελίτ, που θα περιλάμβανε και την Αρμενία καθώς και το Αζερμπαϊτζάν.
Στην ιδρυτική της διακήρυξη (15-11-1917) τονιζόταν η «αρχή της πλήρους αυτοδιάθεσης των εθνοτήτων» που «επιβεβαίωσε η ρωσική επανάσταση», οριζόταν όμως ότι η νέα Δημοκρατία θα αποκτούσε υπόσταση μετά από έγκριση της Ρωσικής Συντακτικής Συνέλευσης. Τη Συντακτική Συνέλευση διέλυσε ο Λένιν. Έτσι η Υπερκαυκασιανή Δημοκρατία, που τη συγκρότηση της υποστήριζαν και οι μπολσεβίκοι, έμεινε στα χαρτιά.
Στην ιδρυτική της διακήρυξη (15-11-1917) τονιζόταν η «αρχή της πλήρους αυτοδιάθεσης των εθνοτήτων» που «επιβεβαίωσε η ρωσική επανάσταση», οριζόταν όμως ότι η νέα Δημοκρατία θα αποκτούσε υπόσταση μετά από έγκριση της Ρωσικής Συντακτικής Συνέλευσης. Τη Συντακτική Συνέλευση διέλυσε ο Λένιν. Έτσι η Υπερκαυκασιανή Δημοκρατία, που τη συγκρότηση της υποστήριζαν και οι μπολσεβίκοι, έμεινε στα χαρτιά.
Ο Λένιν πάντως είχε επίγνωση του κινδύνου από τις επιβιώσεις του μεγαλορώσικου εθνικισμού και την πολιτική του Στάλιν, «επιτρόπου για τις εθνότητες». Το πρόβλημα της Γεωργίας είχε εξάλλου οξυνθεί από ρήτρα του Συμφώνου Ειρήνης του Μπρεστ Λιτόβσκ (5-12-1917), που τερμάτισε τον πόλεμο Γερμανίας - Ρωσίας, η οποία παραχωρούσε στην Τουρκία, σύμμαχο της Γερμανίας, τις γεωργιανές επαρχίες του Καρς και του Μπατούμ.
Οι προσπάθειες να δημιουργηθεί εσπευσμένα, τον Απρίλιο του 1918, η Υπερκαυκασιανή Δημοκρατία, που ως ανεξάρτητο κράτος θα αντέτασσε φραγμό στην τουρκική εισβολή, απέτυχαν εξαιτίας των εθνικών αντιθέσεων ανάμεσα σε Γεωργιανούς, Αρμένιους και Αζέρους.
Πολιτικές ζυμώσεις στην περιοχή του Ευξείνου
Τον Οκτώβριο του 1920 η Τουρκία εισέβαλε στη Γεωργία και την Αρμενία. Οι Αρμένιοι ζήτησαν τη βοήθεια του Κόκκινου Στρατού, που απέκρουσε τους Τούρκους και εγκαθίδρυσε στην Αρμενία Σοσιαλιστική Δημοκρατία, με νέα κυβέρνηση από Αρμένιους μπολσεβίκους. Τον ίδιο μήνα ο Στάλιν, που είχε επισκεφθεί τον Καύκασο, εξαπέλυσε μύδρους κατά της γεωργιανής κυβέρνησης, κατηγορώντας την ότι αποτελούσε όργανο της Γερμανίας και της Αγγλίας. Είχε μεταβεί νωρίτερα στην περιοχή και αντιπροσωπεία της σοβιετικής κυβέρνησης, από τους Κίροφ, Ορντονικίτσε και Μικογιάν για να συμβάλει, σύμφωνα με εντολή του Λένιν, στην επίλυση με πολιτικό τρόπο των προβλημάτων της περιοχής.
Αλλά ο Στάλιν επέβαλε τη δική του λύση. Με αφορμή επεισόδια στα σύνορα Γεωργίας και Αρμενίας, καθώς και τη συγκέντρωση ισχυρών τουρκικών δυνάμεων κοντά στη μεθόριο, μονάδες του Κόκκινου Στρατού εισήλθαν στις 21-2-1921 στη Γεωργία και κατέλαβαν, μαζί με ένοπλα τμήματα των Γεωργιανών μπολσεβίκων, την Τιφλίδα, την οποία εγκατέλειψε η μενσεβίκικη κυβέρνηση για να καταφύγει στο Παρίσι, όπου προσπάθησε να διατηρήσει την πολιτική της οντότητα, ως κυβέρνηση εξόριστων πλέον. Οι μπολσεβίκοι ανακήρυξαν στην Τιφλίδα τη νέα Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Γεωργίας.
Έντονη ανησυχία διακατείχε τον Λένιν για τις εξελίξεις στη Γεωργία, για τις οποίες δεν είχε άμεση πληροφόρηση. Με επιστολή του στον Ορντονικίτσε συνιστούσε (στις 3-3-1921) να εφαρμοσθεί πολιτική παραχωρήσεων στους Γεωργιανούς διανοούμενους και μικρέμπορους», που θα μπορούσε να φθάσει ως τη δημιουργία «συνασπισμού [των μπολσεβίκων] με τον Τζορντάνια ή παρόμοιους Γεωργιανούς μενσεβίκους». Τίποτε από αυτά δεν έγινε, εκτός από τη χορήγηση αμνηστίας στους ηττημένους.
Μόνος του στο Βερολίνο και μετά στην Ελλάδα
Ο Γιάννης Πασαλίδης δεν ακολούθησε την εξόριστη πια κυβέρνηση των μενσεβίκων στο Παρίσι. Κατέφυγε στο Βερολίνο. Στα γράμματα του προς τη γυναίκα του αποκαλύπτει τη νοσταλγία του για τη Γεωργία και την επιθυμία του να επιστρέψει σ' αυτήν. Όχι όμως με οποιουσδήποτε όρους. Ο βιογράφος και εγγονός του Γιάννης Νισύριος, συγγραφέας ενός αξιόλογου βιβλίου γι' αυτόν, αναφέρει ότι οι νέες σοβιετικές αρχές διαμήνυσαν στον Γιάννη Πασαλίδη ότι μπορούσε να επιστρέψει στη Γεωργία. Ένα κεφάλαιο της ζωής του είχε όμως κλείσει. Αποφάσισε να έρθει και να εγκατασταθεί στην Ελλάδα, και μάλιστα στη Θεσσαλονίκη, στη συνοικία Χαριλάου, πολλοί κάτοικοι της οποίας ήταν από τον Πόντο ή από τη Ρωσία, από όπου έφυγαν στην τύρβη και την αναταραχή των επαναστατικών χρόνων.
Ο Γιάννης Πασαλίδης δεν ακολούθησε την εξόριστη πια κυβέρνηση των μενσεβίκων στο Παρίσι. Κατέφυγε στο Βερολίνο. Στα γράμματα του προς τη γυναίκα του αποκαλύπτει τη νοσταλγία του για τη Γεωργία και την επιθυμία του να επιστρέψει σ' αυτήν. Όχι όμως με οποιουσδήποτε όρους. Ο βιογράφος και εγγονός του Γιάννης Νισύριος, συγγραφέας ενός αξιόλογου βιβλίου γι' αυτόν, αναφέρει ότι οι νέες σοβιετικές αρχές διαμήνυσαν στον Γιάννη Πασαλίδη ότι μπορούσε να επιστρέψει στη Γεωργία. Ένα κεφάλαιο της ζωής του είχε όμως κλείσει. Αποφάσισε να έρθει και να εγκατασταθεί στην Ελλάδα, και μάλιστα στη Θεσσαλονίκη, στη συνοικία Χαριλάου, πολλοί κάτοικοι της οποίας ήταν από τον Πόντο ή από τη Ρωσία, από όπου έφυγαν στην τύρβη και την αναταραχή των επαναστατικών χρόνων.
Ο γιατρός Πασαλίδης, με την υψηλή επιστημονική του κατάρτιση και την ανθρωπιστική του προσφορά, έρχεται τώρα σε πρώτο πλάνο σε σχέση με τον πολιτικό Πασαλίδη. «Ήταν ο γιατρός της αριστοκρατίας της πόλης», θ' αφηγηθεί αργότερα ο Ηλίας Ηλιού, «αλλά ξεγεννούσε δωρεάν τις γυναίκες της φτωχολογιάς».
Χρημάτισε διευθυντής του Ρωσικού Νοσοκομείου της Θεσσαλονίκης και του Δημόσιου Μαιευτηρίου που εξυπηρετούσε όλη τη Μακεδονία. Ίδρυσε και δική του μαιευτική κλινική, που έκλεισε δυο φορές γιατί εξαιτίας της αφιλοκέρδειάς του αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα. Μοναδική του περιουσία ως το τέλος της ζωής του ήταν το σπίτι που έχτισε στο χωριό Καστανιά Ημαθίας.
Χρημάτισε διευθυντής του Ρωσικού Νοσοκομείου της Θεσσαλονίκης και του Δημόσιου Μαιευτηρίου που εξυπηρετούσε όλη τη Μακεδονία. Ίδρυσε και δική του μαιευτική κλινική, που έκλεισε δυο φορές γιατί εξαιτίας της αφιλοκέρδειάς του αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα. Μοναδική του περιουσία ως το τέλος της ζωής του ήταν το σπίτι που έχτισε στο χωριό Καστανιά Ημαθίας.
 |
| Τελετή εγκαινίων Κεντρικής Σχολής Σαντάς 1910. Αριστερά από τον μητροπολίτη Κύριλλο διακρίνεται ο Γιάννης Πασαλίδης |
Ακοίμητο ενδιαφέρον για τους ανθρώπους
Η απουσία του Πασαλίδη από την πολιτική δράση δεν έμελλε να κρατήσει πολύ. Συνεργάζεται με τον Κώστα Γαβριηλίδη, από τους Έλληνες του Καυκάσου, με ηγετικό ρόλο στο αγροτικό κίνημα, και συμπαραστέκεται στους αγώνες του. Μετά τον ερχομό του στην Ελλάδα ο Γιάννης Πασαλίδης εξακολούθησε να μοιράζει τη ζωή του ανάμεσα στην άσκηση του λειτουργήματος της ιατρικής και στη συμμετοχή του στην πολιτική δράση, με κοινό παρονομαστή το ακοίμητο ενδιαφέρον του για τους συνανθρώπους του. Το 1923 τον βρίσκει βουλευτή της Δ' Συντακτικής Συνέλευσης, στην οποία εκλέχθηκε ως εκπρόσωπος του προσφυγικού στοιχείου, συνεργαζόμενος με το Κόμμα της Δημοκρατικής Ένωσης του Αλέξανδρου Παπαναστασίου.
Στη Βουλή ξεχώρισε για τους φλογερούς αντιμοναρχικούς του λόγους.
Στη Βουλή ξεχώρισε για τους φλογερούς αντιμοναρχικούς του λόγους.
Το 1931 ο Γιάννης Πασαλίδης, επικεφαλής των σοσιαλιστών της Μακεδονίας, συμμετέχει, μαζί με τον Νικόλαο Γιαννιό, στο συνέδριο της Β' Διεθνούς. Και το 1934 συντάσσεται με το Αντιφασιστικό Παλλαϊκό Μέτωπο («Σύμφωνο Κοινής Δράσης») που συγκρότησαν το ΚΚΕ, το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας, το Αγροτικό Κόμμα, το Εργατικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, η ΓΣΕΕ, η Ενωτική ΓΣΕΕ και τα Ανεξάρτητα Εργατικά Συνδικάτα. Μαζί με τους άλλους αγωνιστές του Μετώπου διώκεται από τη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά.
Στο ΕΑΜ κατά τη γερμανική κατοχή 1941-1944
Στην Κατοχή ο Πασαλίδης δραστηριοποιείται στην Αντίσταση και προσχωρεί στο ΕΑΜ, που μετά την απελευθέρωση μετατρέπεται, το 1945, σε πολιτικό συνασπισμό κομμάτων. Γίνεται μέλος της Κεντρικής Επιτροπής. Όταν ξεσπά το κύμα της μεταδεκεμβριανής βίας, τραυματίζεται βαριά σε επίθεση, στη Βέροια, εναντίον ΕΑΜικής συγκέντρωσης. Τον επόμενο χρόνο (1946) διαφωνεί, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Σταύρου Ηλιόπουλου, με την απόφαση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ να απόσχουν από τις εκλογές.
Στον εμφύλιο ο Πασαλίδης και οι σύντροφοι του ΣΚΕ δεν έχουν ανάμιξη. Δεν συντάσσονται με την πολιτική του ΚΚΕ και του ΑΚΕ, δεν σπεύδουν όμως να διαχωρίσουν τη θέση τους, όπως το ΣΚ-ΕΛΔ των Σβώλου - Τσιριμώκου, που πιέζεται από τους Άγγλους Εργατικούς και τη Σοσιαλιστική Διεθνή (COMISCO), με την οποία το ΣΚΕ δεν είχε σχέσεις.
Η πολιτική επαναδραστηριοποίηση του Πασαλίδη πραγματοποιείται μετά τον τερματισμό της εμφύλιας σύρραξης. Με το σχηματισμό της «Δημοκρατικής Παρατάξεως», πρώτης απόπειρας εμφάνισης της Αριστεράς στο νόμιμο πολιτικό στίβο, στις εκλογές της 5-3-1950, ο Ιωάννης Σοφιανόπουλος πρότεινε στον Πασαλίδη, ύστερα από αξίωση των Σβώλου - Τσιριμώκου, να συμμετάσχει στο ψηφοδέλτιο του σχηματισμού όχι ως εκπρόσωπος του ΣΚΕ, αλλά ως «προσωπικότης».
Σε επιστολή του προς τη Διοικούσα Επιτροπή της Δ. Π. ο Γιάννης Πασαλίδης απαντά: «... Δεν μπορώ να δεχθώ την πρόταση σας να μπω στον συνδυασμό 'τιμής ένεκεν' [όπως είπε] ο πρόεδρος του ΣΚ-ΕΛΔ. Η πρόταση 'τιμής ένεκεν' μπορούσε να κολακεύσει έναν αστό πολιτευτή, όχι όμως έναν γνήσιο σοσιαλιστή ...».
Από τις αρχές του 1951 είχαν αρχίσει ζυμώσεις για το σχηματισμό «Πανδημοκρατικού Μετώπου», στόχο που προβάλλει και το ΚΚΕ από το ραδιοφωνικό σταθμό του. Η Δημοκρατική Παράταξις, που αντιμετωπίζει σοβαρά εσωτερικά προβλήματα, έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα. Οι συζητήσεις διεξάγονται στην Αθήνα, αλλά ο Πασαλίδης, που είναι ενήμερος, θεωρεί, παρά τις παρακινήσεις φίλων του, ότι δεν είναι ακόμη ώρα να κατεβεί στην πρωτεύουσα.
Στις συζητήσεις συμμετέχουν ετερόκλιτες δυνάμεις - κόμματα, ομάδες, προσωπικότητες, ΕΑΜικής ως επί το πλείστον προέλευσης. Έμμεσα παίρνει μέρος και το «παράνομο» ΚΚΕ, με «νόμιμο» σχήμα που έχει δημιουργήσει -τον «Δημοκρατικό Συναγερμό».
Στις συζητήσεις συμμετέχουν ετερόκλιτες δυνάμεις - κόμματα, ομάδες, προσωπικότητες, ΕΑΜικής ως επί το πλείστον προέλευσης. Έμμεσα παίρνει μέρος και το «παράνομο» ΚΚΕ, με «νόμιμο» σχήμα που έχει δημιουργήσει -τον «Δημοκρατικό Συναγερμό».
Η προσπάθεια να συγκροτηθεί ευρύτατη πολιτική συνεργασία με τη συμμετοχή του Πλαστήρα, έχει αποτύχει, εξαιτίας της αρνητικής στάσης του τελευταίου. Οι διαπραγματεύσεις οδηγούνται έτσι στη συγκρότηση μετωπικού πολιτικού οργανισμού της Αριστεράς. Όμως η συνεννόηση μεταξύ όσων συμμετέχουν σ' αυτές είναι εξαιρετικά δύσκολη.
Ο Γιάννης Πασαλίδης έρχεται στην Αθήνα, στις αρχές Ιουλίου 1951. Αμέσως μετά την άφιξη του απευθύνει από τις στήλες της εφημερίδας «Δημοκρατικός Τύπος» έκκληση «να συγκροτηθεί η Δημοκρατική Αριστερά, που θα διασφαλίσει με τους αγώνες της και στη χώρα μας γαλήνη και λευτεριά». Η χώρα βρίσκεται ήδη σε παρατεταμένη προεκλογική περίοδο.
Η παρουσία του Πασαλίδη, με το υψηλό κύρος και την πλούσια πείρα του, λειτουργεί ως καταλύτης στις συνομιλίες που κινδυνεύουν να τελματωθούν. Στις 6 Ιουλίου οι διαπραγματεύσεις μπαίνουν στην τελική φάση, με δυο συσκέψεις, στις οποίες προεδρεύει ο Γιάννης Πασαλίδης. Η δεύτερη, στις 11 Ιουλίου, είναι η πιο κρίσιμη.
Η πολιτική ευφυΐα και σωφροσύνη του Πασαλίδη, η μειλιχιότητά του και η θυμοσοφία του ήταν πολύτιμα προσόντα στις συνεχείς προσπάθειες του για την εκτόνωση των εντάσεων που προκαλούσαν οι πολιτικές και προσωπικές διαφωνίες και αντιπαραθέσεις και για την προσέγγιση των διαφορετικών απόψεων.
Οι διαπραγματεύσεις έχουν τελικά θετική έκβαση. Ιδρύεται η ΕΔΑ, στις αρχές Αυγούστου 1951, πρόεδρος της οποίας ορίζεται ομόφωνα ο Γιάννης Πασαλίδης, από τα κόμματα και ομάδες που τη συναποτελούν.
Η αγωνιστική πορεία του Γιάννη Πασαλίδη φθάνει στην κορύφωση της. Στο εξής η ζωή, η προσφορά και η ιστορία του συνυφαίνεται και ταυτίζεται με τη διαδρομή της ΕΔΑ στο πολιτικό στερέωμα της χώρας μας, που αποτελεί ένα από τα λαμπρότερα επιτεύγματα του λαϊκού κινήματος. Αλλά η σπουδαία αυτή περίοδος της ιστορίας του τόπου, στην οποία η συμβολή του Πασαλίδη είναι ιδιαίτερα σημαντική, χρειάζεται ξεχωριστή παρουσίαση, που υπερβαίνει τα όρια αυτού του σημειώματος.
Τάσος Τρίκας
Δημοσιογράφος - Συγγραφέας
ΠΗΓΗ: "ΠΟΝΤΙΑΚΑ"
Τάσος Τρίκας
Δημοσιογράφος - Συγγραφέας
ΠΗΓΗ: "ΠΟΝΤΙΑΚΑ"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου