Μαρτυριες ξενων

Οι θηριωδίες και τα αποτρόπαια εγκλήματα των Νεότουρκων αποτυπώθηκαν και στις εκθέσεις πολλών ξένων παρατηρητών που βρέθηκαν εκείνο το διάστημα στην Τουρκία. Ο Αμερικανός ταγματάρχης Γοουελ , που ήταν επικεφαλής της Αμερικανικής Επιτροπής βοηθείας της Ανατολής , έγραψε στην έκθεση του:

«...Από τις 30.000 Ελλήνων του Πόντου που προορίζονταν για το Χαρπούτ, έφτασαν μόνο 5.000. Οι υπόλοιποι 25.000 δολοφονήθηκαν ή πέθαναν καθ' οδών. Ανατολικά του Χαρπούτ είδα πτώματα κατά μήκος των δρόμων να είναι βορά των σκύλων και των λύκων, διότι οι Τούρκοι απαγορεύουν την ταφή τους...όλοι οι δημόσιοι δρόμοι είναι εγκατεσπαρμένοι με πτώματα Ελλήνων, πάνω από τα οποία πετούν σμήνη όρνεων...»

Μια άλλη αξιόλογη μαρτυρία είναι αυτή της Αμερικανίδας Έθελ Τόμπσον, η οποία σε περιοδεία που έκανε στην Τουρκία έζησε από κοντά τους εξοντωτικούς διωγμούς των Ποντίων. Εξιστορώντας τις τραγικές της αναμνήσεις η Τομπσον αναφέρει:
"...Είδα ανθρώπους να εκλιπαρούν το θάνατο τους για να τερματίσουν τα πρωτοφανή μαρτύρια της ζωής τους...Το ταξίδι μας ήταν μια ζωντανή παρέλαση εικόνων από την κόλαση. Στο δρόμο συναντούμε ομίλους γερόντων, γυναικών και παιδιών που πορεύονται τον ατελείωτο δρόμο του μαρτυρίου".