Συσσωματώσεις των Ποντίων.

Kαι στον Πόντο και τη νότια Ρωσία, προπάντων, όμως, μετά την ανταλλαγή, στην Ελλάδα, οι Ελληνοπόντιοι συγκρότησαν και συγκροτούν συλλόγους, σωματεία, ενώσεις, επιτροπές, αδελφότητες, ιδρύματα, με στόχο την προώθηση των ζητημάτων που αφορούν τον ποντιακό ελληνισμό, γενικότερα, και, ειδικότερα, τα μέλη τους.

Δεκάδες ήταν τα πολύ δραστήρια σωματεία στον Πόντο, όπως στην Τραπεζούντα, η Ανατολή, ο Προμη­θεύς, ο Ξενοφών, η Μέλισσα, η Πρόοδος, η Ελληνική Εθνική Ένωσις, η Αδελφότης Κυριών Τραπεζούντας «Μέριμνα», η Αδελφότης Κρωμναίων κ. ά., στην Αμισό (Σαμψούντα), η Φιλόπτωχος Αδελφότης «Ορθοδοξία», η Φιλόπτωχος Αδελφότης Κυριών, ο Πανευξείνιος Ελλη­νικός Σύλλογος «Αναγέννησις», ο Μουσικός Σύλλογος «Ορφεύς», η Αδελφότης «Πατριάρχης Φώτιος ο Ομολογητής», ο Πολιτικός Σύλλογος «Περικλής», ο Σύλλογος Οινοέων Αμισού, ο Σύλλογος Σινωπέων Αμισού, το Σω­ματείο Καπνεργατών Αμισού, η Φιλόπτωχος Αδελφότης Αργυρουπόλεως, η Φιλόπτωχος Αδελφότης Σάντας, η «Αναγέννησις» και ο «Ευαγγελισμός» Οινόης, οι «Αργοναύται» Κερασούντας, ο «Αδαμάντιος Κοραής» Τμερας, η «Αναγέννησις» Πουλαντζάκης, η «Αγάπη» Χατς, ο «Ηρακλής» Κοτυώρων (Ορδούς), η «Ακτίς» Παϊπούρτης, ο «Βράχος» Πράσαρης, ο «Διογένης», ο «Απόστο­λος Ανδρέας» και ο «Μιθριδάτης» Σινώπης, η «Ερμώνασσα» Πλατάνων, η «Ομόνοια» και ο «Ευφράτης» Ερζερούμ (Θεοδοσιούπολη), ο «Ήλιος» Σουρμένων, η «Ομόνοια» Σαντάς, ο «Χρύσανθος» Ριζαίου κ. ά.

Σωματεία υπήρχαν και στα μικρά χωριά. Επίσης, λειτουργούσαν στην Τραπεζούντα σύλλογοι τοπικοί κα­τοίκων της, που προέρχονταν από διάφορες περιοχές του Πόντου. Τα περισσότερα σωματεία είχαν ως πρώ­το καταστατικό τους σκοπό την ενίσχυση, με διάφορους τρόπους, των σχολείων. Οι φορείς αυτοί λειτούργησαν από τα τέλη του 19ου αιώνα έως και την καταστροφή του 1922.

1908: Γλέντι στα Σούρμενα

Τα τελευταία χρόνια πριν από το 1923 και την αναγκαστική ανταλλα­γή, σημαντική δραστηριότητα είχε αναπτύξει το Εθνικό Συμβούλιο του Πόντου Ελεύθερος Πόντος, που είχε έδρα το Βατούμ και μέλη σε ολόκληρο τον Πόντο. Η οργάνωση αυτή είχε σαφείς πολιτικούς και εθνικούς στόχους. Αγωνιζόταν για μια ανεξάρτητη δημοκρατία του Πόντου. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία για τη συμμετοχή επιφανών Ποντίων στην οργάνωση αυτή, εκτός εκείνων που αναφέ­ρει ο γιατρός Θεοφύλακτος Κ. Θεοφύλακτος, που υπήρξε η ψυχή του Ελεύθερου Πόντου.

Στην Ελλάδα, οι πρώτες οργανώσεις των Ποντίων έκαναν την εμφά­νιση τους μετά το 1908, αλλά η τάση για συσσωμάτωση ανάμεσα στους Πόντιους πήρε τεράστιες διαστάσεις μετά, κυρίως, το 1970. Τότε ιδρύ­ονται τα περισσότερα σωματεία. Και είναι οι Πόντιοι μοναδικοί ανά­μεσα στους υπόλοιπους Έλληνες που οργανώνονται με μαζικότητα, ενθουσιασμό και φανατισμό. Σε όλους, σχεδόν, τους Πόντιους υπάρ­χει έντονη η αίσθηση της αδικίας που έχει γίνει σε βάρος των γονέων τους και των ίδιων από το ελληνικό κράτος, το οποίο μόνον τα τελευ­ταία χρόνια προχώρησε κάπως στην αναγνώριση της προσφοράς του ποντιακού ελληνισμού στο έθνος, την ορθοδοξία και τον ελληνικό πο­λιτισμό.

Δυναμικοί φορείς, που έχουν πολλά μέλη ή που αναπτύσσουν σημαντική δραστηριότητα σήμερα στην Ελλάδα, είναι η Παμποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδας, η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ποντιακών Σωμα­τείων, η «Παναγία Σουμελά», η Εύξεινος Λέσχη Θεσσαλονίκης, η Εύξεινος Λέσχη Βέροιας, η Εύξεινος Λέσχη Κοζάνης, η Ένωση Πο­ντίων Νικαίας - Κορυδαλλού, η Ένωση Ποντίων Πιερίας, η Εύξεινος Λέσχη Νάουσας, η Αδελφότητα Κρωμναίων Καλαμαριάς, η Αδελφό­τητα Ιμεραίων Πανοράματος, η Εύξεινος Λέσχη Σερρών κ. ά.
Σωματεία και ομοσπονδίες Ποντίων υπάρχουν και δραστηριοποιού­νται στην Κύπρο, στη Γερμανία, στις Ηνωμένες Πολιτείες - Καναδά, στην Αυστραλία, στη Σουηδία, στη Νότια Αφρική, στη Γεωργία, στη Ρωσία, στην Ελβετία, στο Βέλγιο και αλλού.