Πόντος & Πολιτισμός

Απαντήσεις ανάμεσα απο τα έργα του αείμνηστου λογοτέχνη Φόρη παροτίδη.

Ο συνομιλητής πριν από αρκετά χρόνια ήταν καταπέλτης.
 «Άσε που είχατε πολιτισμό οι Πόντιοι! 
Πού είναι η ποίηση; 
Το διήγημα; 
Στολές , πυρρίχιος  και τικ'»! 
Γνώριζα ότι για το ξέσπασμα έφταιγε και απογοήτευση από ωραία ποντιακής καταγωγής, αλλά προβλημάτισε το πόσο εύκολα κάποιοι «συνοψίζουν» την ποντιακή κουλτούρα σε ένα στενό φολκλορικό ορίζοντα.

 Ακόμη και για πoλλoύs απoγόvoυs πον­τίων προσφύγων, το παρελθόν είναι άγνωστη γη. Η σχέση τους με την κα­ταγωγή τους κυτταρική αλλά αξεδιάλυτη. Γιατί οι περισσότεροι από τους πόντιους  πρόσφυγες δεν μιλούσαν για τον ξεριζωμό, τους «μάτωνε».

0 λογοτέχνης και ζωγράφος Κώστας Λαχάς έλεγε πριν από λίγο καιρό πως ίσως δεν έχει προβληθεί όσο θα έπρεπε το έργο ποντίων συγγραφέων.
Ξεχώριζε μεταξύ αυ­τών του αείμνηστου Φόρη Παροτίδη που, όπως έγραψε ο Kώστας Koβάνηs στα «Πο­λιτικά θέματα», «ανήκε στο γενναίο αντάρ­τικο σώμα των ελευθέρων διανοουμένων».

Σε ένα σημείωμα αυτού του συγγραφέα στην «Ποντιακή Εστία» (Mαης 1978) βρήκα μία από τις καλύτερες απαντήσεις στον προ­αναφερόμενο συνομιλητή που αμφισβητεί την ύπαρξη ποντιακού πολιτισμού:

«Η ποντιακή διάλεκτος παρουσιάζει μια ιδιομορφία. Πρόκειται για ένα μεγάλης έκτασης τοπικό ιδίωμα, που δεν μοιάζει με κανέ­να άλλη περιοχή. Αυθύπαρκτο και ανε­ξάρτητο καθώς είναι, δυσχεραίνει τη μάθη­ση. 
Αλλά το σημαντικότερο στοιχείο της ιδιαιτερότητας του είναι ότι πρόκειται για ένα ιδίωμα με καθαρά φωνητική υπόσταση. Εί­ναι μια γλώσσα που μιλιέται και τραγουδιέ­ται, αλλά πολύ δύσκολα γράφεται.

Πράγμα που επιδρά ανασταλτικά στη διάδοση και καταγραφή των προφορικών κειμηλίων και στοιχείων για τους  μελετητές... Η προφορι­κή μουσική παράδοση (τραγούδι - προφορικός λόγος) αναπληρώνει αναγκαστικά τα ιστορικά κειμήλια που μας λείπουν. Αξίζει τον κόπο να τα διατηρήσουμε και να τα με­λετήσουμε».

0 Παροτίδης, έφυγε νωρίς, στα 50 του χρόνια το 1988, έχοντας αφήσει μια σημαν­τική παρακαταθήκη. Είχε γεννηθεί στα Κάτω θεοδωράκια του Kιλκίς «από γονείς Πόντιουs που κατάγονταν από το Κιουμούς Μαντέν τns Μερζιφούντας.
Μετά τη γερμανική κατοχή, εκπατρίστηκε με την οικογένεια του στο Σιδηρόκαστρο. Το 1957 ήρθε στη Σταυ­ρούπολη τns Θεσσαλονίκης», όπου υπάρχει κι ένα μικρό δρομάκι με το όνομα του. «Τε­λείωσε το νυχτερινό γυμνάσιο δουλεύοντας την ημέρα στις οικοδομές. Συνέχισε τις σπουδές του, τη δεκαετία του '60, στο τμήμα Σκηνοθεσίας και Σεναρίων, στην Ανωτάτη Σχο­λή Κινηματογράφου - θεάτρου Αθήνας. Τρία χρόνια τns δικτατορίας πέρασε ως εξόριστος στη Λέρο».

«Δεν ήταν οργανωμένος. Η δράση του ήταν τα γραπτά του. Επειδή ήταν τσουχτερά, λέει ο αδελφός του Νίκος Παροτίδης, που μας παραχώρησε πολύτιμο αρχειακό υλικό.

Στο νησί της εξορίας συνάντησε τον Ρίτσο, τον Βουρνά. ενώ με τον Αντώνη Καρκαγιάννη, έμεναν σε διπλανές σκηνές.
Στα μετέπειτα χρόνια, τα ποι­ήματα και τα γραπτά του αποτυπώνουν την πίκρα μιας ηρωικής ηττημένης γενιάς. Το '79 σε ένα από τα τεύχη του περιοδι­κού «Ζιζάνιο» που εξέδιδε ο ίδιος περιλαμβάνει το ποίημα:

«Οι καλύτεροι»

Οι καλύτεροι από μας σκορπίστηκαν

οι πιο έντιμοι αγνοήθηκαν

βολεύτηκαν οι επιτήδειοι

οι μάρτυρες ζητιανεύουν εγγυήσεις...

Επιστρατεύουν τα προσχήματα

ζεσταίνοντας τις χούφτες με δωρήματα

βουβά τις ήττες να Θυμόμαστε...

 Οι περιπέτειες μας κούρασαν αφάνταστα

 μα δεν υποταχ­θήκαμε, όλα τα συνηθί­σαμε

όλα τα ανεχτήκα­με τα τιμαλφή δεν τα πουλήσαμε

 μα αργεί πολύ να ξημερώσει,

 ως τότε χρέη εμείς πληρώνου­με...

Κείνοι που άντε­ξαν δεν ήταν πάντα οι καλύτεροι,

 κείνοι που μείναν Τελευταίοι

 δεν ήταν πάντα οι δυνατότεροι,

 κείνοι που πίστεψαν

 εξασφαλίζουν το εισιτήριο

 βάζοντας το κουράγιο ενέχυρο

στην υστεροφημία..

 

Και στο «Επίγραμμα», που γράφηκε Μάη του '70 στο Παρθένι της Λέρου και κλείνει τη συλλογή του, «Ερσηφόροι»:

Ο ήλιος δεν ανέτειλε ακόμη και για μας

 θα 'ρθει κι αυτός μιαν άνοιξη, διόλου μη λησμονάς

θα ψάξει να βρει τ' όμορφο εκείνο τ' όνει­ρο μας

Κι αν δε μας βρει, θα θυμηθεί σίγουρα τον καημό μας...

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ρένα Ακριτιδου

Πηγη:Εφημεριδα Θεσσαλονίκη