The Genocide of the Ottoman Greeks: Studies on the State – Sponsored Campaign of Extermination of the Christians of Asia Minor (1912- 1922) and its Aftermath: History, Law, Memory
Edited by Tessa Hofmann, Matthias Bjornlund, Vasileios Meihanetsidis, Melissa-Aristide D. Caratzas Publisher, New York & Athens 2011.
Η εν λόγω συλλογική έκδοση αποτελεί ουσιαστικά σοβαρή συμβολή στην διεθνή βιβλιογραφία σχετικά με την γενοκτονία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Στις μελέτες που περιέχει, αξιοποιείται το θεωρητικό πλαίσιο και οι μέθοδοι χρήσης του αποδεικτικού υλικού που αφορά στην γενοκτονία των Εβραίων, των Αρμενίων, των Ασσυρίων κ.λπ., ενώ παρατίθεται πληθώρα στοιχείων από πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές σε διάφορες γλώσσες από πολλά αρχεία. Γενικώτερα, επιχειρείται η εξοικείωση του αναγνώστη με την έννοια της γενοκτονίας. Οι επιμελητές επισημαίνουν την καθυστερημένη αναγνώριση από την Ελλάδα της γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας (μόλις την δεκαετία του ΄90), την άγνοια της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας και κατ’ επέκτασιν της κοινής γνώμης. Πολλοί λόγοι, όπως οι διεθνείς σκοπιμότητες, ο χαρακτήρας των ελληνοτουρκικών σχέσεων, η φύση του κεμαλισμού, συνέτειναν προς αυτή την κατεύθυνση.
Στο πρώτο κεφάλαιο, ο Israel Charny κάνει λόγο για την ακεραιότητα και το θάρρος που απαιτούνται για να αναγνωριστεί μία γενοκτονία ως τοιαύτη και τους ενδοιασμούς που ενδέχεται να έχει κάποιος για εθνικούς, θρησκευτικούς, πολιτικούς η άλλους λόγους.
Η Tessa Hoffman εξετάζει τις σφαγές και εκτοπίσεις του ελληνικού πληθυσμού της οθωμανικής αυτοκρατορίας (1912-1923), καταφεύγοντας σε πρωτογενείς πηγές. Η ίδια εκτιμά ότι μεταξύ των ετών 1912- 1922 δολοφονήθηκαν περίπου 1, 5 εκατομμύριο Οθωμανοί υπήκοοι ελληνικής καταγωγής.
Ο Ιωάννης Μουρέλος εξετάζει τις διώξεις του 1914 κατά των Ελλήνων και την πρώτη προσπάθεια ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος-Οθωμανικής αυτοκρατορίας, κάνοντας ευρεία χρήση αρχειακού υλικού του Ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών. Ο συγγραφέας καταδεικνύει την απόφαση της οθωμανικής κυβέρνησης να απαλλαγεί από το ελληνικό στοιχείο.
Ο Matthias Bjornlund παρουσιάζει πηγές από αρχεία της Δανίας σχετικά με την καταστροφή των Ελλήνων της Μικράς Ασίας (1914-1916), αναδεικνύοντας τις ευθύνες των Νεότουρκων και αποκαλύπτοντας στοιχεία για την δράση του οθωμανικού κράτους.
Ο Racho Donef αναφέρεται στον ρόλο της Teşkilat- ı Mahsusa (Ειδική Οργάνωση) στην γενοκτονία του 1915. Στο άρθρο γίνεται εκτεταμένη χρήση τουρκικής βιβλιογραφίας και ο συγγραφέας αποδεικνύει την ίδρυση από το οθωμανικό κράτος μιας οργάνωσης με εγκληματικούς στόχους.
Ο Νικόλαος Χλαμίδης ερευνά το Ολοκαύτωμα της Σμύρνης, το οποίο υπήρξε η τελική φάση της ελληνικής γενοκτονίας, παραθέτοντας πολλές μαρτυρίες και φωτογραφική τεκμηρίωση.
Ο Matthew Stewart αναλύει τις συνθήκες ειρήνης που ακολούθησαν την καταστροφή της Σμύρνης και το τέλος της ελληνικής εκστρατείας στην Μικρά Ασία, στηριζόμενος περισσότερο σε δευτερογενείς πηγές. Μεταξύ άλλων σημειώνει ότι η πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων και η έλλειψη αρραγούς ελληνικού εξωτερικού μετώπου συνέβαλαν τα μέγιστα στην καταστροφή της Σμύρνης.
Ο Χάρης Ψωμιάδης παρουσιάζει την αξιόλογη δραστηριότητα της αμερικανικής φιλανθρωπίας της Εγγύς Ανατολής το 1922 επί τη βάσει αρχειακού υλικού , ανέκδοτου και δημοσιευμένου. Χάρις στην αμερικανική φιλανθρωπία, δεύτερη μετά από την αντίστοιχη δραστηριότητα των Ελλήνων, περίπου 200. 000 κάτοικοι της Ιωνίας γλύτωσαν από το θάνατο.
Ο Σταύρος Σταυρίδης παρουσιάζει την αποστολή του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού για την έρευνα των σφαγών και των εκτοπίσεων του χριστιανικού πληθυσμού, έρευνα η οποία δεν κατέστη δυνατή εξ αιτίας της πολιτικής των Μεγάλων Δυνάμεων και της στάσης της οθωμανικής κυβέρνησης.
O Steven Leonard Jacobs παρουσιάζει την μελέτη του Raphael Lemkin, ο οποίος υπήρξε ο εισηγητής του όρου « γενοκτονία». Στην εν πολλοίς άγνωστη αυτή εργασία, ο Lemkin δίδει ιστορικό βάθος στις γενοκτονίες των Εβραίων, Αρμενίων και Ελλήνων, προκειμένου δε περί των τελευταίων η αναφορά του αρχίζει από την Άλωση της Πόλης.
Ο Alfred de Zayas προβαίνει σε μία εκτενή νομική ανάλυση του όρου «Γενοκτονία», η κριτική ανάλυση της οποίας θα απαιτούσε ιδιαίτερη παρουσίαση. Υποστηρίζει ότι δεν παραγράφονται οι συνέπειες της γενοκτονίας τόσο σε κρατικό όσο και σε ατομικό επίπεδο. Συνδέει επίσης την γενοκτονία των Ελλήνων με την μετέπειτα πολιτική του τουρκικού κράτους (διώξεις Ελλήνων Κωνσταντινουπόλεως Σεπτεμβρίου 1955, εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο, 1974). Προβαίνει σε ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις για ενδεχόμενη ισχύ ορισμένων διατάξεων της Συνθήκης των Σεβρών σχετικές με την προστασία των χριστιανικών πληθυσμών ακόμη και ύστερα από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης. Ο γράφων δεν συμμερίζεται την αμφισβήτηση της αρχής της αναδρομικότητος των νόμων. Στην περίπτωση αυτή θα ήταν προτιμότερο να υποστηριχθεί το πρότυπο της Δίκης της Νυρεμβέργης.
Γενικώτερα, η παγκόσμια παραδοχή ότι μια πράξη επιφέρει ιδιαιτέρως καταστρεπτικά αποτελέσματα στην διεθνή τάξη και ειρήνη και αντιτίθεται στις επιταγές της ανθρώπινης συνείδησης, αποτελεί βάση για τον χαρακτηρισμό της ως εγκληματικής. Η κοινή παραδοχή ότι μια πράξη συνιστά σοβαρή προσβολή της ανθρώπινης ηθικής, μπορεί να βασιστεί στην κλασσική και χριστιανική επιρροή ως προς τις δυτικές κοινωνίες και στην επιρροή των μεγάλων θρησκειών και κοσμοθεωριών της Ανατολής ως προς τις ανατολικές. Πέραν αυτών, εγκλήματα όπως η γενοκτονία, που έχουν πολιτικό χαρακτήρα, δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά από εθνικά δικαστήρια. Πρόκειται για εγκλήματα τα οποία περιλαμβάνουν μαζικές δολοφονίες και πρόκληση εκτεταμένων καταστροφών και τιμωρούν οι κώδικες όλων των κρατών.
Ο Ronald Levitsky προβληματίζεται από την εκπαιδευτική εμπειρία της διδασκαλίας της γενοκτονίας σε αμερικανικά σχολεία, ενώ οι Michel Bruneau και Κυριάκος Παπουλίδης παρουσιάζουν τον τρόπο διαφύλαξης της ιστορικής μνήμης από τους επιζήσαντες πρόσφυγες. Τέλος, οι Abraham D .Krikorian και Eugene Taylor παρουσιάζουν τα φωτογραφικά τεκμήρια της υπό εξέτασιν περιόδου. Από τα ανωτέρω καθίσταται προφανής η σπουδαιότητα και η μοναδικότητα του εν λόγω τόμου, τον οποίο ο Έλληνας αναγνώστης δύναται να προμηθευτεί μόνο μέσω Διαδικτύου, καθ’ όσον δεν διατίθεται στην ελληνική αγορά.
του Γεωργίου Α. Τσούτσου
ΠΗΓΗ: ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου