Ομολογώ ότι τίποτα δεν
με είχε προετοιμάσει για την έκπληξη που αισθάνθηκα το περασμένο
Σαββατοκύριακο στην επίσκεψή μου στην Κωνσταντινούπολη. Είχα πάει για να
παρακολουθήσω μια σειρά εκδηλώσεων όπου, μεταξύ άλλων, διακεκριμένοι
Τούρκοι «διαφωνούντες» θα συζητούσαν για «ευαίσθητα εθνικά θέματα» στην
Τουρκία.
Η εκδήλωση περιελάμβανε επίσης προβολή του έργου του Τάσου Μπουλμέτη «Πολίτικη κουζίνα» (που για πολλούς και διάφορους λόγους δεν έχει προβληθεί στους κινηματογράφους στη γειτονική χώρα).
Η εκδήλωση, που είχε οργανωθεί από το European Stability Initiative, θα ελάμβανε χώρα στο αγγλόφωνο ιδιωτικό πανεπιστήμιο Μπίλγκισι (παρεμπιπτόντως, όσοι φοβούνται ότι τα ιδιωτικά πανεπιστήμια θα οδηγήσουν σε «υποβάθμιση» της παιδείας θα έπρεπε να κάνουν ίσως μια βόλτα στην Τουρκία...).
Οταν έφτασα περίμενα ότι στην καλύτερη περίπτωση η κατάσταση θα είναι όπως στην Ελλάδα: Σε μια ανάλογη εκδήλωση για «ευαίσθητα εθνικά θέματα», που έγινε σχετικά πρόσφατα στο Πάντειο, έξαλλοι «πατριώτες» προσπαθούσαν να διακόψουν τους ομιλητές ενώ σε βραδινά τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων υστερικοί τηλεπαρουσιαστές μιλούσαν για κατάλυση της εθνικής κυριαρχίας...
Το «βαθύ κράτος»
Ομως τίποτα απ' όλα αυτά δεν συνέβη. Η ερευνήτρια Ντιλέκ Γκιουβάν στην ομιλία της επικεντρώθηκε στο θέμα των πογκρόμ εναντίον της ελληνικής και άλλων μειονοτήτων τον Σεπτέμβριο του 1955 και στις συστηματικές προσπάθειες που κατέβαλε το τουρκικό κράτος για την εκδίωξή τους.
Επίσης μας πληροφόρησε ότι αυτό τον καιρό γυρίζεται ένα έργο στην Τουρκία που έχει ως θέμα τις διώξεις των Ελλήνων. Μια άλλη ομιλήτρια, η δημοσιογράφος Περοχάν Μαγκτέν, την οποία ο νομπελίστας συγγραφέας Ορχάν Παμούκ έχει αποκαλέσει την «πιο θαρραλέα αρθρογράφο της εποχής μας», αναφέρθηκε, χωρίς φόβο και με πολύ πάθος, στο «βαθύ κράτος», στα μαζικά εγκλήματα εναντίον των Αρμενίων και στο Κουρδικό.
Τέλος, παρών ήταν και ο Μουράτ Μπελγκέ, ένας από τους πιο θαρραλέους διανοούμενους της γειτονικής χώρας που στο παρελθόν μπαινόβγαινε στις φυλακές της Τουρκίας. Στην ομιλία του αναφέρθηκε στις προσπάθειες εθνικής ομογενοποίησης που κατέβαλε το κεμαλικό καθεστώς και στις τραγικές επιπτώσεις που είχε αυτό στις διάφορες μειονότητες. Πριν από την εκδήλωση ο κ. Μπελγκέ μας είχε κάνει μια ιδιότυπη ξενάγηση σε όλες τις συνοικίες της Πόλης όπου κάποτε ζούσαν διάφορες εθνότητες (Ελληνες, Εβραίοι, Αρμένιοι, Σύροι κ.λπ.) και όπου σήμερα έχουν μείνει μόνο ερείπια εκκλησιών και άλλων μνημείων να θυμίζουν το κοσμοπολίτικο παρελθόν της πόλης.
Στην κατάμεστη αίθουσα οι ακροατές παρακολουθούσαν τις ομιλίες με ευλαβική σιγή. Οταν τελείωσαν, άρχισαν οι ερωτήσεις και τα σχόλια. Το επίπεδο της συζήτησης που ακολούθησε ήταν εντυπωσιακό όχι μόνο για τα ελληνικά αλλά και για τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Η εκδήλωση έκλεισε με την προβολή του έργου «Πολίτικη κουζίνα» και τον Ελληνα σκηνοθέτη να απαντάει στις ερωτήσεις του κοινού. Τόσο το έργο όσο και ο κ. Μπουλμέτης καταχειροκροτήθηκαν.
Φυσικά δεν θα πρέπει κανείς να υπερβάλλει τη σημασία των γεγονότων. Η εκδήλωση σε τελική ανάλυση πραγματοποιήθηκε σε ένα αγγλόφωνο εκπαιδευτικό ίδρυμα, με εκσυγχρονιστική παράδοση, στο οποίο σπουδάζει η αφρόκρεμα των γόνων της αστικής τάξης - αν και, όπως μας ανέφεραν ορισμένοι ομιλητές, τέτοιου είδους συζητήσεις γίνονται πια και στην τηλεόραση.
Επίσης ορισμένοι από τους ομιλητές είχαν μαζί τους έναν μόνιμο αστυνομικό συνοδό που τους έχει διαθέσει το κράτος για την προστασία τους από τους εθνικιστές - η δολοφονία του Τουρκοαρμένιου δημοσιογράφου Χραντ Ντινκ είναι ακόμη νωπή στις μνήμες όλων.
Δύο «στρατόπεδα»
Ομως μόνο ένας τυφλός μπορεί να αρνηθεί ότι η Τουρκία αλλάζει και μάλιστα με εντυπωσιακούς ρυθμούς. Ενας λόγος αναμφίβολα σχετίζεται με τις πιέσεις που ασκούν οι Βρυξέλλες για τον εκδημοκρατισμό της χώρας. Ομως ο πιο σημαντικός λόγος είναι η εσωτερική αντιπαράθεση μεταξύ αφενός της κυβέρνησης του ΑΚΠ και αφετέρου του παλαιού καθεστώτος των στρατιωτικών και των συγγενών πολιτικών δυνάμεων. Η σύγκρουση αυτή έχει οδηγήσει στην απελευθέρωση κοινωνικών δυνάμεων και πολιτικών φωνών που μέχρι πρότινος ήταν καταδικασμένες στη σιωπή και την αφάνεια. Από την άλλη πλευρά, η αναβίωση του θρησκευτικού σκοταδισμού σε θέματα όπως η διδασκαλία της θεωρίας της εξέλιξης είναι ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό φαινόμενο.
Πάντως, όπως και να έχουν τα πράγματα, το γεγονός είναι ότι αυτή τη στιγμή στην Τουρκία διεξάγεται μια σοβαρή πολιτική συζήτηση, κάτι που ασφαλώς δεν ισχύει εδώ και πολύ καιρό στην Ελλάδα.
Τάκης Μίχας (12 Φλεβ.2009)
σπούδασε Εθνολογία και Φιλοσοφία στα πανεπιστήμια του Άρχους (Δανία), Ντουμπρόβνικ (Κροατία) και Σαντα-Κρουζ, (Καλιφορνια). Έχει εργασθεί σε Δανικές και Ελληνικές εφημερίδες. Σήμερα εργάζεται στην Ελευθεροτυπία ενώ παράλληλα αρθρογραφεί στην Wall Street Journal (Europe). Το 2002 τιμήθηκε με το βραβείο δημοσιογραφίας του ιδρύματος Μπότση.
Η εκδήλωση περιελάμβανε επίσης προβολή του έργου του Τάσου Μπουλμέτη «Πολίτικη κουζίνα» (που για πολλούς και διάφορους λόγους δεν έχει προβληθεί στους κινηματογράφους στη γειτονική χώρα).
Η εκδήλωση, που είχε οργανωθεί από το European Stability Initiative, θα ελάμβανε χώρα στο αγγλόφωνο ιδιωτικό πανεπιστήμιο Μπίλγκισι (παρεμπιπτόντως, όσοι φοβούνται ότι τα ιδιωτικά πανεπιστήμια θα οδηγήσουν σε «υποβάθμιση» της παιδείας θα έπρεπε να κάνουν ίσως μια βόλτα στην Τουρκία...).
Οταν έφτασα περίμενα ότι στην καλύτερη περίπτωση η κατάσταση θα είναι όπως στην Ελλάδα: Σε μια ανάλογη εκδήλωση για «ευαίσθητα εθνικά θέματα», που έγινε σχετικά πρόσφατα στο Πάντειο, έξαλλοι «πατριώτες» προσπαθούσαν να διακόψουν τους ομιλητές ενώ σε βραδινά τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων υστερικοί τηλεπαρουσιαστές μιλούσαν για κατάλυση της εθνικής κυριαρχίας...
 |
| Ποντιακό Πανόραμα |
Το «βαθύ κράτος»
Ομως τίποτα απ' όλα αυτά δεν συνέβη. Η ερευνήτρια Ντιλέκ Γκιουβάν στην ομιλία της επικεντρώθηκε στο θέμα των πογκρόμ εναντίον της ελληνικής και άλλων μειονοτήτων τον Σεπτέμβριο του 1955 και στις συστηματικές προσπάθειες που κατέβαλε το τουρκικό κράτος για την εκδίωξή τους.
Επίσης μας πληροφόρησε ότι αυτό τον καιρό γυρίζεται ένα έργο στην Τουρκία που έχει ως θέμα τις διώξεις των Ελλήνων. Μια άλλη ομιλήτρια, η δημοσιογράφος Περοχάν Μαγκτέν, την οποία ο νομπελίστας συγγραφέας Ορχάν Παμούκ έχει αποκαλέσει την «πιο θαρραλέα αρθρογράφο της εποχής μας», αναφέρθηκε, χωρίς φόβο και με πολύ πάθος, στο «βαθύ κράτος», στα μαζικά εγκλήματα εναντίον των Αρμενίων και στο Κουρδικό.
Τέλος, παρών ήταν και ο Μουράτ Μπελγκέ, ένας από τους πιο θαρραλέους διανοούμενους της γειτονικής χώρας που στο παρελθόν μπαινόβγαινε στις φυλακές της Τουρκίας. Στην ομιλία του αναφέρθηκε στις προσπάθειες εθνικής ομογενοποίησης που κατέβαλε το κεμαλικό καθεστώς και στις τραγικές επιπτώσεις που είχε αυτό στις διάφορες μειονότητες. Πριν από την εκδήλωση ο κ. Μπελγκέ μας είχε κάνει μια ιδιότυπη ξενάγηση σε όλες τις συνοικίες της Πόλης όπου κάποτε ζούσαν διάφορες εθνότητες (Ελληνες, Εβραίοι, Αρμένιοι, Σύροι κ.λπ.) και όπου σήμερα έχουν μείνει μόνο ερείπια εκκλησιών και άλλων μνημείων να θυμίζουν το κοσμοπολίτικο παρελθόν της πόλης.
Στην κατάμεστη αίθουσα οι ακροατές παρακολουθούσαν τις ομιλίες με ευλαβική σιγή. Οταν τελείωσαν, άρχισαν οι ερωτήσεις και τα σχόλια. Το επίπεδο της συζήτησης που ακολούθησε ήταν εντυπωσιακό όχι μόνο για τα ελληνικά αλλά και για τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Η εκδήλωση έκλεισε με την προβολή του έργου «Πολίτικη κουζίνα» και τον Ελληνα σκηνοθέτη να απαντάει στις ερωτήσεις του κοινού. Τόσο το έργο όσο και ο κ. Μπουλμέτης καταχειροκροτήθηκαν.
Φυσικά δεν θα πρέπει κανείς να υπερβάλλει τη σημασία των γεγονότων. Η εκδήλωση σε τελική ανάλυση πραγματοποιήθηκε σε ένα αγγλόφωνο εκπαιδευτικό ίδρυμα, με εκσυγχρονιστική παράδοση, στο οποίο σπουδάζει η αφρόκρεμα των γόνων της αστικής τάξης - αν και, όπως μας ανέφεραν ορισμένοι ομιλητές, τέτοιου είδους συζητήσεις γίνονται πια και στην τηλεόραση.
Επίσης ορισμένοι από τους ομιλητές είχαν μαζί τους έναν μόνιμο αστυνομικό συνοδό που τους έχει διαθέσει το κράτος για την προστασία τους από τους εθνικιστές - η δολοφονία του Τουρκοαρμένιου δημοσιογράφου Χραντ Ντινκ είναι ακόμη νωπή στις μνήμες όλων.
Δύο «στρατόπεδα»
Ομως μόνο ένας τυφλός μπορεί να αρνηθεί ότι η Τουρκία αλλάζει και μάλιστα με εντυπωσιακούς ρυθμούς. Ενας λόγος αναμφίβολα σχετίζεται με τις πιέσεις που ασκούν οι Βρυξέλλες για τον εκδημοκρατισμό της χώρας. Ομως ο πιο σημαντικός λόγος είναι η εσωτερική αντιπαράθεση μεταξύ αφενός της κυβέρνησης του ΑΚΠ και αφετέρου του παλαιού καθεστώτος των στρατιωτικών και των συγγενών πολιτικών δυνάμεων. Η σύγκρουση αυτή έχει οδηγήσει στην απελευθέρωση κοινωνικών δυνάμεων και πολιτικών φωνών που μέχρι πρότινος ήταν καταδικασμένες στη σιωπή και την αφάνεια. Από την άλλη πλευρά, η αναβίωση του θρησκευτικού σκοταδισμού σε θέματα όπως η διδασκαλία της θεωρίας της εξέλιξης είναι ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό φαινόμενο.
Πάντως, όπως και να έχουν τα πράγματα, το γεγονός είναι ότι αυτή τη στιγμή στην Τουρκία διεξάγεται μια σοβαρή πολιτική συζήτηση, κάτι που ασφαλώς δεν ισχύει εδώ και πολύ καιρό στην Ελλάδα.
Τάκης Μίχας (12 Φλεβ.2009)
σπούδασε Εθνολογία και Φιλοσοφία στα πανεπιστήμια του Άρχους (Δανία), Ντουμπρόβνικ (Κροατία) και Σαντα-Κρουζ, (Καλιφορνια). Έχει εργασθεί σε Δανικές και Ελληνικές εφημερίδες. Σήμερα εργάζεται στην Ελευθεροτυπία ενώ παράλληλα αρθρογραφεί στην Wall Street Journal (Europe). Το 2002 τιμήθηκε με το βραβείο δημοσιογραφίας του ιδρύματος Μπότση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου