ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ ΤΗΣ ΣΑΝΤΑΣ( Σεπτέμβριος 1922)

1- Ήλθαν μερικοί Γαλιανίται μαζί μας και μας ειδοποίησε ο φύλακας Αχμέτ να μη πειράξωμε τους Τούρκους της Γαλιαίνης, όταν πάμε εκεί.
3 - Εστάλησαν παιδιά εις την Κερασέαν και άλλοι εις την Σκαλίτα.
Εν τω μεταξύ από τους εκ Βαϊπούρτ φυγόντας, οίτινες ήλθαν μαζί μας, ο τύφος εκόλλησε στους άνδρας και υποφέρουν πολύ.
8 - Ήλθεν ο Δαμιανός Τσιρίπ, ο οποίος έφερε διακόσια πρόβατα τα οποία πήρε από το Σταυρίν. Εις το Τεβέ πογίν συνεκρούσθη με καπνάδες, αλλά τα ζώα τους τα εφυγάδευσαν και εσκότωσαν μόνον δύο και ετραυμάτισαν έναν.
Ήλθαν από την Κερασέαν οι σταλέντες εκεί και έφεραν επιστολάς από τας οικογενείας, καθώς και από την φυλακήν των παιδιών και όλοι μας εδακρύσαμε.
10 - Εστάλησαν πάλιν διά Κερασέαν μερικοί, διά να φέρουν λεφτά και διάφορα πράγματα στους φυλακισμένους, αλλά εις το Ξυφτέρ ταγίν ο δρόμος ήτο γεμάτος από πρόβατα και οικογενείας, αίτινες κατέβησαν από τα παρχάρια τους και μη μπορώντας να περάσουν, έφθασαν πάλι πίσω.

Ισχανάντων Σαντάς

11- Πήραμε τα πράγματα και τα λεφτά και φύγαμε κατά την μονήν Σουμελά, διά το μετόχι του Αγ. Κωνσταντίνου, διά να τα στείλωμεν εκείθεν φθάνοντας εις το Γουβενού.
12 - Το βράδυ φθάσαμε εκεί, κανονίσαμε τα πράγματα, και τα παιδιά γύρισαν πίσω και έμεινα εγώ εκεί μαζί με τον Αρμένιον Μικίρ, διά να περιμένωμε εκεί την Μαρίαν, την σύζυγον του Ευκλείδη, διότι την ειδοποιήσαμε να έλθη.
15 - Ήλθε η Μαρία και μας είπε ότι την 12ην του μηνός εις το νοσοκομείον της φυλακής, όπου ήτο ο Γεώργιος Σισμανίδης ασθενής, ο Κάλφας εδωροδόκησε τους φύλακας και πήγαν μέσα δύο σύντροφοί του, οι οποίοι και τον εδολοφόνησαν, χτυπήσαντες αυτόν διά μαχαίρας και ότι έφερε δέκα οκτώ τραύματα.
16- Εφθάσαμεν εις τα Τσιφίνια, όπου ήσαν και οι άλλοι.
17-Ήλθεν πάλιν ο Μιλτιάδης Νυμφόπουλος εκ Τραπεζούντος, απεσταλμένος του μητροπολίτη, διότι ως γνωστόν ο μητροπολίτης εκρατείτο εις τας φυλακάς Τραπεζούντος διά λόγους διαφοράς που είχε με τον μοναχόν Κωνστάντιον, ηγουμενεύοντα εις την μονήν του Αγ. Ιωάννη Βαζελώνος, και όστις, συκοφαντήσας αυτόν, τον εφυλάκισε και τον οποίον, εκμεταλλευόμενοι οι Τούρκοι ως ενδιάμεσον, τον έστελνον με επιστολάς προς εμάς να παραδοθούμε κ.τ.λ. Έφερε επιστολήν του μητροπολίτη και μας έγραφε να στείλωμε μίαν επιτροπήν εις Τραπεζούντα να συνεννοηθή μετά της κυβερνήσεως, ήτις θα μας έδινε αμνηστίαν κ.τ.λ. Ιδού αύτη.

«Προς τους εν τη περιφερεία Σάντας ευρισκομένους Σανταίους
Κύριοι,
Επίσημοι και αρμόδιοι κυβερνητικοί κύκλοι, μεθ ’ ων έλαβον ιδιαιτέραν συνέντευξιν και συνεννόησιν, όσον αφορά την αισίαν λύσιν του υμετέρου ζητήματος, διεβεβαίωσάν με ούτοι κατηγορηματικός και ειλικρινώς ότι μόνον διά της προσωπικής συνεννοήσεώς σας μετ’ αυτών ενταύθα είναι δυνατόν να δοθή οριστικόν τέλος εις τα δεινά σας και να απαλλαγήτε συγχρόνως πάσης περαιτέρω καταδιώξεως διά μιάς κυβερνητικής αμνηστίας.
Διά ταύτα, λαβών την γνώμην και ειλικρινή συγκατάθεσιν των ειρημένων κυβερνητικών κύκλων, σας στέλλω το παρόν μου γράμμα με τον κομιστήν αυτού Μιλτιάδην Νυμφόπουλον, συνοδευόμενον δι ’ ασφάλειάν του και υπό δύο χωροφυλάκων, ίνα, άμα τη παραλαβή αυτού, αποφασίσητε αμέσως την αποστολήν μιάς επιτροπής σας εκ δύο προσώπων καταλλήλων εις την Τραπεζούντα, όπως διακανονίσωμεν μετά των αρμοδίων ενταύθα την διευθέτησιν και λύσιν του σκανδαλώδους καταντήσαντος ζητήματος σας. Την σχετικήν απόφασιν της ημετέρας κυβερνήσεως θα σας κοινοποιήσωμεν με την επιτροπήν σας διά τα περαιτέρω. Δέον να γνωρίζετε καλώς ότι ουδεμία οπισθοβουλία υπάρχει εν τη κυβερνητική αποφάσει. Τουναντίον αύτη προέρχεται και πηγάζει εξ αγαθών διαθέσεων και πατρικής μερίμνης υπέρ των μακράν ευρισκομένων οικογενειών σας και υπέρ της τελείας απαλλαγής σας.
Περισσοτέρας πληροφορίας θα λάβητε προφορικώς από τον Μιλ. Νυμφόπουλον· σας συμβουλεύω πατρικώς να μην χάσητε την μοναδικήν ταύτην ευκαιρίαν, ήτις τυγχάνει σωτήριος δι ’ υμάς υφ ’ όλας τας επόψεις της.
Εν Τραπεζούντι τη 15 Σ/βρίου 1922
 Ο ευχέτης σας 
 ο Ροδοπόλεως Κύριλλος».

18 - Πήγαν μερικοί κατά την Κολόσιαν και έφεραν επτά αγελάδες.
Στείλαμε πίσω και τον Μιλτιάδην, ειπόντες εις αυτόν ότι κατήντησε πλέον βαρετή η εκ μέρους της κυβερνήσεως ενέργεια προς παράδοσίν μας και δεν φοβούμεθα να ενεργήση όπως θέλει και ό,τι ημπορεί να κάνη, διότι εμείς δεν έχομε τίποτε πλέον στον κόσμον, διά να φοβηθώμεν τας απειλάς της.
21 - Μερικοί έμειναν και δέκα έξι φθάσαμε εις το μετόχι Αγ. Κων/τίνος. Αφήσαμε εκεί την Μαρίαν να φύγη διά την Τραπεζούντα και εμείς φθάσαμε εις την Σκαλίτα στου παπά Τριαντάφυλλου, όπου συναντήσαμε μερικούς Γαλιανίτας, οι οποίοι παρεπονέθησαν ότι τους πειράζουν και τους εξαναγκάζουν διά τρόφιμα. Τους συστήσαμε να μη φέρωνται κακώς προς τους χωρικούς, διότι ο προορισμός των πρέπει να είναι άλλος και όχι να πειράζουν Έλληνας· και αν είναι δύσκολος η ζωή των εκεί, τους είπαμε να έλθουν μαζί μας, διότι εμείς τώρα έχομε απ’ όλα. Πράγματι ήλθαν μερικοί μαζί μας, τέσσαρες πέντε, και φθάσαμε εις την μονήν.
25 - Ξεκινήσαμε διά το Χαψή κιοϊ και βράδυ, νύκτα φθάσαμε εις μέζιρεν, άνωθεν του χωρίου, όπου εκοιμήθημεν λίγο και τρεις ώρας προς τα ξημερώματα φύγαμε να κόψωμε τον δρόμον της Ζύγανας από το Παλαιχώρι, αλλά είδαμε ότι όλο το μέρος είναι γεμάτο με κοπάδια πρόβατα και αγελάδες παντού, τα οποία φυλάνε και πολλοί ωπλισμένοι· γι' αυτό πήγαμε εις ένα παρχάρι
26  και κρυφθήκαμε εκεί εις χαλασμένες καλύβες, διά να ιδούμε την ημέραν τι ημπορεί να γίνη και αν θα βρεθή κατάλληλον μέρος προς δράσιν.
Πολύ πρωί είδαμε ότι καμία δεκαριά από τους φύλακας ανέβησαν στα υψώματα και μας παρακολουθούν, το δε μεσημέρι μας είδαν και φύγαν πίσω να ειδοποιήσουν και τους άλλους. Ημείς αμέσως τότε φύγαμε εκείθεν και εφθάσαμε εις το Αγισέρ βουνόν, άνωθεν του Σταυρί, όπου συνελάβαμε ένα διαβάτην, αλλά ήτο Έλλην από το Σταυρί και τον αφήσαμεν και φθάσαμε εις Χότσια Μεζιρέν.
27- Εφυλάγαμε εις Χότσια Μεζιρέν τον δρόμον, όταν ήλθαν δύο νέοι Τούρκοι από το Σταυρίν· τους πήραμε τα περίστροφα και κάτι πράγματα και τους αφήσαμε με την υπόσχεσιν εις τον δρόμον να μη πουν σε κανένα τίποτε, διότι έμειναν ευχαριστημένοι που δεν τους κακοποιήσαμε· πραγματικώς δεν ανέφεραν τίποτε, διότι κατόπιν έφθασαν και άλλοι Τούρκοι αγωγιάται από την Τραπεζούντα και τους πήραμε ψωμί και διάφορα άλλα πράγματα και τους αφήσαμε.
28- Προς το βράδυ ήλθαν δύο μικρά παιδιά από το χωρίον Αληθινόν και τα κρατήσαμε μαζί μας, διότι είχαν ένα μεγάλο χαλκό και εμείς είχαμε φασόλια και τα ψήσαμε, διότι ψωμί δεν είχαμε πολύ και το πρωί τα στείλαμε.
29- Νύκτα εφθάσαμε εις την Μόχωραν της Κρώμνης, όπου εμείναμε όλην την νύκτα διασκεδάζοντες και τρεις ώρας προς τα ξημερώματα ανέβημεν εις το βουνόν Άγ-γιαρή και στήσαμε ενέδραν.
30- Λίγοι μόνον διαβάται πέρασαν και δεν τους πειράξαμε και όλην την ημέραν αι γυναίκες της Ίμερας γύρω μας έκαναν ξύλα, αλλά κρυφθήκαμε και δεν μας είδαν. Το βράδυ στείλαμε τρεις εις το χωρίον Μανδρία να ζητήσουν ψωμί ως φυγόστρατοι.

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ ΤΗΣ ΣΑΝΤΑΣ (1916-1924)

  

Κωνσταντίνος Κουρτίδης

 (Αδελφός του μετέπειτα γενικού αρχηγού των ανταρτών Ευκλείδη Κουρτίδη)

Σημείωση Σύνταξης : Οφείλουμε να επισημάνουμε ορισμένες  γλωσσικές ατέλειες,γιατί παρουσιάζει μια σύνταξη ιδιότυπη,  σύμφωνη με τη γλωσσική του κατάρτιση.

 Προσπαθήσαμε να μην κάνουμε επεμβάσεις στο αρχικό κείμενο , αφού πρόκειται για ένα είδος απομνημονευμάτων, τα οποία δεν μεταβάλλονται "επ' ουδενί λόγω"εντούτοις για την ομαλοποίηση του κειμένου , προβήκαμε στις απαραίτητες διορθώσεις, εκείνες που θεωρήσαμε αναγκαίες.