Από τον πρόλογο της 1ης έκδοσης
Ολίγαι είναι αι κατά τον Πόντον Ελληνικαί πόλεις και χώραι των οποίων η ιστορία τυγχάνει τοσούτου ενδιαφέροντος όσον η ιστορία της νοτιοανατολικώς της Τραπεζούντος κειμένης κωμοπόλεως Σάντας.
Οτε, κρίμασιν οίς οίδε Κύριος, κατελύετο και η τελευταία των Ελλήνων εν Τραπεζούντι αυτοκρατορία, λαός δε ασιατικός αρηΐφιλος και απειροπληθής υπό μεγαλεπηβόλου και τροπαιούχου κατακτητού αγόμενος επλημμύρει τας Ελληνικάς χώρας επιφέρων ανατροπήν του καθεστώτος, τότε σύμπασα ή του Πόντου χώρα ανάστατος εγένετο, οι δέ κάτοικοι αυτής καταλιπόντες τας πατρώας εστίας νέαν ανεζήτουν πατρίδα επί των απροσπελάστων και απόκρημνων ορέων έφ’ ών κατέφευγον τότε πόλεις ολόκληροι και χωρία εκενούντο, ωραίαι και εύφοροι πεδιάδες κατελείποντο, οι δ’ έκ τούτων πρόσφυγες καταδιωκόμενοι εις ορεινά μέρη συνωστίζοντο και κατεσκήνουν έν αυτοίς και ούτω αι πριν άβατοι και έρημοι χώραι εις πολυάνδρους και ωραίας αποικίας μετεβάλλοντο.
Και πολλαί μεν τοιαύται αποικίαι αριθμούνται αίτινες είτε ευθύς μετά την άλωσιν είτε μετά το 1665 συσταθείσαι, λαμπραί και ισχυραί συν τω χρόνω απέβησαν εν πάσαις όμως περιφανή και περίβλεπτον θέσιν κατέχει η Σάντα, ήτις αποικισθείσα εις εποχήν σφοδρού κλύδωνος και φυλετικών διαμαχών ήκμασεν ευανδρούσα και ως κρησφύγετον των εις αυτήν συρρεόντων προσφύγων χρησιμεύσασα, ουκ ολίγην υπηρεσίαν παρέσχε τω περιοίκω ελληνισμώ, μητρικώς εν τοις κόλποις αυτής δεχομένη τους εις αυτήν καταφεύγοντας, περιποιούμενη και περιθάλπουσα και διατηρούσα αυτούς εις το πάτριον θρήσκευμα.
Ανερευνώντες επιμελώς τον βίον της ηρωϊκής ταύτης κωμοπόλεως μετά πατριωτικής ευχαριστήσεως και υπερηφανείας ευρίσκομεν ότι επί τριακόσια ως έγγιστα έτη αδιαλείπτως αγωνιζομένη και αντιπαλαίουσα κατά των αγάδων, ασινής το ζοφερόν και σκοπελώδες τούτο διάστημα διήνυσε και την γλώσσαν και την θρησκείαν των προγόνων άθικτον και αμόλυντον περιέσωσεν.
Λαμβάνοντες δε ύπ’ όψιν ότι κατά τους λυπηρούς εκείνους χρόνους μόνη σχεδόν εξ όλων των πέριξ χωρών η Σάντα ήνοιγε τας φιλοστόργους και θερμάς αυτής αγκάλας άσυλον εις τους ταλαιπωρούμενους πρόσφυγας, ότι εκ Μουζαίνης, Ματσούκας, Κρώμνης, Πλατάνων, Τόνγιας και άλλων μερών οι πιεζόμενοι, κακουχούμενοι και θλιβόμενοι εν αυτή εύρισκον. ανάπαυσιν και θεραπείαν των δεινών, αϊδίου ευγνωμοσύνης προς αυτήν πληρούμεθα και μετά καυχήσεως τ' όνομα αυτής αναφέρομεν.
Η Ιστορία της Σάντας δεν εχει εν ταις σελίσιν αυτής να επιδείξη λόγιον τινα ή κληρικόν εν τη πολιτεία των γραμμάτων διαπρέψαντα· η χορεία όμως των ηρωικών και γενναίων αυτής προμάχων είναι ικανή ώστε η Σάντα να επισπάσηται τον ζήλον καί τον θαυμασμόν των άλλων εν Πόντω Ελληνικών χωρών.
Τοιαύτης λοιπόν γενομένης της Σάντας και τοσαύτας υπηρεσίας παρασχούσης τω χριστιανικώ πληθυσμώ, δικαίως θα υπέθετε τις ότι υπάρχει ιστορία τον βίον αυτής αφηγουμένη.
Καί όντως, τις των ημετέρων πατριωτών επί τη εξιστορήσει των τραγικών περιπετειών και ηρωικών κατορθωμάτων των πατέρων αυτού δεν συγκινείται, τίνος δε καρδία δεν σκιρτά όταν γέρων τις , της παλαιάς εκείνης ηρωικής φάλαγγος λείψανον σεβαστόν άρξηται περιπαθώς τοιαύτα επεισόδια αφηγούμενος, και τίνος δάκρυα, ευθύς από τού προοιμίου «φόβου καιρός έτον» τας παρειάς αυτού δεν έβρεξαν;
Καί όμως του χρόνου διαρρέοντος οι ευάριθμοι περί Σάντας γνωρίζοντες βαθμηδόν εκλείπουσι, και συναποθνήσκουσι και συνθάπτονται μετ' αυτών αι ιστορικαί ειδήσεις, αι δε περιλειπόμεναι εφθαρμέναι και ηλλοιωμέναι ως επί το πλείστον εκ παραδόσεως τοις επιγιγνομένοις μεταδιδόμενοι, φθείρονται επί μάλλον και αλλοιούνται και εκλείπουσιν, ενώ ιστορία τον βίον αυτής αναγράφουσα μέχρις ώρας δεν έφάνη.
Την τοιαύτην έλλειψιν δυσχερώς άγων και επιθυμία φλεγόμενος όπως τον υπό του χρόνου κινδυνεύοντα να καταποθή βίον της πατρίδος ημών κατά το ενόν περισώσω, συνέλαβον την ιδέαν συγγραφής της ιστορίας αυτής, καίτοι δεν με διέλαθε το δυσχερές και επίπονον του έργου, δυσαναλόγου προς το μέτρον των δυνάμεων μου, συντόνου δεομένου επιμελείας και πείρας ου μικράς.
Οπωσδήποτε όμως, υπό ζήλου φιλοπρατρίας φλεγόμενος, προς δε και ορμώμενος εκ της σκέψεως ότι και μικρόν δοκίμιον συμβάλλεται κατά το ενόν εις την μετέπειτα ανάπτυξιν και λύσιν διαφόρων εν σχέσει προς την ιστορίαν της πατρίδος ημών ζητημάτων, ερρωμένως εις το έργον προέβην, και μετά προθυμίας, επιμονής και ζήλου διαφόρους ειδήσεις εγγράφους και αγράφους περισυλλέξας, συνετέλεσα το όλον έργον, περιλαβών εν αυτώ πάντα τα άξια λόγου ιστορικά γεγονότα από της συστάσεως αυτής μέχρι σχεδόν των καθ’ ημάς χρόνων.
Ταιούτον το ημέτερον έργον, όπερ παραδίδομεν τη δημοσιότητι. Ομολογουμένως πολλαί εισίν αι ελλείψεις αυτού, πεποίθαμεν όμως ότι επιεικώς θέλει κριθή υπό των αρμοδίων, ενθυμουμένων ότι ουδέν δια πρώτων πόνων τέλειον συντελείται, και ευχόμεθα ίνα οι μεθ’ ημάς κάλλιον εις την ιστορίαν της πατρίδος ημών ασχοληθώσι και πολλά σημεία αυτής πολλαχώς διευκρινήσωσιν.
Εν Αθήναις τη 4η Μαρτίου 1902
ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΠΑΠΑ ΆΠ. ΧΕΙΜΩΝΙΔΗΣ
Ο Φίλιππος Χειμωνίδης πέθανε στην Κωνσταντινούπολη, στο περιβόητο στρατόπεδο «Σ ε λημιέ», τον Μάρτη του 1923 σε ηλικία 46 χρόνων, θύμα και εκείνος των κακουχιών και των στερήσεων από την εξορία που είχε προηγηθεί στο Ερζερούμ και της συνεχόμενες νέες ταλαιπωρίες του επαναπατρισμού.
Ολίγαι είναι αι κατά τον Πόντον Ελληνικαί πόλεις και χώραι των οποίων η ιστορία τυγχάνει τοσούτου ενδιαφέροντος όσον η ιστορία της νοτιοανατολικώς της Τραπεζούντος κειμένης κωμοπόλεως Σάντας.
 |
| Είσοδος σον Πιστοφάντων |
Οτε, κρίμασιν οίς οίδε Κύριος, κατελύετο και η τελευταία των Ελλήνων εν Τραπεζούντι αυτοκρατορία, λαός δε ασιατικός αρηΐφιλος και απειροπληθής υπό μεγαλεπηβόλου και τροπαιούχου κατακτητού αγόμενος επλημμύρει τας Ελληνικάς χώρας επιφέρων ανατροπήν του καθεστώτος, τότε σύμπασα ή του Πόντου χώρα ανάστατος εγένετο, οι δέ κάτοικοι αυτής καταλιπόντες τας πατρώας εστίας νέαν ανεζήτουν πατρίδα επί των απροσπελάστων και απόκρημνων ορέων έφ’ ών κατέφευγον τότε πόλεις ολόκληροι και χωρία εκενούντο, ωραίαι και εύφοροι πεδιάδες κατελείποντο, οι δ’ έκ τούτων πρόσφυγες καταδιωκόμενοι εις ορεινά μέρη συνωστίζοντο και κατεσκήνουν έν αυτοίς και ούτω αι πριν άβατοι και έρημοι χώραι εις πολυάνδρους και ωραίας αποικίας μετεβάλλοντο.
Και πολλαί μεν τοιαύται αποικίαι αριθμούνται αίτινες είτε ευθύς μετά την άλωσιν είτε μετά το 1665 συσταθείσαι, λαμπραί και ισχυραί συν τω χρόνω απέβησαν εν πάσαις όμως περιφανή και περίβλεπτον θέσιν κατέχει η Σάντα, ήτις αποικισθείσα εις εποχήν σφοδρού κλύδωνος και φυλετικών διαμαχών ήκμασεν ευανδρούσα και ως κρησφύγετον των εις αυτήν συρρεόντων προσφύγων χρησιμεύσασα, ουκ ολίγην υπηρεσίαν παρέσχε τω περιοίκω ελληνισμώ, μητρικώς εν τοις κόλποις αυτής δεχομένη τους εις αυτήν καταφεύγοντας, περιποιούμενη και περιθάλπουσα και διατηρούσα αυτούς εις το πάτριον θρήσκευμα.
Ανερευνώντες επιμελώς τον βίον της ηρωϊκής ταύτης κωμοπόλεως μετά πατριωτικής ευχαριστήσεως και υπερηφανείας ευρίσκομεν ότι επί τριακόσια ως έγγιστα έτη αδιαλείπτως αγωνιζομένη και αντιπαλαίουσα κατά των αγάδων, ασινής το ζοφερόν και σκοπελώδες τούτο διάστημα διήνυσε και την γλώσσαν και την θρησκείαν των προγόνων άθικτον και αμόλυντον περιέσωσεν.
Λαμβάνοντες δε ύπ’ όψιν ότι κατά τους λυπηρούς εκείνους χρόνους μόνη σχεδόν εξ όλων των πέριξ χωρών η Σάντα ήνοιγε τας φιλοστόργους και θερμάς αυτής αγκάλας άσυλον εις τους ταλαιπωρούμενους πρόσφυγας, ότι εκ Μουζαίνης, Ματσούκας, Κρώμνης, Πλατάνων, Τόνγιας και άλλων μερών οι πιεζόμενοι, κακουχούμενοι και θλιβόμενοι εν αυτή εύρισκον. ανάπαυσιν και θεραπείαν των δεινών, αϊδίου ευγνωμοσύνης προς αυτήν πληρούμεθα και μετά καυχήσεως τ' όνομα αυτής αναφέρομεν.
Η Ιστορία της Σάντας δεν εχει εν ταις σελίσιν αυτής να επιδείξη λόγιον τινα ή κληρικόν εν τη πολιτεία των γραμμάτων διαπρέψαντα· η χορεία όμως των ηρωικών και γενναίων αυτής προμάχων είναι ικανή ώστε η Σάντα να επισπάσηται τον ζήλον καί τον θαυμασμόν των άλλων εν Πόντω Ελληνικών χωρών.
Τοιαύτης λοιπόν γενομένης της Σάντας και τοσαύτας υπηρεσίας παρασχούσης τω χριστιανικώ πληθυσμώ, δικαίως θα υπέθετε τις ότι υπάρχει ιστορία τον βίον αυτής αφηγουμένη.
Καί όντως, τις των ημετέρων πατριωτών επί τη εξιστορήσει των τραγικών περιπετειών και ηρωικών κατορθωμάτων των πατέρων αυτού δεν συγκινείται, τίνος δε καρδία δεν σκιρτά όταν γέρων τις , της παλαιάς εκείνης ηρωικής φάλαγγος λείψανον σεβαστόν άρξηται περιπαθώς τοιαύτα επεισόδια αφηγούμενος, και τίνος δάκρυα, ευθύς από τού προοιμίου «φόβου καιρός έτον» τας παρειάς αυτού δεν έβρεξαν;
Καί όμως του χρόνου διαρρέοντος οι ευάριθμοι περί Σάντας γνωρίζοντες βαθμηδόν εκλείπουσι, και συναποθνήσκουσι και συνθάπτονται μετ' αυτών αι ιστορικαί ειδήσεις, αι δε περιλειπόμεναι εφθαρμέναι και ηλλοιωμέναι ως επί το πλείστον εκ παραδόσεως τοις επιγιγνομένοις μεταδιδόμενοι, φθείρονται επί μάλλον και αλλοιούνται και εκλείπουσιν, ενώ ιστορία τον βίον αυτής αναγράφουσα μέχρις ώρας δεν έφάνη.
Την τοιαύτην έλλειψιν δυσχερώς άγων και επιθυμία φλεγόμενος όπως τον υπό του χρόνου κινδυνεύοντα να καταποθή βίον της πατρίδος ημών κατά το ενόν περισώσω, συνέλαβον την ιδέαν συγγραφής της ιστορίας αυτής, καίτοι δεν με διέλαθε το δυσχερές και επίπονον του έργου, δυσαναλόγου προς το μέτρον των δυνάμεων μου, συντόνου δεομένου επιμελείας και πείρας ου μικράς.
Οπωσδήποτε όμως, υπό ζήλου φιλοπρατρίας φλεγόμενος, προς δε και ορμώμενος εκ της σκέψεως ότι και μικρόν δοκίμιον συμβάλλεται κατά το ενόν εις την μετέπειτα ανάπτυξιν και λύσιν διαφόρων εν σχέσει προς την ιστορίαν της πατρίδος ημών ζητημάτων, ερρωμένως εις το έργον προέβην, και μετά προθυμίας, επιμονής και ζήλου διαφόρους ειδήσεις εγγράφους και αγράφους περισυλλέξας, συνετέλεσα το όλον έργον, περιλαβών εν αυτώ πάντα τα άξια λόγου ιστορικά γεγονότα από της συστάσεως αυτής μέχρι σχεδόν των καθ’ ημάς χρόνων.
Ταιούτον το ημέτερον έργον, όπερ παραδίδομεν τη δημοσιότητι. Ομολογουμένως πολλαί εισίν αι ελλείψεις αυτού, πεποίθαμεν όμως ότι επιεικώς θέλει κριθή υπό των αρμοδίων, ενθυμουμένων ότι ουδέν δια πρώτων πόνων τέλειον συντελείται, και ευχόμεθα ίνα οι μεθ’ ημάς κάλλιον εις την ιστορίαν της πατρίδος ημών ασχοληθώσι και πολλά σημεία αυτής πολλαχώς διευκρινήσωσιν.
Εν Αθήναις τη 4η Μαρτίου 1902
ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΠΑΠΑ ΆΠ. ΧΕΙΜΩΝΙΔΗΣ
Ο Φίλιππος Χειμωνίδης πέθανε στην Κωνσταντινούπολη, στο περιβόητο στρατόπεδο «Σ ε λημιέ», τον Μάρτη του 1923 σε ηλικία 46 χρόνων, θύμα και εκείνος των κακουχιών και των στερήσεων από την εξορία που είχε προηγηθεί στο Ερζερούμ και της συνεχόμενες νέες ταλαιπωρίες του επαναπατρισμού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου