Η μαζική καταφυγή και συρροή των προσφύγων στον Ελλαδικό χώρο, κυρίως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, δημιούργησε το μέγα και πιεστικό πρόβλημα της αποκατάστασής τους.
Επειδή ένα τέτοιο έργο ήταν αδύνατο να το αναλάβει μόνη της η Ελλάδα, καθώς έβγαινε εξαντλημένη από το Μικρασιατικό Πόλεμο, κρίθηκε αναγκαίο να ζητηθεί οικονομική βοήθεια και διεθνής εγγύηση από την Κ.Τ.Ε. Προκειμένου, όμως, να εξασφαλιστεί αυτή η βοήθεια, προηγήθηκε μεταξύ Ελλάδας και Κ.Τ.Ε. μια βασική καταστατική σύμβαση, η οποία είχε κλιμακωθεί σε δύο φάσεις:
Α' Φάση: Η φάση αυτή ξεκινάει από το Πρωτόκολλο της Γενεύης, της 29 Σεπτεμβρίου 1923, το οποίο είχε υπογράψει για την ελληνική κυβέρνηση, ο Ανδρέας Μιχαλακόπουλος. Το Πρωτόκολλο δεν είναι τίποτε άλλο, παρά αποδοχή του σχεδίου που έχει εκπονήσει η Κ.Τ.Ε., για την ίδρυση της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων (Ε.Α.Π.), με κύριο στόχο την εγκατάσταση και την παραγωγική τους ένταξη στον ελλαδικό χώρο.
Με το Πρωτόκολλο της Γενεύης (14 άρθρα) η ελληνική κυβέρνηση αναλαμβάνει να προβεί στις παρακάτω ενέργειες:
α) Να ιδρύσει ειδική Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων, σύμφωνα με το συνημμένο, ως Παράρτημα, Καταστατικό. Παράλληλα, να προβεί στη θέσπιση νομοθετικών μέτρων που θα κατοχυρώνουν την εξουσία και λειτουργία της Ε.Α.Π. Τα μέτρα αυτά θα ανακοινώνονται στην Κ.Τ.Ε. και δε θα τροποποιούνται χωρίς τη δική της συναίνεση.
β) Να παραχωρήσει στην Ε.Α.Π., για την εγκατάσταση και παραγωγική απασχόληση των προσφύγων, αγροτικές εκτάσεις 5.000.000 στρεμμάτων.
γ) Να συνάψει, με την εγγύηση της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής, δάνειο όχι κατώτερο των 6.000.000 λιρών Αγγλίας, το οποίο θα τεθεί αμέσως στη διάθεση της Ε.Α.Π..
δ) Να δώσει προτεραιότητα στην πληρωμή αποζημιώσεων, παρά στην είσπραξη των χρεών.
ε) Να διευκολύνει το αρμόδιο Συμβούλιο της Κ.Τ.Ε., εφόσον θελήσει να ελέγξει και να ερευνήσει το έργο της Ε.Α.Π., και, παράλληλα, να προβεί στην υλοποίηση των αποφάσεων αυτού του Συμβουλίου.
στ) Να επικυρώσει αυτό το Πρωτόκολλο, το αργότερο, μέχρι τις 15 Οκτωβρίου 1923, για να αρχίσει να μετρά η ισχύς του.
Β' Φάση: Ένα χρόνο, περίπου, αργότερα, στις 19 Σεπτεμβρίου 1924, υπογράφεται στη Γενεύη από τον Υπουργό Οικονομικών Εμμαν. Τσουδερό, η λεγόμενη Πρόσθετη Πράξη στο παραπάνω Πρωτόκολλο. Η Πράξη αυτή θεσμοθετεί ορισμένες απαραίτητες ρυθμίσεις που επιβάλλονταν από τα πιεστικά προβλήματα που ανέκυψαν στον πρώτο κιόλας χρόνο λειτουργίας της Ε.Α.Π..
Η Πρόσθετη δηλ. Πράξη υπαγορεύτηκε από τα ίδια τα πράγματα.
Κύρια σημεία των νέων ρυθμίσεων:
α) Η εγκατάσταση των προσφύγων στα παραχωρημένα κτήματα δεν αποκλείει την εγκατάσταση ντόπιων επίμορτων καλλιεργητών, με την προϋπόθεση ότι το προϊόν αυτής της εκμετάλλευσης θα περιέλθει στην Ε.Α.Π. για τους πρώτους.
β) Να ληφθεί μέριμνα, ώστε να εγγράφει στις ελληνικές τράπεζες ποσό ίσο προς 25% του προσφυγικού δανείου, το οποίο, πάση θυσία, πρέπει να κατοχυρωθεί.
γ) Οι πρόσφυγες μπορούν να εγκαθίστανται, πρώτα-πρώτα, σε κτήματα ανταλλαξίμων Μουσουλμάνων, πριν ακόμη ολοκληρωθεί η τυπική διαδικασία νόμιμης κατοχής τους. Σημασία έχει η de facto και όχι η de jure κατοχή τους.
Μπορούν, ακόμη, να εγκαθίστανται σε κτήματα επιταγμένα ή απαλλοτριωμένα ή εκμισθωμένα από την ελληνική κυβέρνηση, ακόμη και σε κτήματα που δεν ανήκουν στην Ε.Α.Π., αλλά κρίνονται κατάλληλα για επείγουσα εγκατάσταση.
δ) Τα κεφάλαια της Ε.Α.Π., δεν μπορούν, κατ’ αρχήν, να διατίθενται για φιλανθρωπικούς εξωπροσφυγικούς σκοπούς. Αυτό όμως δεν αποκλείει να γίνονται δαπάνες κοινωνικού χαρακτήρα, όσες φορές οργανώνονται εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας (προάστεια, συνοικισμοί, χωριά), όπου τα κοινωφελή έργα απολαμβάνει όλος ο πληθυσμός της περιοχής (ντόπιοι και πρόσφυγες).
Τη διεθνή κατοχύρωση της προσφυγικής αποκατάστασης που εξασφαλίστηκε με το Πρωτόκολλο της Γενεύης, το συνημμένο Παράρτημα (Καταστατικό της Ε.Α.Π.) και την Πρόσθετη Πράξη, ακολούθησε σειρά ολόκληρη Νομοθετικών και Βασιλικών Διαταγμάτων, προκειμένου να κατοχυρωθεί η λειτουργία της Ε.Α.Π. και όλες οι παραπάνω διεθνείς θεσμοθετήσεις, όπως προβλέπει το Πρωτόκολλο της Γενεύης.
Η πορεία των Νομοθετημάτων αυτών κρατάει μέχρι το 1930, για να καλυφθούν προβλεπόμενα και απρόβλεπτα προβλήματα, που κάνουν την εμφάνισή τους καθώς προχωρεί το εποικιστικό έργο.
Η νομική αυτή στήριξη αποτελεί τεράστια συμβολή στην προσφυγική αποκατάσταση, γιατί, από τη μια, την περιβάλλει με κύρος και, από την άλλη, εξασφαλίζει τη συμπάθεια και την εμπιστοσύνη των προσφύγων.
Επειδή ένα τέτοιο έργο ήταν αδύνατο να το αναλάβει μόνη της η Ελλάδα, καθώς έβγαινε εξαντλημένη από το Μικρασιατικό Πόλεμο, κρίθηκε αναγκαίο να ζητηθεί οικονομική βοήθεια και διεθνής εγγύηση από την Κ.Τ.Ε. Προκειμένου, όμως, να εξασφαλιστεί αυτή η βοήθεια, προηγήθηκε μεταξύ Ελλάδας και Κ.Τ.Ε. μια βασική καταστατική σύμβαση, η οποία είχε κλιμακωθεί σε δύο φάσεις:
Α' Φάση: Η φάση αυτή ξεκινάει από το Πρωτόκολλο της Γενεύης, της 29 Σεπτεμβρίου 1923, το οποίο είχε υπογράψει για την ελληνική κυβέρνηση, ο Ανδρέας Μιχαλακόπουλος. Το Πρωτόκολλο δεν είναι τίποτε άλλο, παρά αποδοχή του σχεδίου που έχει εκπονήσει η Κ.Τ.Ε., για την ίδρυση της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων (Ε.Α.Π.), με κύριο στόχο την εγκατάσταση και την παραγωγική τους ένταξη στον ελλαδικό χώρο.
Με το Πρωτόκολλο της Γενεύης (14 άρθρα) η ελληνική κυβέρνηση αναλαμβάνει να προβεί στις παρακάτω ενέργειες:
α) Να ιδρύσει ειδική Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων, σύμφωνα με το συνημμένο, ως Παράρτημα, Καταστατικό. Παράλληλα, να προβεί στη θέσπιση νομοθετικών μέτρων που θα κατοχυρώνουν την εξουσία και λειτουργία της Ε.Α.Π. Τα μέτρα αυτά θα ανακοινώνονται στην Κ.Τ.Ε. και δε θα τροποποιούνται χωρίς τη δική της συναίνεση.
β) Να παραχωρήσει στην Ε.Α.Π., για την εγκατάσταση και παραγωγική απασχόληση των προσφύγων, αγροτικές εκτάσεις 5.000.000 στρεμμάτων.
γ) Να συνάψει, με την εγγύηση της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής, δάνειο όχι κατώτερο των 6.000.000 λιρών Αγγλίας, το οποίο θα τεθεί αμέσως στη διάθεση της Ε.Α.Π..
δ) Να δώσει προτεραιότητα στην πληρωμή αποζημιώσεων, παρά στην είσπραξη των χρεών.
ε) Να διευκολύνει το αρμόδιο Συμβούλιο της Κ.Τ.Ε., εφόσον θελήσει να ελέγξει και να ερευνήσει το έργο της Ε.Α.Π., και, παράλληλα, να προβεί στην υλοποίηση των αποφάσεων αυτού του Συμβουλίου.
στ) Να επικυρώσει αυτό το Πρωτόκολλο, το αργότερο, μέχρι τις 15 Οκτωβρίου 1923, για να αρχίσει να μετρά η ισχύς του.
 |
| Πρόσφυγες 1ης γενιας στη Νεα Σαντα Κιλκις |
Β' Φάση: Ένα χρόνο, περίπου, αργότερα, στις 19 Σεπτεμβρίου 1924, υπογράφεται στη Γενεύη από τον Υπουργό Οικονομικών Εμμαν. Τσουδερό, η λεγόμενη Πρόσθετη Πράξη στο παραπάνω Πρωτόκολλο. Η Πράξη αυτή θεσμοθετεί ορισμένες απαραίτητες ρυθμίσεις που επιβάλλονταν από τα πιεστικά προβλήματα που ανέκυψαν στον πρώτο κιόλας χρόνο λειτουργίας της Ε.Α.Π..
Η Πρόσθετη δηλ. Πράξη υπαγορεύτηκε από τα ίδια τα πράγματα.
Κύρια σημεία των νέων ρυθμίσεων:
α) Η εγκατάσταση των προσφύγων στα παραχωρημένα κτήματα δεν αποκλείει την εγκατάσταση ντόπιων επίμορτων καλλιεργητών, με την προϋπόθεση ότι το προϊόν αυτής της εκμετάλλευσης θα περιέλθει στην Ε.Α.Π. για τους πρώτους.
β) Να ληφθεί μέριμνα, ώστε να εγγράφει στις ελληνικές τράπεζες ποσό ίσο προς 25% του προσφυγικού δανείου, το οποίο, πάση θυσία, πρέπει να κατοχυρωθεί.
γ) Οι πρόσφυγες μπορούν να εγκαθίστανται, πρώτα-πρώτα, σε κτήματα ανταλλαξίμων Μουσουλμάνων, πριν ακόμη ολοκληρωθεί η τυπική διαδικασία νόμιμης κατοχής τους. Σημασία έχει η de facto και όχι η de jure κατοχή τους.
Μπορούν, ακόμη, να εγκαθίστανται σε κτήματα επιταγμένα ή απαλλοτριωμένα ή εκμισθωμένα από την ελληνική κυβέρνηση, ακόμη και σε κτήματα που δεν ανήκουν στην Ε.Α.Π., αλλά κρίνονται κατάλληλα για επείγουσα εγκατάσταση.
δ) Τα κεφάλαια της Ε.Α.Π., δεν μπορούν, κατ’ αρχήν, να διατίθενται για φιλανθρωπικούς εξωπροσφυγικούς σκοπούς. Αυτό όμως δεν αποκλείει να γίνονται δαπάνες κοινωνικού χαρακτήρα, όσες φορές οργανώνονται εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας (προάστεια, συνοικισμοί, χωριά), όπου τα κοινωφελή έργα απολαμβάνει όλος ο πληθυσμός της περιοχής (ντόπιοι και πρόσφυγες).
Τη διεθνή κατοχύρωση της προσφυγικής αποκατάστασης που εξασφαλίστηκε με το Πρωτόκολλο της Γενεύης, το συνημμένο Παράρτημα (Καταστατικό της Ε.Α.Π.) και την Πρόσθετη Πράξη, ακολούθησε σειρά ολόκληρη Νομοθετικών και Βασιλικών Διαταγμάτων, προκειμένου να κατοχυρωθεί η λειτουργία της Ε.Α.Π. και όλες οι παραπάνω διεθνείς θεσμοθετήσεις, όπως προβλέπει το Πρωτόκολλο της Γενεύης.
Η πορεία των Νομοθετημάτων αυτών κρατάει μέχρι το 1930, για να καλυφθούν προβλεπόμενα και απρόβλεπτα προβλήματα, που κάνουν την εμφάνισή τους καθώς προχωρεί το εποικιστικό έργο.
Η νομική αυτή στήριξη αποτελεί τεράστια συμβολή στην προσφυγική αποκατάσταση, γιατί, από τη μια, την περιβάλλει με κύρος και, από την άλλη, εξασφαλίζει τη συμπάθεια και την εμπιστοσύνη των προσφύγων.
Στάθης Πελαγίδης
Καθηγητης Α.Π.Θ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου