Ρωμαιοι & Βυζάντιο

Η Αγία Σοφία της Τραπεζούντας

Κατά τη ρωμαϊκή κυριαρχία ο Ανατολικός Πόντος ονομάστηκε Πολεμωνιακός, επειδή το 36 π.Χ. ο Μάρκος Αντώνιος τον παραχώρησε στον Πολέμωνα, εγγονό του Μιθριδάτη ΣΤ' του Ευπάτορος. Πρωτεύουσα του Πολεμωνιακσύ Πόντου έγινε η Νεοκαισάρεια. Ο Δυτικός Πόντος ονομάστηκε Γαλατικός και είχε πρωτεύουσα την Αμάσεια.
Οι Ρωμαίοι συντέλεσαν τόσο στην ενίσχυση του ελληνικού στοιχείου όσο και στη ενδυνάμωση της χριστιανικής θρησκείας. Η σχετική αυτονομία που διατήρησαν οι ελληνικές πόλεις και η επικράτηση της ελληνικής γλώσσας είχαν ως αποτέλεσμα τη γρήγορη εξάπλωση του χριστιανισμού. Σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση, το γεγονός αυτό αποδίδεται στο σημαντικό έργο του Αποστόλου Ανδρέα. Η ελληνική γλώσσα ήταν η μόνη γραπτή γλώσσα όλων των λαών του Εύξεινου Πόντου, γι’ αυτό και τη χρησιμοποίησαν οι Ρωμαίοι για την επικοινωνία τους με τους άλλους λαούς.
Στους βυζαντινούς χρόνους ο Μέγας Κωνσταντίνος κατέστησε τον Πόντο επαρχία του κράτους. Το 536 μ.Χ., όταν αυτοκράτορας ήταν ο Ιουστινιανός, πρωτεύουσα του ενιαίου Πόντου έγινε η Τραπεζούντα και εκεί γνώρισαν μεγάλη άνθηση το εμπόριο, οι τέχνες και τα γράμματα.
Στα χρόνια που ακολούθησαν η περιοχή του Πόντου είχε μερική αυτονομία με τοπικούς διοικητές, τους δούκες. Επειδή τη χώριζε μεγάλη απόσταση από την έδρα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, σι τοπικοί άρχοντες ανέλαβαν την αντιμετώπιση των διαφόρων εισβολέων και η προσπάθειά τους στέφθηκε με επιτυχία. Από τα μέσα του 11ου αιώνα εισέβαλαν και εγκαταστάθηκαν στις περιοχές της Μικράς Ασίας διάφορα τουρκικά φύλλα, με σπουδαιότερα τους Σελτζούκους, τους Τουρκομάνους και τους Ντανισμεντίδες. Την περιοχή του Πόντου, και κυρίως την επαρχία Χαλδαίας, υπερασπίστηκαν οι δούκες της οικογένειας των Γαβράδων, οι οποίοι κατόρθωσαν να αναχαιτίσουν τις επιθέσεις των Τούρκων.
Το 1204 οι σταυροφόροι της Δ' σταυροφορίας κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη. Τότε καταλύθηκε η Βυζαντινή Αυτοκρατορία αλλά δημιουργήθηκαν τρία νέα ελληνικά κράτη: Η Αυτοκρατορία της Νίκαιας, το Δεσποτάτο της Ηπείρου και η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας. Οι εγγονοί του πρώην Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Α' του Κομνηνού, Αλέξιος και Δαυίδ, εκείνη την περίοδο φιλοξενούνταν από τη θεία τους θάμαρ, βασίλισσα της Γεωργίας.
 Με την οικονομική και στρατιωτική βοήθειά της ίδρυσαν την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας. Πρώτος αυτοκράτορας στέφθηκε ο Αλέξιος. Η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας διήρκεσε 257 χρόνια (1204-1461), που σημαίνει ότι εξακολούθησε να υφίσταται ακόμη και μετά την επανάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τον Μιχαήλ Η' Παλαιολόγο το 1261.

Στη διάρκεια των 257 χρόνων, 20 αυτοκράτορες και αυτοκράτειρες ανέβηκαν στο θρόνο. Αντίθετα, το Δεσποτάτο της Ηπείρου δεν εύίε την ίδια μοίρα, καθώς διαλύθηκε το 1337.