ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ ΤΗΣ ΣΑΝΤΑΣ (Απρίλιος 1922)

Σαντα (Απο την ενορία Ζουρνατσιαντων)

1    - Ομίχλη πυκνή σκέπασε τα βουνά και δεν βλέπαμε τίποτε. Εστείλαμε μερικούς εις την Γαλίαναν και άλλους εις το Αγρίδ’ να μάθωμεν τι γίνεται.
Προς το βράδυ έφυγε η ομίχλη και βλέπομε καπνούς στα χωριά και στρατόν. Οι εις Γαλίαναν σταλέντες εις το Κιμισλή είδαν τον δρόμον πατημένον και κατάλαβαν ότι από εκεί επέρασε στρατός διά την Σάντα και ήλθαν πίσω.
Την νύκτα κατεβήκαμε εις το Σουγούνκιολι, όπου ήλθαν και οι από το Αγρίδ’, οίτινες είπαν ότι και εκείθεν πέρασε στρατός διά την Σάντα και από το Καρά Τερέ και ότι ο Αζίζ Χάρουξαλης συνελήφθη.

2    - Την νύκτα, πριν ξημερώση φύγαμε διά το ποτάμι Κουστουλάντων και στο

3    - άνωθεν μέρος του χωρίου εκάναμε το Πάσχα. Το βράδυ κατέβημεν εις το Κουστουλάντων και από δύο σπίτια τουρκικά πήραμε τέσσαρες αγελάδες και τέσσερα πρόβατα και τα κόψαμε διά το Πάσχα και φάγαμε.

4    - Κατά το βράδυ περάσαμε αντίκρυ, κάτω από τα Αμπάρια και εμείναμε μέσα στο δάσος και εστείλαμε μερικούς διά την Γαλίαναν.

5    - Ήλθαν απεσταλμένοι και μας είπαν ότι μόνον από την Γαλίαναν πήγαν χίλιοι πεντακόσιοι στρατιώται και ότι όλοι θα είναι άνω των τεσσάρων χιλιάδων. Και ότι χθες το Χιτσιούμ Ταπούρ κατέβη εις την Γαλίαναν, διά να ανιχνεύση τα δάση της Γαλίανας. Βλέπομεν εις το Σιργανλή στρατιώτας να κατεβαίνουν τον δρόμον Τακούρ.
 Κατά το βράδυ μερικοί άοπλοι, φοβηθέντες από την κατάστασιν, έφυγαν διά την Τραπεζούντα, ο δε Γεώργιος Καλαϊτσίδης με τον αδελφόν του Παναγιώτην έφυγαν διά τα Κανλικά, όπου ήτο η οικογένειά τους, πήραν και τον γέρο πατέρα μας μαζί να τον φέρουν εκεί με την οικογένειάν μας και όστις μέχρι σήμερον εκάθητο μαζί μας, φοβούμενος να κατέβη με την οικογένειαν. Εμείναμε πάλιν με τους αόπλους όλοι μαζί, 57 τον αριθμόν.
6    - Τρεις ώρας προς τα ξημερώματα εφθάσαμε εις το δάσος της Γαλίανας κάτω από τα Αμπάρια, διότι εκεί πλησίον είχαμε πατάτες κρυμμένες.
Το πρωί βλέπομεν τέσσαρας στρατιώτας να πάνε κατά την Σάντα, ασφαλώς ταχυδρόμους. Το βράδυ εστάλησαν εις Γαλίαναν μερικοί, να μάθουν ειδήσεις, αλλά, μόλις έφθασαν εις το χωρίον Γουρνέσκια, βλέπουν έρημον το χωρίον, όπου στρατιώται περιεφέροντο μέσα· διά τούτο εγύρισαν πίσω και ήλθαν, μη γνωρίζοντες τι συμβαίνει.

7    - Βλέπομεν από τα Αμπάρια και κατεβαίνουν εις Γαλίαναν στρατός, κάπου διακόσιοι πενήντα με μεταγωγικά, οι οποίοι ήρχοντο από την Σάντα.

8    - Εστάλησαν δέκα άνδρες εις την Σκαλίτα, διά να μάθουν αν υπάρχη και εκεί στρατός. Πηγαίνοντας αντάμωσαν τον μικτάρην της Γαλίανας, ο οποίος τους είπεν ότι τα δύο χωριά Τσουπανόη και Γουρνίσκια τα άδειασαν και τους κατοίκους τους έφεραν εις τα Λειβάδια, διά να μη σας τροφοδοτούν, διότι ή σαν ακρινά χωριά κοντά στο δάσος και ότι γίνεται μεγάλη βία εναντίον σας. Προς το βράδυ στείλαμε μερικούς εις Σιάΐνκαγια, διά να περιμένουν τους δέκα και να μας ειδοποιήσουν αναλόγως.

9- O καιρός εχάλασε και χιονίζει και δεν μάθαμε τίποτα.

10    - Το βράδυ μας ειδοποίησαν εκ Σιαΐνκαγιας ότι έφθασαν τα παιδιά και έφεραν και τρεις αγελάδες. Λέγεται δε ότι οκτώ χιλιάδες στρατός γυρίζει προς εξόντωσίν μας και ότι ο Κεμάλ διέταξε αυστηρώς να μας εξοντώσουν, άλλως ο στρατός αυτός θα σταλή εις το μέτωπον και θα έλθη νέος. Η εξορία πάλιν εξακολουθεί· από 12-60 ετών μαζεύονται όλοι και στέλνονται εις τα εσωτερικά.
Τον I. Δοξόπουλον και Ζαχαρίαν Γιαμάν τους έχουν εις την Γαλίαναν και καθημερινώς τους δέρνουν και τους φοβερίζουν ότι θα τους κρεμάσουν, αν δεν παραδίδωνται οι αντάρται. Εκτός του τακτικού στρατού από το Τσεβιζλίκ και κάτω και εις όλην την περιφέρειαν Τραπεζούντος οι Τούρκοι είναι επί ποδός προς καταδίωξίν μας. Ευρισκόμεθα εις πολύ στενόχωρον κατάστασιν.

Δρομος για τη Σαντα

 Δεν μας φοβίζουν αν χιλιάδες του στρατού και των τσετέδων, παρά μας φοβίζει η πείνα, διότι καθημερινώς ήμεθα αναγκασμένοι διά συγκρούσεως να προμηθευθούμε τα προς το ζην, ενώ θα έπρεπε να μείνομε αφανείς εις κάποιον κρυφόν μέρος. Άλλωστε σε όλα τα μέρη ευρίσκεται στρατός και επιτηρούνται όλα τα χωριά.
Εις την Σάντα έμεινε μόνον ο στρατός του Ριζαίου.

11    - Κατά το μεσημέρι βλέπομεν αντίκρυ μας από το παρχάρι Ουράδ να κατεβαίνη πάλιν στρατός, ενώ εξερευνούσε το γύρω δάσος, Η ώρα 3 μ.μ. ακούσαμεν πυροβολισμούς· είχαν συναντήσει φυγοστράτους εκ Γαλιαίνης και συνεκρούσθησαν μαζί τους σκοτώσαντες μερικούς εξ αυτών.
Την ίδια νύκτα εφθάσαμε εις το σπήλαιον Αρπαλή, έναντι της Σιαΐνκαγια, όπου ήσαν οι σύντροφοί μας.

12    - Εμάθαμε από Γαλιανίτας ότι χθες εσκότωσαν πέντε άνδρας και μία γυναίκα κατά την σύγκρουσιν και ότι εσκοτώθη και εις τσαούσης.
Κατά το βράδυ εστάλησαν παιδιά διά το Αγρουζενόν και την Σκαλίτα διά τρόφιμα. Από μέζιρεν Σκαλίτα είδαν φωτιά εις τα Φαβατά και το χωρίον Σκαλίτα να καίγεται και γύρισαν πίσω, μόνον οι άλλοι έφυγαν διά το Αγρουζενόν.

13    - Ετοιμαζόμεθα να φύγωμεν, ότε ήλθαν τρεις Γαλιανίται με τον Παναγιώτην Παναγιωτίδην και μας παρεκάλεσαν να μείνωμε δύο τρεις ημέρες ακόμη εκεί, ώστε εν περιπτώσει ανάγκης να μπορούν να φύγουν προς εμάς. Επειδή όμως δεν είχαμε τρόφιμα, πήραν τρία παιδιά δικά μας, διά να μας στέλνουν μερικά τρόφιμα μαζί τους. Κατά το μεσημέρι βλέπομεν εις το παρχάρ Τουλά στρατόν, οίτινες ήλθαν και ερεύνησαν την Σιαΐν καγιάν, δηλ. το απέναντι μας δάσος, και μη ευρόντες κανένα γύρισαν πίσω.

14    - Εφύγαμε διά την Σάντα και εφθάσαμε εις Άσπρα λιθάρια, εις το σπήλαιον Χαντσαρί και βλέπομε ότι ήλθαν και εκεί και χάλασαν τις καλύβες μας.

16    - Εφθάσαμε εις Βαϊβαϊ Τερέν, όπου εκτίσαμε αμπριά και μείναμε, διότι το μέρος ήτο απόκρημνον και κατάλληλον. Προ είκοσι ημερών και πλέον άρχισαν να πονούν τα πόδια μου από ρευματισμούς και δεν κοιμάμαι ούτε την νύκτα ούτε την ημέραν και υποφέρω πολύ.
17    - Ένδεκα παιδιά εστάλησαν διά την Ούζην διά τρόφιμα. Και ο Ευκλείδης με τέσσερα παιδιά έφυγε διά την Κάτραν προς τους Αρμενίους να συνεννοηθή με τον Καπρέλ.

19    - Εστείλαμε τρεις εις Άγ. Γεώργιον Μαρέτεν, όπως εκείθεν παρακολουθήσουν τας κινήσεις του στρατού της Σάντας. Ελθόντες βράδυ μας είπαν ότι οι Τούρκοι έχουν φυλάκια εις διάφορα υψώματα και τα φυλάγουν και ότι έχουν μαζί τους πολλά πρόβατα και αγελάδες.
20    - Ήλθον οι σταλέντες εξ Ούζης άπρακτοι.

23 - Το πρωί ήλθε και εκ Κάτρας ο Ευκλείδης. Μανθάνομεν ότι εξ Ερζερούμ έφυγαν οκτώ παιδιά Σανταίοι να έλθουν εις εμάς, αλλά στα χωριά τους συνέλαβαν.
Επίσης λέγει ο Αλής ότι εις το Κουστουλάντων ο στρατός εκύκλωσε το χωρίον και σκότωσε μερικά παιδιά και μίαν γυναίκα, αλλά δεν μάθαμεν ποιοι ήσαν.

25    - Λόγω της καταστάσεως και της πείνης και της μεγάλης βίας εναντίον μας οι περισσότεροι των ανδρών απεφάσισαν να φύγουν κατά τα ρωσικά σύνορα και να περάσουν εις το Βατούμ μαζί τους και οι άοπλοι. Και σήμερα γίνεται κατάλογος των όσων θα φύγουν.

26    - Το φυλάκιόν μας διέκρινε στρατόν εις Υπαπαντήν να καίη τα απομείναντα σπίτια καθώς και την εκκλησίαν.

28    - Το βράδυ ο Ευκλείδης με είκοσι παιδιά έφυγε διά ταξίδι.

29    - Τέσσαρες άοπλοι πήγαν διά την Ούζην.

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ ΤΗΣ ΣΑΝΤΑΣ (1916-1924)

  

Κωνσταντίνος Κουρτίδης

 (Αδελφός του μετέπειτα γενικού αρχηγού των ανταρτών Ευκλείδη Κουρτίδη)

Σημείωση Σύνταξης : Οφείλουμε να επισημάνουμε ορισμένες  γλωσσικές ατέλειες,γιατί παρουσιάζει μια σύνταξη ιδιότυπη,    σύμφωνη με τη γλωσσική του κατάρτιση.

 Προσπαθήσαμε να μην κάνουμε επεμβάσεις στο αρχικό κείμενο , αφού πρόκειται για ένα είδος απομνημονευμάτων, τα οποία δεν μεταβάλλονται "επ' ουδενί λόγω"εντούτοις για την ομαλοποίηση του κειμένου , προβήκαμε στις απαραίτητες διορθώσεις, εκείνες που θεωρήσαμε αναγκαίες.