Ο Κων/νος Παπαμιχαλόπουλος γράφει τα παρακάτω στο βιβλίο του «Περιήγησις εις τον Πόντον» Σελ. 136:

Σαντά 

ΣΑΝΤΑ. Η υπό το όνομα τούτο κωμόπολις κείται δώδεκα ώρας μακράν της Τραπεζούντος, εκατέρωθεν του ποταμού Γιάμπολης, επί κλιτύων δύο υψηλών oροσειρών, υπαγομένη διοικητικώς μεν εις την υποδιοίκησιν Τορούλ της διοικήσεως Γκιουμουσχανέ (Αργυρουπόλεως) του Νομού Τραπεζούντος, εκκλησιαστικώς δε εις την Εξαρχίαν της Ιεράς Μονής Σουμελά. 
Απαρτίζεται εξ επτά κυρίων χωρίων ή «ενοριών», κειμένων εγγύς αλλήλων και κατά βραχέα διαστήματα, δέκα λεπτών, ή τετάρτου, ή ημισείας ώρας, και εκ τινων μικροτέρων διαμερισμάτων, υπαγόμενων εις τας κυρίας ενορίας.
 Εκάστη ενορία έχει ίδιους ναούς, πολυτελείς και πλουσίους και ίδια σχολεία άριστα λειτουργούντα. Τα χωρία ταύτα έχουσιν έκαστον ίδιον τι διοικητικόν συμβούλιον, όπερ καλούσι «Σύνοδον». 
Από κοινού όμως πάσαι αι ενορίαι έχουσι γενικήν τινα αρχήν, την «Γενικήν Σύνοδον». Και τας μεν ιδιαιτέρας των ενοριών υποθέσεις, εκκλησιαστικάς, ή έκπαιδευτικάς και διαιτητικάς επί δικαστικών διενέξεων πάσης φύσεως, λύει η τοπική Σύνοδος, τας δε μεταξύ διαφόρων ενοριών, ή κατοίκων μιας προς κατοίκους άλλης ή Γενική Σύνοδος.
Το όνομα Σάντα προέρχεται, κατά τινας, εκ του ονόματος αρχαίου λαού Σίνδοι ή Σίνται, ή Σιντοί, εκ Σαρματίας της Ρωσίας μεταναστεύσαντος, τινές δε πάλιν ισχυρίζονται ότι παράγεται άλλοθεν. 
Κατά τους νεώτερους χρόνους, η Σάντα συνωκίσθη 80 περίπου έτη μετά την άλωσιν της Τραπεζούντος, ήτοι τω 1540, υπό εποίκων εκ των παρά την Τραπεζούντα μερών Πλατάνων και Τόνγιας. 
Περιέχει κατοίκους αμιγείς Χριστιανούς 5.000-7.000 .Θα είχε δε πολλώ πλείονας, αν μη μετηνάστευον και ούτοι, ούτοι, προ πάντων, εις τας περί τον Καύκασον χώρας της Ρωσίας. Οι Σανταίοι εισί κυρίως εργάται, λιθοξόοι, κτίσται, μεταλλουργοί και εργολάβοι, γνωστοί εν πάσι, τούτοις τοις έργοις. Δι’ αύτών κυρίως εστρώθησαν οι κατά τον Καύκασον  ρωσικοί σιδηρόδρομοι. 
Εισίν άνδρες καλοί και εύσωμοι, γενναίοι δε και ανδρείοι, αλλ'  έξ ίσου φιλόνομοι και αγαθοί, ουδεμίαν ουδέποτε παρέχοντες τη Τουρκική διοικήσει φροντίδα. Αποδημούσι το πλείστον του έτους, επανερχόμενοι οίκαδε τον χειμώνα και διαμένοντες παρά ταις οικογενείαις αυτών, από των Χριστουγέννων μέχρι του Πάσχα. 
Πολλοί όμως επανέρχονται μετά έτη όλα, άλλοι δε και εγκατέστησαν οριστικώς εν Ρωσία. Άλλ’ όμως πάντες έχουσιν εν μέλημα γλυκύ, την ευημερίαν της προσφιλούς αυτοίς Σάντας,πολλά ουνεισφέροντες προς προαγωγήν αυτής εν πάσιν. Εύγε αυτοίς!
 Έφ' όσον ευρίσκονται  εν Σάντα οπλοφορούσι, περιβαλλόμενοι επιχαρίτως τα πολλά  και ποικίλα όπλα αυτών και τα συναφή τούτοις κοσμήματα. Έχουσι ελευθέραν την οπλοφορίαν και τοπικήν τινα αυτοδιοίκησιν, απονεμηθείσαν δια Σουλτανικού φιρμανίου εκ της εξής αιτίας: 

Σαντά 

Εν Πελιγράδ, ή Βελγράδ της αυτοκρατορίας ανεκαλύφθη μεταλλείον αργύρου, δύσκολον την τήξιν. Ο Σουλτάνος διέταξε ν’ αναζητηθώσι καθ’ άπασαν την αυτοκρατορίαν μεταλλουργοί κατάλληλοι τοιούτοι δ’ ευρέθησαν παρά του Τοπάρχου Τραπεζούντος οι Σανταίοι, οίτινες, υπό την αρχηγίαν γέροντός τίνος, μετέβησαν εις Κωνσταντινούπολιν και εκείθεν εστάλησαν εις τον τόπον Πελιγράδ, όπου το μεταλλείον. 
Η εργασία ευδοκίμησε υπέρ πάσαν προσδοκίαν υπό τους Σανταίους άλλοι δε εργάται εδιδάχθησαν παρ’ αυτών την τέχνην. Μετά παρέλευσιν ετών, ο Σουλτάνος εκ γενναιοδωρίας θέλων ν' αμείψη τους καλούς εκείνους μεταλλουργούς προσεκάλεσεν αυτούς εις την πρωτεύουσαν αφού δε επήνεσεν ευμενώς δια την τέχνην, ευηρεστήθη να ερωτήση τίνα χάριν ζητούσιν επανερχόμενοι νυν οίκαδε.
 Οι Σανταίοι εζήτησαν προθεσμίαν τριών ημερών ίνα συσκεφθώσιν επί των αιτημάτων τα οποία θα εζήτουν και μετά τρεις ημέρας παρουσιασθέντες υπέβαλον εις τον Σουλτάνον αίτησιν να χαρίση εις αυτούς την χώραν των και να τους εξασφαλίση κατά των εξωτερικών  επεμβάσεων και προσβολών.
 Ο Σουλτάνος ηυχαριστήθη δια την αφιλοκέρδειαν των Σανταίων και ηυδόκησε να τους χορηγήση υψηλόν Αυ τοκρατορικόν φιρμάνιον, διά του οποίου εντέλλεται αυτοί μόνοι να είναι οικήτορες της χώρας των να μη επιτραπή εις ξένους μήτε Τούρκους μήτε Χριστιανούς επέμβασις εις τα σύνορα αυτών να είναι οι κάτοικοι ελεύθεροι και ανενόχλητοι ως ευνοούμενοι του Κράτους, αι δε κατά τόπους πολιτικαί και στρατιωτικαί Αρχαί, οι Υπουργοί, οι Πασσάδες και λοιποί λειτουργοί του Κράτους να προστατεύωσι και να υπερασπίζωνται αυτούς εν πάση περιστάσει, και να τιμωρώσι παραδειγματικώς τους παραβαίνοντας τας διατάξεις του Φιρμανίου. Συγχρόνως δε και υπό του Σεΐχ ούλ Ισλάμ εξεδόθη Χοτζέτι Σερίφ επικυρούν τα όρια της χώρας αυτών. 
Και αι Σανταίαι γυναίκες φημίζονται ως συνεταί, ανδρείαι και εργατικαί. Κατά την απουσίαν των ανδρών, αυταί φροντίζουσι περί πάντων εν τω οίκω και ταις έξω εργασίαις φορούσι δ' αυταί, εν ώρα ανάγκης, τα όπλα των ανδρών προς φύλαξιν της τιμής αυτών και προς υπεράσπισιν και άμυναν της οικογενειακής περιουσίας.
 Και κατά τ' άλλα δε κέκτηνται αι Σανταίαι γυναίκες απάσας τας αρετάς των καλών συζύγων. Αύται μοί ένθυμίζουσι την ενθουσιώδη εκείνην απόφασιν του σοφού Σολομώντος περί των καλών γυναικών και εναρέτων συζύγων: «Γυναίκα ανδρείαν τις ευρήσει; Τιμιωτέρα ,δε έστι λίθων πολυτελών ή τοιαύτη. Θαρσεί έπ’ αυτή η καρδία του ανδρός αυτής. Ενεργεί  γαρ τω ανδρί αγαθόν και ου κακόν πάντα τον βίον».

Κων/νος Παπαμιχαλόπουλος (1852-30 Οκτωβρίου 1923)
Ηταν συγγραφέας, δημοσιογράφος και πολιτικός της νεώτερης Ελλάδας που είχε θητεύσει ως υπουργός Παιδείας.
Το 1874 δημοσίευσε το βιβλίο «Πολιορκία και άλωσις της Μονεμβασίας υπό των Ελλήνων τω 1821», ενώ ήταν τελειόφοιτος της Νομικής.
Το 1892 πήρε τη θέση του υπουργού παιδείας στην Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Κωνσταντόπουλου.
Συμμετείχε στην Ιστορική και Εθνολογική και Εταιρεία της Ελλάδος.
Αδέλφια του ήταν οι Αλέξανδρος Ν. Παπαμιχαλόπουλος, Πολυξένη Εμ. Φραγκοπούλου, Περικλής Ν. Παπαμιχαλόπουλος, Αδαμαντία Δ. Παπαμιχαλοπούλου, Π. Παπαμιχαλοπούλου. Απεβίωσε στις 30 Οκτωβρίου 1923 και κηδεύτηκε την επόμενη ημέρα στο Α΄ Νεκροταφείο