Διδάσκαλοι σην Σαντά

Σχολειο σον Πιστοφάντων

Ολίγοι των διδασκάλων ήσαν τελειόφοιτοι γυμνασίου. Οι περισσότεροι συνήθως ήσαν απόφοιτοι δημοτικού, χωρίς καμμιάν επιμόρφωσιν.
 Ενθυμούμαι δε όταν μαθητής της δευτέρας του δημοτικού, άκουσα από τον διδάσκαλόν μου τα σημεία του ορίζοντος  και τον υπέβαλα την ερώτησιν:
- Κύριε γιατί τον Βορράν λέγνατον και άρκτον; πήρα την απάντησιν, κε γρίξεσα το γιατί εκεί είναι πολλά αρκούδια (Κύριε διατί τον Βορράν λένε και άρκτον; διότι μου είπεν εκεί υπάρχουν πολλοί άρκτοι).
Κάθε διδάσκαλος εφήρμοζεν ίδιον εκπαιδευτικόν και διδακτικόν σύστημα.
Συνήθως ίσχυεν το ρητόν όπου δεν πίπτει ο λόγος πίπτει η ράβδος. Και ως εκ τούτου μονίμως και καθ’ όλην την διάρκειαν του μαθήματος εκράτη ένα χάρακα με τον οποίον ετιμώρη τους αμελείς και τους ατακτούντας, δια κτυπημάτων επί της ανοικτής αυτών παλάμης η φορά και ο αριθμός των κτυπημάτων ήτο ανάλογος της κατά την κρίσιν του επιβαλλόμενης ποινής. Ηπιωτέρα ποινή ήτο το τράβηγμα του λοβίου του ωτός.
Μετριωτέρα ποινή ήτο να αναγκασθή ο τιμωρούμενος εις ορθοστασίαν παρά τον μαυροπίνακα, καθ’ όλην την διάρκειαν του μαθήματος.
Βαρυτέρα ποινή ήτο να απαγορευθή εις τον τιμωρούμενον να μεταβή το μεσημέρι δια φαγητόν, αλλά να παραμείνη εντός της αιθούσης μέχρι τους τέλους και του απογευματινού μαθήματος (επέμνεν νηστικός=έμενεν νηστικός).
Βιβλία εχρησιμοποιούντο αυτά που εχρησιμοποιούντο και εις το δημοτικόν της Τραπεζούντος, τα οποία ήσαν γραμμένα εις την καθαρεύουσα. Με την διαφορά ότι ενώ εις την Τραπεζούντα η μετάφρασις εγίνετο από την καθαρεύουσαν εις την δημοτική, εις την Σαντά εγίνετο από την καθαρεύουσα εις την ποντιακήν.
Αναφέρομεν ένα ανάλογον συμβάν που συνέβη εις το χωρίον Ισχανάντων.
Κάποτε εις την ενορίαν αυτήν διορίσθη ως διδάσκαλος ένας τελειόφοιτος γυμνασίου. Ηθέλησεν λοιπόν να καινοτομήση, και εσκέφθη να συγκεντρώση τους κατοίκους, ιδίως δε τους γονείς των μαθητών, δια να τους ανακοινώσει μερικάς καινοτομίας, ως προς το εκπαιδευτικόν σύστημα.
Προς τούτο έγραψεν μίαν πρόσκλησιν με επικεφαλίδα Κοινοποίησις και την εκάρφωσεν εις την πόρταν του καφενείου.
Η γλώσσα την οποίαν εχρησιμοποίησεν ήτο καθαρεύουσα, και έτσι την επομένην πρωί μερικοί ιδόντες την κοινοποίησιν καν μη κατανοήσαντες το περιεχόμενον της, απετάθησαν εις τον καφεπώλην ερωτόντες:
- Χρυσίο (έτσι ελέγετο) ντο εν κοινοποίηση; και ο Χρύσιον απήντησεν αφού την ανέγνωσεν, κοινοποίηση εν το κονοπίασμαν «ο δάσκαλον θέλ να κουμουλιάζ μας όλτσ σό σκολείον και να λέγμας να μην κονοπίονταν τα χάταλα απές σα στράτας και πάληωνε τα φορεσιάς ατούν».
Χρύσιο τί θα πη κοινοποίησις· και εκείνος αφού εδιάβασε την κοινοποίησιν είπεν: Ο δάσκαλος θέλει να μας συγκεντρώσει εις το σχολείον και να μας ειπή να μην σέρνωνται τα παιδιά μέσα εις τους δρόμους και φθείρουν τα ρούχα τους).
Ωρολόγιον βέβαια ο δάσκαλος δεν διέθετεν την έναρξιν και λήξιν των μαθητών εκανόνιζε με την θέσιν του ηλίου εις τον ορίζοντα, οσάκις βέβαια υπήρχεν ηλιοφάνεια.
Όταν όμως, όπως συνέβαινεν τας περισσότερας ημέρας, η ομίχλη εκάλυπτεν τα πάντα, την έναρξιν και λήξιν των μαθημάτων μας εις το χωρίον Κοσλαράντων, εκανόνιζε με το κτύπημα του κώδωνος της εκκλησίας του απέναντι χωρίου Ζουρνατσάντων, του οποίου φαίνεται ο δάσκαλος διέθετεν ωρολόγιον, με τον οποίον εκανόνιζεν δια κωδωνοκρουσίας την έναρξιν και λήξιν των μαθημάτων και έτσι μόλις ήκουε τον κώδωνα έκρουεν και αυτόν τον κώδωνα της εκκλησίας και ειδοποιούντο οι μαθηταί ότι αρχίζει το μάθημα, το ίδιον εγίνετο και με την λήξιν των μαθημάτων.

Το σπίτι του Σ. Μαντίδη (Από τους πρώτους δασκάλους της Σάντας)

Συνέβη όμως αυτό μιαν ομιχλώδη ημέραν, να μην ακουσθή ο κώδων της λήξεως των μαθημάτων του χωρίου Ζουρνατσάντων, και κατά την αντίληψιν του διδασκάλου μας είχεν περάσει η ώρα, το απέδωσεν εις πιθανήν βλάβην του ωρολογίου του διδασκάλου Ζουρνατσάντων, και ως εκ τούτου έστειλεν τον μεγαλύτερον μαθητήν της τάξεως μας, ο οποίος σημειωτέον ήτο και ο πλέον πονηρός, να πηγαίνη να βλέπη εις την παρακείμενην μάντραν (μαντρίν) του Παλτά αν έκατσαν τα κοσάρας (αν εκούρνιασαν οι κόττες) που συνέπιπτεν με την δύσιν του ηλίου. Ο πονηρός μαθητής όταν αντίκρυσεν τες κόττες να περιφέρωνται ακόμη έξω από την μάντρα, τας έκλεισεν μέσα και επιστρέψας, εφώναζεν από την είσοδον της αιθούσης Κύριε Κύριε όλα εκάτσανε (Κύριε όλες εκούρνιασαν). Και έτσι διεκόπη το μάθημα, οι μαθηταί εσχόλασαν, και ο διδάσκαλος επέστρεφεν εις την οικίαν του που ευρίσκετο εις το παρακείμενον χωρίον Τερζάντων.
Κατά την μετάβασιν του όμως και προτού φθάσει εις Τερζάντων άκουσε τον κώδωνα Ζουρνατσάντων να κρούεται. Aντελήφθη αμέσως την απάτην που του έκαμεν ο μαθητής του, και εγύρισεν εσπευσμένως εις το σχολείον, όπου εύρεν τον μαθητήν του αμέριμνον να παίζη εις την αυλήν του σχολείου, και ως ήτο επόμενον έφαγεν της χρονιάς του.
 Εις εκδίκησιν όμως, την επομένην ηρνήθη να έλθη εις το σχολείον, και τον έφερεν βιαίως η μητέρα του, δια νέαν χειροτονίαν από τον διδάσκαλον, μεγαλυτέραν της προηγουμένης, δια ικανοποίησιν της μητέρας του.
Εννοείται και πάλιν εκ πείσματος ήρχετο πάντοτε αμελέτητος και ως εκ τούτου μονίμως τιμωρημένος έμενεν όρθιος παρά τον μαυροπίνακα.
Δεν συγκρατεί η μνήμη μου αν τελικώς επροβιβάσθη.

Ανδρέας Σπυράντης
Ιατρος

Σ.Σ. Προσπαθήσαμε να μην κάνουμε επεμβάσεις στο αρχικό κείμενο , αφού πρόκειται για ένα είδος απομνημονευμάτων, τα οποία δεν μεταβάλλονται "επ' ουδενί λόγω"εντούτοις για την ομαλοποίηση του κειμένου , προβήκαμε στις απαραίτητες διορθώσεις, εκείνες που θεωρήσαμε αναγκαίες.