1 - Έναντι της επιστολής του μητροπολίτη και των απειλών του Φιρκά κομαντανή εγράψαμε κι εμείς την ακόλουθον απάντησιν, την οποίαν λαβών ο Μιλτιάδης έφυγε μαζί με τους γέρους.
Ιδού αύτη.
«Σεβασμιώτατε.
Ασπαζόμενοι την δεξιάν σας δηλοποιούμεν ότι ενεχειρίσθημεν παρά του κ. Μιλτιάδου Νυμφοπούλου το πατρικόν γράμμα υμών.
Δεν μας φαίνονται παράδοξοι αι πατρικαί υμών συμβουλαί, διότι γνωρίζομεν καλώς ότι το καλόν ηγάπησεν ο Θεός, και πάντοτε πρέπει να ακολουθήσωμεν την ευθείαν οδόν μετά ευθυκρισίας και ευσυνειδησίας.
Το γνωρίζομεν καλλίτερον παντός άλλου και δεν χρήζει συζητήσεως. Πάντοτε ημείς οι Σανταίοι εδείξαμε πίστιν και αφοσίωσιν εις την σεβαστήν κυβέρνησιν και ευπείθειαν εις τους νόμους. Δεν υπήρχε ούτε παρουσιάσθη ποτέ αφορμή να απειθήσωμεν, αλλά μόνον ότε παρουσιάσθησαν κακοποιά τινα στοιχεία να προσβάλουν την τιμήν και την περιουσίαν μας και αυτήν την ύπαρξίν μας, τότε μόνον εδείξαμεν μίαν τάσιν απλούστατα να υπερασπισθώμεν ημάς αυτούς, χωρίς να κακοποιήσωμεν ουδένα άλλον.
Το τοιούτον νομίζομεν δικαίως εγένετο και δεν έπρεπε να κακοφανή την σεβαστήν κυβέρνησιν ούτε να δώση αύτη προσοχήν εις διαβολάς μερικών καλοθελητών, και να προβή εις μίαν τοιαύτην καταστροφήν, η οποία εις μίαν ιστορίαν, αν ήτο γεγραμμένη, θα εθεωρείτο ως μυθώδης και αδύνατος.
Οσάκις ηθέλησεν η σεβαστή κυβέρνησις να παρουσιασθώμεν, άνευ ουδεμιάς αντιρρήσεως παρουσιάσθημεν και εδώσαμεν εξηγήσεις διά παν, το οποίον έγινε εις βάρος μας υπ ’ άλλου τινός, και κατά την τελευταίαν πρόσκλησιν της σεβαστής κυβερνήσεως παρουσιάσθημεν πάλιν προ δύο προσώπων κυβερνητικών υπαλλήλων, εις τους οποίους εδείξαμεν όλην την καλήν μας διάθεσιν περί παραδόσεως, όπερ και θα εγίνετο, εάν οι επί τούτω σταλέντες επολιτεύοντο δικαίως και πρεπόντως.
Δεν ήλθαν να μας στρατολογήσουν, αλλά να λεηλατήσωσι, να ατιμάσωσι ;γυναίκας, να απαγάγωσι παιδία δέκα και δώδεκα ετών και άλλα παρόμοια, τα οποία έδωσαν δικαίως υποψίαν εις τον λαόν να σχηματίση την ιδέαν ότι πρόκειται περί σφαγής και ουχί περί στρατολογίας και ούτω γυναίκες και παιδία διεσπάρησαν ανά τα δάση εν απογνώσει και απελπισία.
Λοιπόν ποιον είναι άραγε το σφάλμα μας; και αν υποθέσωμεν ότι έσφαλαν πέντε ή δέκα άτομα, ήτο μήπως δίκαιον τόσα αθώα πλάσματα τόσα μικρά να υποστούν μαρτυρικώτατον θάνατον υπό το φοβερόν ψύχος του χειμώνος και υπό το άγριον φάσμα της πείνης; Περίεργος λογική.
Η σημερινή ακόμη συμπεριφορά μας δεικνύει ότι ουδένα κακόν σκοπόν έχομεν, αφού δεν προέβημεν μέχρι τούδε εις ουδέν αντικυβερνητικόν.
Απλούστατα υπερασπιζόμεθα την ύπαρξίν μας την οποίαν ο θεός είναι δίκαιον να αφαιρέση. Το να παραδοθώμεν δε ύστερον από μίαν τοιαύτην καταστροφήν μάς φαίνεται πολύ αλλόκοτον και ανόητον, διότι έπαυσε πλέον ο επί γης προορισμός μας.
Αφού απωλέσαμεν τας οικογενείας μας, την τιμήν και την περιουσίαν μας δεν πρέπει πλέον να ζήσωμεν και επομένως ουδέν μας πτοεί.
Εγίνετο το τοιούτον, εάν επέστρεφον αι οικογένειαι και αποκαθίσταντο εις την πατρίδα των.
Αυτά τα ολίγα δηλώσατε εις την σεβαστήν κυβέρνησιν ής την ευμένειαν εξαιτούμεθα.
Ασπαζόμεθα την δεξιάν σας οι άνευ πατρίδος Σανταίοι .
Εν Σάντα τη 1 Μαρτίου 1922».
7 - Εν τω μεταξύ δουλεύαμε και στέλναμε σε διάφορα μέρη πατάτες και ό,τι άλλα τρόφιμα. Προς το βράδυ διακρίναμε καπνόν εις το Τερζάντων· αμέσως εστάλησαν κατ’ εκεί μερικοί και διεπίστωσαν ότι καίγεται ένα σπίτι, εις το οποίον οι άνδρες του φυλακίου άναψαν φωτιά να ζεσταθούν.
9 - Πέντε έφυγαν κατά την Γαλίαναν και ο Ευκλείδης με οκτώ πήγε εις την Χάρουξαν.
11 - Πήγαν οι άοπλοι πάλιν πατάτες εις την Γαλίαναν.
Ο Κων/τίνος Ξανθόπουλος και ο Απόστολος Εφραιμίδης πήγαν κατά τον Άγ. Παντελεήμονα, δίχως να τους βλέπη κανείς. Αργότερα όμως τους είδαν εκεί μερικοί και νομίσαντες αυτούς Τούρκους, μας ειδοποίησαν και τρέξαμε κατ’ εκείνα τους συλλάβωμεν, αλλά πλησιάσαντες τους ανεγνωρίσαμεν.
13 - Ήλθαν από την Χάρουξαν οι σταλέντες εκεί, ήλθε και ο Αρμένιος Μικέρ μαζί τους.
16 - Εστείλαμε εις την Χάρουξαν μερικά άχρηστα προς εμάς χαλιά, όπως ο Αζίζ τα ανταλλάξη εκεί με φυσίγγια.
17-0 Γεώργιος Καϊτσίδης μαζί με τέσσαρες άλλους εστάλησαν εις το Τσαμπούρ να σκοτώσουν τον Χαϊρήν Μακούλογλου, όστις εμάθαμε ότι διά της βίας πήρε γυναίκα του την θυγατέρα του Παναγιώτη Σάνταλη και του οποίου ο κουνιάδος ήτο μαζί μας.
18 - Εστάλησαν μερικοί εις την Γαλίαναν διά ειδήσεις.
24 - Μανθάνομεν ότι εις το ποτάμι της μονής Σουμελά εδολοφονήθη ο Αριστείδης Πετρίδης εκ Γουργενής διά λόγους ηθικής.
26 - Ήλθαν εκ της Γαλιαίνης οι σταλέντες και εμάθαμεν ότι ο αδελφός του Αριστείδη μαζί με Τούρκους εσκότωσαν τον καλόγηρον Δοσίθεον Στεφανίδην και ένα εκ της Κουσπιδής που δούλευε μαζί του, διότι υπωπτεύθη ότι ο καλόγηρος έβαλε και εδολοφόνησαν τον αδελφόν του, διότι του είχε πάρει ένα βόδι. Επρόκειτο περί πλάνης όμως, διότι ο Αριστείδης σκοτώθηκε υπό άλλων ως αναφέραμε και παραπάνω διά λόγους ηθικής.
27 - Από την μονήν του Αγ. Γεωργίου Περιστερά έφθασε επιτροπή σταλείσα από τον μητροπολίτην και τον ζανταρμάν κουμαντάν Μάτσκας φέ-ρουσα προς εμάς επιστολήν διά να μεταβώμεν εκεί προς συνεννόησιν. Τα μεσάνυχτα όμως ήλθαν από την Γαλίαναν δικά μας παιδιά και είπαν ότι έφθασε εκεί στρατός και εις τον Άγ. Γεώργιον Περιστερά. Παραθέτομεν κατωτέρω την επιστολήν του μητροπολίτη.
«Κύριε Ευκλείδη Κουρτίδη
Το υπό χρονολ. 1/3 μηνάς τούτου απαντητικόν γράμμα σου ελάβομεν από τον κομιστήν αυτού Μιλτιάδην Κ. Σοφιανόν και αφού ανέγνωμεν μετ ’ ενδιαφέροντος το περιεχόμενον αυτού, ακολούθως εστείλαμεν τούτο προς τον εν Τραπεζούντι Φιρκά κουμαντανή διά τα περαιτέρω.
Ο Φιρκά κουμαντανής ζητών το καλόν και το συμφέρον σας, μη επιθυμών δε την τελείαν καταστροφήν σας, ειδοποίησέ με και πάλιν όπως δώσητε οριστικήν απόφασιν, αν θα υπακούσητε εις την απόφασιν της κυβερνήσεως παραδιδόμενοι συμφώνως προς τον τελευταίως εκδοθέντα νόμον της αμνηστίας.
Επειδή δε, ως μας επληροφόρησεν ο Μιλτιάδης Σοφιανός, επρόκειτο να στείλητε εις την εν Λιβερά Μητρόπολίν μου μίαν επιτροπήν σας προς οριστικήν συνεννόησιν εκ του πλησίον, κι επειδή η επιτροπή σας αύτη έως σήμερον δεν προσήλθεν εις την Λιβεράν, διά ταύτα κατ’ εντολήν και επιθυμίαν του Φιρκά κουμαντανή Τραπεζούντος ήλθον εδώ εις την I. μονήν του Περιστερεώτα της Γαλιαίνης εν συνοδεία του τσανταρμά κουμαντανή Μάτζκας, όπως οριστικώς συνεννοηθώμεν ενταύθα εκ του πλησίον και προσωπικώς. Επίσης ο τσανταρμάς κουμαντανή της Μάτζκας τυγχάνει λίαν καλών διαθέσεων προς το συμφέρον σας.
Διά ταύτα επιθυμούμεν και οι δύο, ίνα, άμα τη παραλαβή του παρόντος γράμματος ημών, όπερ θα σας δώση ο Γεώργιος Κουστουλίδης εκ Κουστουλάντων, αμέσως στείλητε εις την ιεράν μονήν του Περιστερά ενταύθα μίαν επιτροπήν σας αρμοδίαν και κατάλληλον προς οριστικήν συνεννόησιν, εφο-διάζοντες αυτήν με σχετικόν απαντητικόν γράμμα σας.
Επαναλαμβάνομεν και πάλιν να σας συμβουλεύσωμεν πατρικώς ότι δεν πρέπει να δεικνύητε απείθειαν και δυστροπίαν την φοράν ταύτην εις τας αποφάσεις της κυβερνήσεως ημών, και τοιουτοτρόπως χάσητε την κατάλληλον αυτήν ευκαιρίαν της αμνηστίας, διότι εν εναντία περιπτώσει η κυβέρνησις θα στείλη στρατόν εναντίον σας προς τελείαν κατασυντριβήν σας.
Εν τη ιερά μονή του Περιστερά της Γαλιαίνης
τη 26 Μαρτίου 1922
σφραγίς + ο Ροδοπόλεως Κύριλλος».
28 - Και επειδή εκ των διαφόρων πληροφοριών αντελήφθημεν ότι πρόκειται περί παγίδος, αμέσως εγράψαμε ένα γράμμα υβριστικόν και το στείλαμε με τον ίδιον τον φέροντα την ανωτέρω επιστολήν.
Ιδού η απάντησις.
«Σεβασμιώτατε
Μετά του προς την Υμετέραν Σεβασμιότητα προσήκοντος σεβασμού δηλοποιούμεν αυτή τα εξής. Σήμερον 27ην τρέχοντος έφθασαν οι εκ μέρους υμών αποσταλέντες και μετ’ ενδιαφέροντος ανέγνωμεν το πατρικόν υμών γράμμα και έχοντες πλήρη εμπιστοσύνην εις υμάς τε και την κυβέρνησιν εξελέξαμεν επιτροπήν, όπως φθάση εις την ιεράν μονήν και συνεννοηθή καταλλήλως μεθ ’ υμών.
Δυστυχώς όμως επληροφορήθημεν ολίγον αργότερον ότι εις το τμήμα της Γαλιαίνης έφθασε στρατός και ούτω δικαίως δυσπιστούντες εις τα γραφόμενα ανεβάλαμεν τον ερχομόν μας. Περίεργον!
Άλλα τα γραφόμενα και αι υποοσχέσεις και άλλαι αι ενέργειαι της κυβερνήσεως. Πας εχέφρων δικαίως πρέπει να δυσπιστήση και να μη δώση προσοχήν εις συμβουλάς και οδηγίας-εμείς όμως ορθώς σκεπτόμενοι εκτελούμεν το καθήκον μας ως άνθρωποι, αν και οι άλλοι είναι ελλιπείς εις αυτό, και ούτω οδηγούμενοι πάντοτε υπό της ευθείας συνειδήσεώς μας παραβλέπομεν τα εις βάρος ημών εκτυλισσόμενα ανέκτροπα.
Δεν έχομεν διάθεσιν διά τοιαύτα παιγνίδια, διότι κατά βάθος συναισθανόμεθα τι συνέβη εις ημάς και έχομεν καρδίαν πονεμένην.
Ημείς που βλέπομεν τα σοκάκια της Σάντας να γέμουν από πτώματα ανθρώπων κατακομματιασμένων, από μαλλιά γυναικών αθώων ητιμασμένων, ημείς που γνωρίζομεν καλώς ότι αι πεδιάδες Ερζερούμ και Χουνούζ μετεβλήθησαν εις νεκροταφείον πατριωτών, ημείς που γνωρίζομεν πολλά τα οποία αδυνατούν τα χείλη μας εκ συγκινήσεως να προφέρουν, ημείς που βλέπομεν την πατρίδα μας μεταβεβλημένην εις ερείπια, ημείς έπρεπε φιλοσοφούντες επί της καταστάσεως ταύτης να μεταβληθώμεν εις θηρία άγρια και να θεωρήσωμεν τα πάντα παίγνια και μάταια.
Δυστυχώς όμως αυτό το οποίον είναι δίκαιον μόνον δι ’ ημάς και τοιούτον παίγνιον έπρεπε να παίξωμεν ημείς, το παίζουν άλλοι εις βάρος μας. Ας είναι, έχετε δίκαιον πραγματικώς, διότι μία τοιαύτη ευσυνειδησία δεν αρμόζει εις ημάς, δεν έπρεπε να φυλάξωμεν αυτά τα ερείπια, δεν έπρεπε να εκτελέσωμεν θρησκευτικά καθήκοντα εις βεβηλωμένας εκκλησίας, δεν έπρεπε να περισυλλέξωμε τα οστά των αδελφών μας προς ενταφιασμόν αλλά αλλού να αποβλέπωμεν.
Αυτά εν συντόμω. Αν δε έχετε την πραγματικήν εκείνην ειλικρίνειαν προς συνεννόησιν, είμεθα πάλιν πρόθυμοι. Και τούτο χάριν ανθρωπισμού. Ει δυνατό ν διαβιβάσατε ταύτα εις την σεβ. κυβέρνησιν, εις δε τον Σαπρή βέην διαβιβάσατε τα σέβη μας.
28/ΜΖ22
Μεθ' υπολήψεως
Οι Σανταίοι».
Την ιδίαν ημέραν πήγαμε κατά το Ουζούν σιρτ, όπου εις το Λιθομπορέν συνηντήσαμεν τα παιδιά που πήγαν εις το Τσαμπούρ και άτινα κατέβησαν και εις τα Κανλικά και ήλθαν πίσω.
29 - Κατά το μεσημέρι βλέπομεν στρατιώτας εις το Πουρούν και Κωφο-λείβαδον να κατασκοπεύουν τα χωριά και αμέσως ειδοποιήσαμε τους εις το Πιστοφάντων.
30 - Την νύκτα εκάψαμε όλα τα σπίτια και πρωί εφθάσαμε εις το Μορέν. Βλέπομεν πάλιν στρατιώτας εις το Νέκον και το Καζουκλή άλλους, οίτινες πήγαν μέχρι το Κιμισλή και γύρισαν. Οι ελθόντες μαζί μας Γαλιανίται αμέσως ιδόντες πανταχόθεν στρατόν, έφυγαν διά την Γαλίαναν και εμείς εφθάσαμε εις το Τσιαρτακλή.
31 - Πάλιν στρατιώται φαίνονται στα βουνά κατασκοπεύοντες.
Πήραμε και ένα γράμμα από την Τραπεζούντα του Μητροφάνη Λεοντίδου που έχει γραμμένο και ένα τραγούδι διά τα παλικάρια της Σάντας, ιδού αυτό:
Προς τα παλικάρια της Σάντας
Εκεί στα όρη μια φορά
πήγαινε να τον ίδης,
εκεί γυρίζει στα στενά
ο καπετάν Ευκλείδης.
Ζήτω στα παλικάρια του
ζήτωσαν οι Σανταίοι
ζήτω, εχθροί του τουρκισμού,
αθάνατοι Σανταίοι.
Για δέστε εκείνα τα βουνά
που είναι χιονισμένα,
της Σάντας όρη είν ’ αυτά
καθ ’ ώραν ματωμένα.
 |
| Είσοδος σον Πιστοφάντων |
Ιδού αύτη.
«Σεβασμιώτατε.
Ασπαζόμενοι την δεξιάν σας δηλοποιούμεν ότι ενεχειρίσθημεν παρά του κ. Μιλτιάδου Νυμφοπούλου το πατρικόν γράμμα υμών.
Δεν μας φαίνονται παράδοξοι αι πατρικαί υμών συμβουλαί, διότι γνωρίζομεν καλώς ότι το καλόν ηγάπησεν ο Θεός, και πάντοτε πρέπει να ακολουθήσωμεν την ευθείαν οδόν μετά ευθυκρισίας και ευσυνειδησίας.
Το γνωρίζομεν καλλίτερον παντός άλλου και δεν χρήζει συζητήσεως. Πάντοτε ημείς οι Σανταίοι εδείξαμε πίστιν και αφοσίωσιν εις την σεβαστήν κυβέρνησιν και ευπείθειαν εις τους νόμους. Δεν υπήρχε ούτε παρουσιάσθη ποτέ αφορμή να απειθήσωμεν, αλλά μόνον ότε παρουσιάσθησαν κακοποιά τινα στοιχεία να προσβάλουν την τιμήν και την περιουσίαν μας και αυτήν την ύπαρξίν μας, τότε μόνον εδείξαμεν μίαν τάσιν απλούστατα να υπερασπισθώμεν ημάς αυτούς, χωρίς να κακοποιήσωμεν ουδένα άλλον.
Το τοιούτον νομίζομεν δικαίως εγένετο και δεν έπρεπε να κακοφανή την σεβαστήν κυβέρνησιν ούτε να δώση αύτη προσοχήν εις διαβολάς μερικών καλοθελητών, και να προβή εις μίαν τοιαύτην καταστροφήν, η οποία εις μίαν ιστορίαν, αν ήτο γεγραμμένη, θα εθεωρείτο ως μυθώδης και αδύνατος.
Οσάκις ηθέλησεν η σεβαστή κυβέρνησις να παρουσιασθώμεν, άνευ ουδεμιάς αντιρρήσεως παρουσιάσθημεν και εδώσαμεν εξηγήσεις διά παν, το οποίον έγινε εις βάρος μας υπ ’ άλλου τινός, και κατά την τελευταίαν πρόσκλησιν της σεβαστής κυβερνήσεως παρουσιάσθημεν πάλιν προ δύο προσώπων κυβερνητικών υπαλλήλων, εις τους οποίους εδείξαμεν όλην την καλήν μας διάθεσιν περί παραδόσεως, όπερ και θα εγίνετο, εάν οι επί τούτω σταλέντες επολιτεύοντο δικαίως και πρεπόντως.
Δεν ήλθαν να μας στρατολογήσουν, αλλά να λεηλατήσωσι, να ατιμάσωσι ;γυναίκας, να απαγάγωσι παιδία δέκα και δώδεκα ετών και άλλα παρόμοια, τα οποία έδωσαν δικαίως υποψίαν εις τον λαόν να σχηματίση την ιδέαν ότι πρόκειται περί σφαγής και ουχί περί στρατολογίας και ούτω γυναίκες και παιδία διεσπάρησαν ανά τα δάση εν απογνώσει και απελπισία.
Λοιπόν ποιον είναι άραγε το σφάλμα μας; και αν υποθέσωμεν ότι έσφαλαν πέντε ή δέκα άτομα, ήτο μήπως δίκαιον τόσα αθώα πλάσματα τόσα μικρά να υποστούν μαρτυρικώτατον θάνατον υπό το φοβερόν ψύχος του χειμώνος και υπό το άγριον φάσμα της πείνης; Περίεργος λογική.
Η σημερινή ακόμη συμπεριφορά μας δεικνύει ότι ουδένα κακόν σκοπόν έχομεν, αφού δεν προέβημεν μέχρι τούδε εις ουδέν αντικυβερνητικόν.
Απλούστατα υπερασπιζόμεθα την ύπαρξίν μας την οποίαν ο θεός είναι δίκαιον να αφαιρέση. Το να παραδοθώμεν δε ύστερον από μίαν τοιαύτην καταστροφήν μάς φαίνεται πολύ αλλόκοτον και ανόητον, διότι έπαυσε πλέον ο επί γης προορισμός μας.
Αφού απωλέσαμεν τας οικογενείας μας, την τιμήν και την περιουσίαν μας δεν πρέπει πλέον να ζήσωμεν και επομένως ουδέν μας πτοεί.
Εγίνετο το τοιούτον, εάν επέστρεφον αι οικογένειαι και αποκαθίσταντο εις την πατρίδα των.
Αυτά τα ολίγα δηλώσατε εις την σεβαστήν κυβέρνησιν ής την ευμένειαν εξαιτούμεθα.
Ασπαζόμεθα την δεξιάν σας οι άνευ πατρίδος Σανταίοι .
Εν Σάντα τη 1 Μαρτίου 1922».
7 - Εν τω μεταξύ δουλεύαμε και στέλναμε σε διάφορα μέρη πατάτες και ό,τι άλλα τρόφιμα. Προς το βράδυ διακρίναμε καπνόν εις το Τερζάντων· αμέσως εστάλησαν κατ’ εκεί μερικοί και διεπίστωσαν ότι καίγεται ένα σπίτι, εις το οποίον οι άνδρες του φυλακίου άναψαν φωτιά να ζεσταθούν.
9 - Πέντε έφυγαν κατά την Γαλίαναν και ο Ευκλείδης με οκτώ πήγε εις την Χάρουξαν.
11 - Πήγαν οι άοπλοι πάλιν πατάτες εις την Γαλίαναν.
Ο Κων/τίνος Ξανθόπουλος και ο Απόστολος Εφραιμίδης πήγαν κατά τον Άγ. Παντελεήμονα, δίχως να τους βλέπη κανείς. Αργότερα όμως τους είδαν εκεί μερικοί και νομίσαντες αυτούς Τούρκους, μας ειδοποίησαν και τρέξαμε κατ’ εκείνα τους συλλάβωμεν, αλλά πλησιάσαντες τους ανεγνωρίσαμεν.
13 - Ήλθαν από την Χάρουξαν οι σταλέντες εκεί, ήλθε και ο Αρμένιος Μικέρ μαζί τους.
16 - Εστείλαμε εις την Χάρουξαν μερικά άχρηστα προς εμάς χαλιά, όπως ο Αζίζ τα ανταλλάξη εκεί με φυσίγγια.
17-0 Γεώργιος Καϊτσίδης μαζί με τέσσαρες άλλους εστάλησαν εις το Τσαμπούρ να σκοτώσουν τον Χαϊρήν Μακούλογλου, όστις εμάθαμε ότι διά της βίας πήρε γυναίκα του την θυγατέρα του Παναγιώτη Σάνταλη και του οποίου ο κουνιάδος ήτο μαζί μας.
18 - Εστάλησαν μερικοί εις την Γαλίαναν διά ειδήσεις.
24 - Μανθάνομεν ότι εις το ποτάμι της μονής Σουμελά εδολοφονήθη ο Αριστείδης Πετρίδης εκ Γουργενής διά λόγους ηθικής.
26 - Ήλθαν εκ της Γαλιαίνης οι σταλέντες και εμάθαμεν ότι ο αδελφός του Αριστείδη μαζί με Τούρκους εσκότωσαν τον καλόγηρον Δοσίθεον Στεφανίδην και ένα εκ της Κουσπιδής που δούλευε μαζί του, διότι υπωπτεύθη ότι ο καλόγηρος έβαλε και εδολοφόνησαν τον αδελφόν του, διότι του είχε πάρει ένα βόδι. Επρόκειτο περί πλάνης όμως, διότι ο Αριστείδης σκοτώθηκε υπό άλλων ως αναφέραμε και παραπάνω διά λόγους ηθικής.
27 - Από την μονήν του Αγ. Γεωργίου Περιστερά έφθασε επιτροπή σταλείσα από τον μητροπολίτην και τον ζανταρμάν κουμαντάν Μάτσκας φέ-ρουσα προς εμάς επιστολήν διά να μεταβώμεν εκεί προς συνεννόησιν. Τα μεσάνυχτα όμως ήλθαν από την Γαλίαναν δικά μας παιδιά και είπαν ότι έφθασε εκεί στρατός και εις τον Άγ. Γεώργιον Περιστερά. Παραθέτομεν κατωτέρω την επιστολήν του μητροπολίτη.
«Κύριε Ευκλείδη Κουρτίδη
Το υπό χρονολ. 1/3 μηνάς τούτου απαντητικόν γράμμα σου ελάβομεν από τον κομιστήν αυτού Μιλτιάδην Κ. Σοφιανόν και αφού ανέγνωμεν μετ ’ ενδιαφέροντος το περιεχόμενον αυτού, ακολούθως εστείλαμεν τούτο προς τον εν Τραπεζούντι Φιρκά κουμαντανή διά τα περαιτέρω.
Ο Φιρκά κουμαντανής ζητών το καλόν και το συμφέρον σας, μη επιθυμών δε την τελείαν καταστροφήν σας, ειδοποίησέ με και πάλιν όπως δώσητε οριστικήν απόφασιν, αν θα υπακούσητε εις την απόφασιν της κυβερνήσεως παραδιδόμενοι συμφώνως προς τον τελευταίως εκδοθέντα νόμον της αμνηστίας.
Επειδή δε, ως μας επληροφόρησεν ο Μιλτιάδης Σοφιανός, επρόκειτο να στείλητε εις την εν Λιβερά Μητρόπολίν μου μίαν επιτροπήν σας προς οριστικήν συνεννόησιν εκ του πλησίον, κι επειδή η επιτροπή σας αύτη έως σήμερον δεν προσήλθεν εις την Λιβεράν, διά ταύτα κατ’ εντολήν και επιθυμίαν του Φιρκά κουμαντανή Τραπεζούντος ήλθον εδώ εις την I. μονήν του Περιστερεώτα της Γαλιαίνης εν συνοδεία του τσανταρμά κουμαντανή Μάτζκας, όπως οριστικώς συνεννοηθώμεν ενταύθα εκ του πλησίον και προσωπικώς. Επίσης ο τσανταρμάς κουμαντανή της Μάτζκας τυγχάνει λίαν καλών διαθέσεων προς το συμφέρον σας.
Διά ταύτα επιθυμούμεν και οι δύο, ίνα, άμα τη παραλαβή του παρόντος γράμματος ημών, όπερ θα σας δώση ο Γεώργιος Κουστουλίδης εκ Κουστουλάντων, αμέσως στείλητε εις την ιεράν μονήν του Περιστερά ενταύθα μίαν επιτροπήν σας αρμοδίαν και κατάλληλον προς οριστικήν συνεννόησιν, εφο-διάζοντες αυτήν με σχετικόν απαντητικόν γράμμα σας.
Επαναλαμβάνομεν και πάλιν να σας συμβουλεύσωμεν πατρικώς ότι δεν πρέπει να δεικνύητε απείθειαν και δυστροπίαν την φοράν ταύτην εις τας αποφάσεις της κυβερνήσεως ημών, και τοιουτοτρόπως χάσητε την κατάλληλον αυτήν ευκαιρίαν της αμνηστίας, διότι εν εναντία περιπτώσει η κυβέρνησις θα στείλη στρατόν εναντίον σας προς τελείαν κατασυντριβήν σας.
Εν τη ιερά μονή του Περιστερά της Γαλιαίνης
τη 26 Μαρτίου 1922
σφραγίς + ο Ροδοπόλεως Κύριλλος».
28 - Και επειδή εκ των διαφόρων πληροφοριών αντελήφθημεν ότι πρόκειται περί παγίδος, αμέσως εγράψαμε ένα γράμμα υβριστικόν και το στείλαμε με τον ίδιον τον φέροντα την ανωτέρω επιστολήν.
 |
| Σαντάς ραchία |
Ιδού η απάντησις.
«Σεβασμιώτατε
Μετά του προς την Υμετέραν Σεβασμιότητα προσήκοντος σεβασμού δηλοποιούμεν αυτή τα εξής. Σήμερον 27ην τρέχοντος έφθασαν οι εκ μέρους υμών αποσταλέντες και μετ’ ενδιαφέροντος ανέγνωμεν το πατρικόν υμών γράμμα και έχοντες πλήρη εμπιστοσύνην εις υμάς τε και την κυβέρνησιν εξελέξαμεν επιτροπήν, όπως φθάση εις την ιεράν μονήν και συνεννοηθή καταλλήλως μεθ ’ υμών.
Δυστυχώς όμως επληροφορήθημεν ολίγον αργότερον ότι εις το τμήμα της Γαλιαίνης έφθασε στρατός και ούτω δικαίως δυσπιστούντες εις τα γραφόμενα ανεβάλαμεν τον ερχομόν μας. Περίεργον!
Άλλα τα γραφόμενα και αι υποοσχέσεις και άλλαι αι ενέργειαι της κυβερνήσεως. Πας εχέφρων δικαίως πρέπει να δυσπιστήση και να μη δώση προσοχήν εις συμβουλάς και οδηγίας-εμείς όμως ορθώς σκεπτόμενοι εκτελούμεν το καθήκον μας ως άνθρωποι, αν και οι άλλοι είναι ελλιπείς εις αυτό, και ούτω οδηγούμενοι πάντοτε υπό της ευθείας συνειδήσεώς μας παραβλέπομεν τα εις βάρος ημών εκτυλισσόμενα ανέκτροπα.
Δεν έχομεν διάθεσιν διά τοιαύτα παιγνίδια, διότι κατά βάθος συναισθανόμεθα τι συνέβη εις ημάς και έχομεν καρδίαν πονεμένην.
Ημείς που βλέπομεν τα σοκάκια της Σάντας να γέμουν από πτώματα ανθρώπων κατακομματιασμένων, από μαλλιά γυναικών αθώων ητιμασμένων, ημείς που γνωρίζομεν καλώς ότι αι πεδιάδες Ερζερούμ και Χουνούζ μετεβλήθησαν εις νεκροταφείον πατριωτών, ημείς που γνωρίζομεν πολλά τα οποία αδυνατούν τα χείλη μας εκ συγκινήσεως να προφέρουν, ημείς που βλέπομεν την πατρίδα μας μεταβεβλημένην εις ερείπια, ημείς έπρεπε φιλοσοφούντες επί της καταστάσεως ταύτης να μεταβληθώμεν εις θηρία άγρια και να θεωρήσωμεν τα πάντα παίγνια και μάταια.
Δυστυχώς όμως αυτό το οποίον είναι δίκαιον μόνον δι ’ ημάς και τοιούτον παίγνιον έπρεπε να παίξωμεν ημείς, το παίζουν άλλοι εις βάρος μας. Ας είναι, έχετε δίκαιον πραγματικώς, διότι μία τοιαύτη ευσυνειδησία δεν αρμόζει εις ημάς, δεν έπρεπε να φυλάξωμεν αυτά τα ερείπια, δεν έπρεπε να εκτελέσωμεν θρησκευτικά καθήκοντα εις βεβηλωμένας εκκλησίας, δεν έπρεπε να περισυλλέξωμε τα οστά των αδελφών μας προς ενταφιασμόν αλλά αλλού να αποβλέπωμεν.
Αυτά εν συντόμω. Αν δε έχετε την πραγματικήν εκείνην ειλικρίνειαν προς συνεννόησιν, είμεθα πάλιν πρόθυμοι. Και τούτο χάριν ανθρωπισμού. Ει δυνατό ν διαβιβάσατε ταύτα εις την σεβ. κυβέρνησιν, εις δε τον Σαπρή βέην διαβιβάσατε τα σέβη μας.
28/ΜΖ22
Μεθ' υπολήψεως
Οι Σανταίοι».
Την ιδίαν ημέραν πήγαμε κατά το Ουζούν σιρτ, όπου εις το Λιθομπορέν συνηντήσαμεν τα παιδιά που πήγαν εις το Τσαμπούρ και άτινα κατέβησαν και εις τα Κανλικά και ήλθαν πίσω.
29 - Κατά το μεσημέρι βλέπομεν στρατιώτας εις το Πουρούν και Κωφο-λείβαδον να κατασκοπεύουν τα χωριά και αμέσως ειδοποιήσαμε τους εις το Πιστοφάντων.
30 - Την νύκτα εκάψαμε όλα τα σπίτια και πρωί εφθάσαμε εις το Μορέν. Βλέπομεν πάλιν στρατιώτας εις το Νέκον και το Καζουκλή άλλους, οίτινες πήγαν μέχρι το Κιμισλή και γύρισαν. Οι ελθόντες μαζί μας Γαλιανίται αμέσως ιδόντες πανταχόθεν στρατόν, έφυγαν διά την Γαλίαναν και εμείς εφθάσαμε εις το Τσιαρτακλή.
31 - Πάλιν στρατιώται φαίνονται στα βουνά κατασκοπεύοντες.
Πήραμε και ένα γράμμα από την Τραπεζούντα του Μητροφάνη Λεοντίδου που έχει γραμμένο και ένα τραγούδι διά τα παλικάρια της Σάντας, ιδού αυτό:
Προς τα παλικάρια της Σάντας
Εκεί στα όρη μια φορά
πήγαινε να τον ίδης,
εκεί γυρίζει στα στενά
ο καπετάν Ευκλείδης.
Ζήτω στα παλικάρια του
ζήτωσαν οι Σανταίοι
ζήτω, εχθροί του τουρκισμού,
αθάνατοι Σανταίοι.
Για δέστε εκείνα τα βουνά
που είναι χιονισμένα,
της Σάντας όρη είν ’ αυτά
καθ ’ ώραν ματωμένα.
Στα σπίτια μέσα κρύβεσαι
δειλέ, συ κουμαντάρη,
έβγα στα όρη να ιδής
Σαντέικο παλικάρι.
Εδώ, εδώ εις τα βουνά
έλα να μετρηθούμε,
εδώ είν’ χέρια δυνατά,
εδώ θα δοξασθούμε.
Μητρ. Λεοντίδης
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ ΤΗΣ ΣΑΝΤΑΣ (1916-1924)
Κωνσταντίνος Κουρτίδης
(Αδελφός του μετέπειτα γενικού αρχηγού των ανταρτών Ευκλείδη Κουρτίδη)
Σημείωση Σύνταξης : Οφείλουμε να επισημάνουμε ορισμένες γλωσσικές ατέλειες,γιατί παρουσιάζει μια σύνταξη ιδιότυπη, σύμφωνη με τη γλωσσική του κατάρτιση.
Προσπαθήσαμε να μην κάνουμε επεμβάσεις στο αρχικό κείμενο , αφού πρόκειται για ένα είδος απομνημονευμάτων, τα οποία δεν μεταβάλλονται "επ' ουδενί λόγω"εντούτοις για την ομαλοποίηση του κειμένου , προβήκαμε στις απαραίτητες διορθώσεις, εκείνες που θεωρήσαμε αναγκαίες.
Προσπαθήσαμε να μην κάνουμε επεμβάσεις στο αρχικό κείμενο , αφού πρόκειται για ένα είδος απομνημονευμάτων, τα οποία δεν μεταβάλλονται "επ' ουδενί λόγω"εντούτοις για την ομαλοποίηση του κειμένου , προβήκαμε στις απαραίτητες διορθώσεις, εκείνες που θεωρήσαμε αναγκαίες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου