ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΣΑΝΤΑΣ

Γιάμπολης  ή Γιάμπολους

Η Σάντα κείται νοτιοανατολικώς της Τραπεζούντος και βορειοδυτικώς της Βαϊβούρτης, απέχουσα, της μεν πρώτης 10 περίπου ώρας, της δε δευτέρας 20.
Όρια αυτής ως εν τοις αρχαίοις χοτζετίοις αναγράφονται είναι τα εξής: Τελήκ πουνάρ, Χαΐν Κετηγή, Καζουκλή πελί, Τσοράκ Κετεγή, Ουτσ τάσ, Ζιαρέτ τεπέ, Κιοσάν γιολι, Κολόσαπασι, Ολουκλή πουνάρ, Ταρήκι άμ, Ισχάν μεζιρεσί και Τσαρτακλή.
Σύγκειται εξ επτά ενοριών, των εξής:
 Πιστοφάντων, Ισχανάντων,Τερζάντων Ζουρνατζάντων, Κοσλαράντων, Πινατάντων και Τσακαλάντων. Διαιρείται υπό του ποταμού Γιάμπολους εις δύο μέρη, ανατολικόν και δυτικόν και επί μεν του ανατολικού κείται η ενορία Ζουρνατζάντων, επί δε του δυτικού αι λοιπαί εξ ενορίαι. 
Εκατέρωθεν, υπεράνω των ενοριών, ευρίσκονται τερπνότατα παρχάρια  και τρεις ώρας μακράν των ενοριών προς νότον είναι το παρχάριον Τάσκιοπρι, ένθα πολλοί Σανταίοι και εκ των άλλων μερών διέρχονται τούς θερινούς μήνας χάριν τού ευάρεστου αυτού κλίματος.

Ο πληθυσμός της Σαντάς κατ’ ενορίας έχει ως εξής:

 Πιστοφάντων. Κάτοικοι περί τους 1500. Ναόν έχει ένα, του Αγίου Χριστοφόρου, παρεκκλήσια δε τρία: του Αγίου Παντελεήμονος, του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Θεοδώρου. 

Ισχανάντων. Κάτοικοι περί τους 1100. Ναόν έχει ένα, της Αγίας Κυριακής. 

Τερζάντων(1) . Κάτοικοι περί τους 1100. Ναός του Αγίου Θεοδώρου. Παρεκκλήσια: της Μεταμορφώσεως και του Αγίου Γεωργίου του Μαρέτα. 

Άγιος Κωνσταντίνος Κοζλαράντων

Ζουρνατζάντων. Κάτοικοι περί τους 1100. Ναός του Αγίου Κωνσταντίνου και του Αγίου Γεωργίου. Παρεκκλήσια: τής Αγίας Κυριακής.

 Κοσλαράντων. Κάτοικοι περί τους 300. Ναός των Αγίων Αποστόλων. Παρεκκλήσια: της Αγίας Μαρίνης και του Αγίου Θεοδώρου, κοινόν μετά τής ενορίας Πινατάντων. Εφημερεύει ενταύθα ό σεβαστός μου πατήρ αιδ. παπά  Απόστολος Χειμωνίδης. 

Πινατάντων. Κάτοικοι περί τους 300. Ναός του προφήτου Ηλιού.

Τσακαλάντων. Κάτοικοι περί τους 250. Ναός της Ζωοδόχου Πηγής.

Πλην των ενοριών τούτων υπάρχουσι και τα Φτελένια: Δώδεκα Αλάτια της ενορίας Ισχανάντων, Κοπαλάντων της ενορίας Ζουρνατζάντων, Χαρατζάντων της ενορίας Πινατάντων και Αλιάντων της ενορίας Κοσλαράντων.

Ο πληθυσμός της Σαντάς λοιπόν συμποσούται εις 6000 περίπου κατοίκους.

1) Πρόχειρον ωνομάζετο Γιαννάντων- ωνομάσθη δε Τερζάντων εξ ενός εκ της οικογενείας των Σπυράντων Τερζή (ράπτου) την τέχνην, χαίροντος υπόληψιν παρά τω Εμίνη των ματενίων.

Εγράφη το 1902 από τον Φίλιππον Παπα-Απόστολου Χειμωνίδη

Σ.Σ. Το κείμενο καταχωρήθηκε χωρίς καμία αλλαγή. Πρόκειται για τον πρώτο ιστοριριογράφο  Σανταίο!!!!!!!